«Naša Niva»: Alaksandr, jakoje dačynieńnie vy majecie da Biełarusi?
Alaksandr Staravojtaŭ: U mianie mama — biełaruska, tata — biełarus. Ja naradziŭsia ŭ Vietcy Homielskaj vobłaści. Praŭda, užo 22 hady žyvu va Ukrainie. Možna skazać, što za hety čas «achachliŭsia». Mama taksama žyvie va Ukrainie. Biełaruskija svajaki mianie nie zusim razumiejuć, jany navučanyja prapahandaj, što my — karniki, fašysty. Svajaki pa ŭsioj Biełarusi jość, jany nie chočuć čuć maje dovady.
«NN»: A jak vy akazalisia ŭ bataljonie «Danbas»?
AS: Nu jak? Jak usie. Dobraachvotna. Nie, heta nie raptoŭna mnie stuknuła ŭ hałavu. Pačałosia ŭsio jašče z Majdana. U toj čas ja jašče sumniavaŭsia, što rabić, jaki bok prymać. Nibyta ž Rasija, naš braterski narod, nie moža takoha być… Kali ž pačali zabivać ludziej, tady ja zrabiŭ svoj vybar, što nie chaču žyć pry takim režymie, nie chaču Savieckaha Sajuza. Heta byŭ kaniec krasavika.
«NN»: Va ŭkrainskich ŚMI ja čytaŭ, što vy byli ŭ pałonie ŭ «DNR». Heta praŭda?
AS: Kaniečnie, byŭ. Nas raźbili ŭ žniŭni pad Iłavajskam. Heta byŭ žorstki pałon… Sapraŭdy, heta było vielmi žorstka. Byŭ i choład, i hoład. Heta było sumna.
«NN»: Ździeki byli?
AS: A jak vy dumajecie?
«NN»: Ja dumaju, što tak.
AS: Voś vy i dali pravilny adkaz na svajo pytańnie. Ja nie chaču raskazvać, što było mienavita. Niachaj heta zastajecca na sumleńni tych ludziej, jakija heta rabili z nami. Jana zmahajucca suprać «fašyzmu», jak nazyvajuć nas, mietadami sapraŭdnaha fašyzmu.
«NN»: Ź jakimi ludźmi vy sutyknulisia na baku «DNR»?
AS: Roznyja. Byli i ŭkraincy, i dobraachvotniki z Rasii, i rasijskija vajskoŭcy, i čačency. Usich było pakrychu. Kali spačatku tam sapraŭdy byli ludzi, što trymalisia idei, vieryli, što Rasija im dapamoža, nie kinie, to ciapier jany bačać, što ich prosta vykarystoŭvajuć.
«NN»: Biełarusaŭ z boku «deneeraŭcaŭ» vy sustrakali?
AS: Nie. Rasiejcaŭ — tak, ukraincaŭ. Biełarusaŭ, na ščaście ci na žal, ja nie sustrakaŭ. U «Danbasie» ž było niekalki biełarusaŭ.
«NN»: Dzie vas trymali ŭ pałonie?
AS: Pieršyja paŭtara miesiaca nas trymali ŭ bambaschoviščy ŭ Daniecku. Nas tam było bolš za sotniu čałaviek. Paśla nas padzialili: 26 čałaviek pakinuli ŭ Daniecku, a 77 — pieraviali ŭ Iłavajsk. Adbudoŭvać razbureńni. Raźbirali zavały, raźminiravali pali, padbirali snarady, što nie ŭzarvalisia. Ja nie mahu skazać, što tam mnie było kamfortna, ale staŭleńnie da čałavieka ŭ Iłavajsku byli nieparaŭnalna lepšym, čym u Daniecku. Tam my prabyli 2,5 miesiaca. Paśla hetaha byŭ abmien, nas advieźli dadomu. Usie ščaślivyja, zadavolenyja, žyvyja.
«NN»: Čamu ŭtvaryŭsia Iłavajski kacioł, jak heta stała mahčymym?
AS: Ja nie viedaju… Dla nas pryjšła kamanda adychodzić. Nam skazali, što my jedziem dadomu. Bolšaść chłopcaŭ uzdychnuła z palohkaj. Mnohija navat nie adziavali broniekamizelki, ničoha. A potym nas pačali rasstrelvać. A stralali nie z aŭtamacikaŭ i pistalecikaŭ, kab vy razumieli, a z tankaŭ i rakiet. Zaviazaŭsia boj. Palehła šmat ruskich, maładych chłopcaŭ terminovaj słužby.
«NN»: Čamu častka zmahła vyjści, a častka zastałasia?
AS: Usio było na ŭdaču. Chtości nie moh kinuć paranienych tavaryšaŭ, chtości jašče niešta. Było šmat pryčynaŭ, u kožna- ha svaja praŭda. My z našym uzvo- dam sieli dy abmierkavali situacyju. Vyrašyli, što my ź pieršych dzion byli razam, tamu i adstupać budziem razam. Ruskija prapanavali ŭmovu, kali my zdajomsia ŭ pałon, to jany addajuć našych paranienych na ŭkrainskuju terytoryju.
«NN»: Vy ŭvieś čas kažacie «ruskija»…
AS: Tak, bo ja bačyŭ ich dakumienty, ja razmaŭlaŭ ź imi. Ja viedaju, što heta była rehularnaja rasijskaja armija. Mianie pierakonvać u tym, što tam niama ruskich, prosta śmiešna.
«NN»: Jakuju pracu vy vykonvali ŭ «Danbasie»?
AS: Ja aŭtamatčyk. Zvyčajny šarahoviec. Vykonvaŭ tyja zadačy, jakija pierada mnoj staviłasia.
«NN»: Šmat znajomych stracili na hetaj vajnie?
AS: Tak, vielmi šmat. Byli zabityja ŭsie maje kamandziry, niekatoryja siabry. Heta surovaja realnaść. Ad hetaha, na žal, nikudy nie dziecca. Ludzi pamirajuć.
«NN»: U vas byli dumki, što žyvym užo nie viernieciesia z frontu?
AS: Pastajanna.
«NN»: Čym ciapier zajmajeciesia?
AS: Źbiraju dakumienty na reabilitacyju. Viartajusia da žyćcia. My atrymlivajem status udzielnika bajavych dziejańniaŭ, ale jaho nie tak lohka atrymać. Kali budzieš siadzieć doma, to jasna, što nichto nie pryjdzie, kab tabie prapanavać hety status. Heta daje niejkija źnižki na kamunalnