Historyja demanstruje, što palityčnyja sistemy nie byvać viečnymi. Luby ład chutka transfarmujecca. Z raźvićciom vysokich technałohij takija pracesy tolki paskoracca. I pakul my zmahajemsia za demakratyju ŭ Biełarusi sama demakratyja moža istotna źmianicca.
Ivan Šyła prapanuje padumać nad mahčymymi scenarami.
Hałasavać časta
Elektronnyja vybyry ŭžo realnaść — u Estonii tak hałasujuć 10 hadoŭ, a na apošnich vybarach kožny čaćviorty abiraŭ praź Internet.
Vierahodna, z raźvićciom i pašyreńniem technałohij hałasavać stanie praściej, tańniej i chutčej. Tady vybaraŭ moža stać bolš, na hałasavańnie možna budzie vynosić praściejšyja i mienš značnyja pytańni, a łakalnyja supolnaści naohuł zmohuć nablizicca na pramoj demakratyi — vyhulvać sabak u parku ci vyrašać moža nie mer, a sami hramadzianie praź internet.
Mahčyma, atrymaje padtrymku ideja hałasavać za kožnaje dziejańnie palityka.
U Arhiencinie maładyja ludzi arhanizavali Net Democracy Party.
Jany abiacajuć, što ŭ vypadku atrymańnia mandata, ich kandydat budzie kiravacca vyklučna intaresami vybarcaŭ — dla hetaha i prahramu raspracavali, Democracy OS. Pierad kožnym hałasavańniem u parłamiencie budzie hałasavańnie vybarcaŭ anłajn — a paśla deputat prosta pavinien vykanać volu naroda.
Praŭda, pakul na vybarach partyja Internetu prajhrała, a sama ideja maje šmat słabych miescaŭ.
Naprykład, nie zrazumieła, što budzie ŭ vypadku kali deputat nie zachoča padparadkoŭvacca vybarcam, što budzie adnosna hetych vybarcaŭ z mahčymaściu hałasavać i nakolki adzin hołas naohuł budzie mieć upłyŭ.
Pia Mančyni, ruchavik Net Democracy Party
Jak i elektronnyja vybary — šviejcarcy i bieź ich vyrašajuć mnostva pytańniaŭ praz refierendumy, ludzi bolš aktyŭnyja, kali havorka idzie pra hałasavańnie.
A ahułam u Jeŭropie moładź usie čaściej vybary ihnaruje. Nakolki ŭ budučyni ludzi zachočuć hałasavać časta vialikaje pytańnie.
Łatereja
Forma kiravańnia, kali vypadkovyja ludzi praz łatereju atrymoŭvajuć mahčymaść prymać rašeńni nazyvajecca demarchija. Losavańnie praktykavali ŭ Afinach, niejki čas u kanadskich pravincyjach Antarya i Brytanskaja Kałumbija.
Možna pravieści anałohiju z sudom prysiažnych u ZŠA, dzie skład abirajecca vypadkova. Niešta takoje moža być i z palitykami. Prychilniki takoj sistemy raźličvajuć na mienšuju karupcyju i mienšy ŭpłyŭ palityčnaj adkaznaści pierad vybarcami i patryjami.
Ułada starych
Niekatoryja futurołahi kažuć pra jaje niepaźbiežnaść — praciahłaść žyćcia doŭžycca, ludzi starejuć, a čas časta dazvalaje nazapašvać nie tolki chvaroby, ale ŭpłyŭ i resursy.
Heta nazyvajecca hierantakratyja, kali ŭłada aficyjna ci faktyčna naležyć starejšym ludziam. Taksama nie novaja forma — da jaje možna adnieści epochu zastoju ŭ SSSR, siońniašni Vatykan albo rolu starejšyn u narodaŭ Kaŭkaza. U Biełarusi, darečy, bolšaść deputataŭ albo čynoŭnikaŭ vyšejšaha źviana maje za 50.
Suśvietny ŭrad
Da takoj formy kiravańnia nas rychtujuć fantastyčnyja filmy. Jość prezident płaniety albo płanietarny parłamient, niama miežaŭ i takaja voś hłabalnaja kraina.
Taki varyjant nielha vyklučać, ale heta havorka pra dalokuju budučyniu. Siońnia isnuje dastatkova šmat nadnacyjanalnych instytutaŭ, ale śfiera ich adkaznaści paraŭnalna małaja. Navat AAN nielha nazvać efiektyŭnaj arhanizacyjaj.
Choć nielha zabyvać pra toje, što śviet usio ž, chutčej jadnajecca, čym raźjadnoŭvajecca: Kitaj časoŭ dynastyi Cyń, Jeŭrasajuz, Złučanyja Štaty Amieryki. Na płaniecie ŭsio mienš miežaŭ i hłabalnaja ekanomika. Tamu, adlehłaść da daty abjadnańnia Kitaja moža być bolšaja, čym da dnia inaŭhuracyi pieršaha prezidenta Ziamli.
Dziaržavy-karparacyi
Pra heta, kaniešnie, lepš raspaviaduć antyhłabalisty, ale padstavy čakać čahości padobnaha jość.
Siońnia Google heta nie tolki pošukavik, a dziesiatki raznastajnych biznesaŭ, ad adukacyi da mabilnaj suviazi i aŭtamabilaŭ. Rola karparacyjaŭ raście i jany ŭsio bolš upłyvajuć i chočuć upłyvać na naša žyćcio.
Luboŭ da kaśmietyčnaha brenda pryščaplajuć ź dziacinstva i prapanujuć supravadžeńnie da kanca žyćcia, vaš chaładzilnik kantaktuje z rovaram i praz spadarožnik adnoj i toj ža karparacyi. I heta ŭžo rečaisnaść.
Što buduć vyrašać karparacyi praz 30-40 hod ciažka ŭjavić. Tamu, kiraŭnictvu «Biełaruśkalija» varta zadumacca nad inviestavańniem u nieprofilnyja aktyvy.
Akaunt u luboj dziaržavie
Znoŭ Estonija. Užo zaraz kožny moža atrymać elektronnaje hramadzianstva hetaj krainy, zapłaciŭšy 50 jeŭra.
Pakul heta, praŭda, nie dazvolić vam naviedać navat samu krainu, ale skarystacca elektronnymi pasłuhami dziaržavy možna: zarehistravać firmu ŭ nielki klikaŭ, płacić padatki onłajn ci padpisvać damovy z dapamohaj elektronnaha podpisu.
Dy i niekatoryja z nas sprabavali stać hramadzianami BNR, zapoŭniŭšy formu na sajcie.
Nie treba čakać, što ŭ budučyni my pačniem isnavać u niekalkich prastorach. Darohi, drevy i aziory pryjdziecca dzialić ź fizičnymi susiedziami. A voś płacić padatki, hałasavać i padparadkoŭvacca zakonam, mahčyma, my budziem absalutna ŭ roznych virtualnych krainach.
Pakul u BNR nie vychodzić uvasobicca ŭ RB, mahčyma, uradu varta padumać pra pašyreńnie virtualnaj značnaści Respubliki i stvarać pieravahi dla jaje elektronnych hramadzianaŭ.
Ułada ŭ samych razumnych
Taki vid palityčnaj sistemy možna sustreć u fantastycy - ułada addajecca samym razumnym i racyjanalnym. Naakratyčnaje hramadstva apisvaje Herbiert Uels u knizie «Ludzi jak Bohi» albo Stanisłaŭ Lem u «Sumie technałohii».
Kali pafantaziravać, to možna pradkazać i ŭładu supierkampjutera — kali rašeńni buduć prymacca sychodziačy z raźlikaŭ mašynaŭ, adrynajučy čałaviečyja pačućci, strachi i čakańni.
Siońnia heta pracuje paŭsiul — praličvajucca lepšyja scenary, prajektujucca budynki i prahnazujucca epidemii. Palityčnyja scenary pakul pišucca vyklučna ludźmi.
Aŭtanomnyja harady
Jość mierkavańnie, što paśla hłabalizacyi nadyjdzie epocha asobnych supierharadoŭ. Prynamsi, prahnoz CRU na 2030 hod užo ŭtrymoŭvaje infarmacyju pra zvyšharady — abjadnańni miehapolisaŭ, jakija znachodziacca na terytoryi bolš čym adnoj krainy.
Dziaržavy źniknuć, zastanucca šmatmiljonnyja harady, robaty na fiermach i redkija «ramantyki-varjaty ź miłym u šałašy». Nu voś, Minsk, Łahojsk, Barysaŭ, Fanipal, Dziaržynsk, Smalavičy i Žodzina - i naš biełaruski supierhorad.
U ahłamieracyi Tokia siońnia žyvie kala 33 młn. čałaviek, VUP nabližajecca da 2 trłn dalaraŭ (Biełaruś, Łatvija, Polšča, Litva i Ukraina razam majuć kala 800 młrd) i kožnaja dziasiataja kampanija sa śpisu Fortune 500 mienavita adtul.
Razumnyja harady i dziaržavy
Razumny horad budučyni — ahulnaja elektronnaja sistema, dzie infarmacyja imhnienna pieradajecca tudy, dzie jana patrebna.
U vypadku pažaru pra heta praź siekundu daviedvajucca pažarnyja, piešachod daviedvajecca ab spaźnieńni aŭtobusa i pahrozie zachvareć na hryp u kaviarni za uhłom, enerhija vydatkoŭvajecca zvyšrazumna adpaviadajučy siekundnym patrebam horadu. Rola meniedžeraŭ, palitykaŭ, łabistaŭ i funkcyjanieraŭ źmianšajecca, a rola infarmacyi pavialičvajecca. Niekatoryja kroki ŭ hetym kirunku ŭžo robiacca, mahčyma, kaliści možna budzie kazać i pra razumnyja dziaržavy.
Jadziernaja zima i pieršabytny ład
My, biezumoŭna, vierym u razumnyja harady i racyjanalnyja ŭrady, ale ŭ žyćci ŭsio krychu pa-inšamu. Vojny nie spyniajucca, ad jadziernaj zbroi nichto nie śpiašajecca admaŭlacca i heta bačna na hadzińniku Sudnaha dnia. Dy i chto viedaje, jak krainy buduć padymacca z kalenaŭ praz 20-30 hod.
U 2015 hadzińnik Sudnaha dnia pakazvaje 23:57. Navukoŭcy analizujuć nie tolki pahrozu jadziernaj vajny, ale i mahčymyja ekałahičnyja katastrofy. Samy horšy čas fiksavaŭsia ŭ 1953 - tady ZŠA i SSSR vyprabavali termajadziernyja bomby. Lepšy ŭ 1991, paśla raspadu SSSR.
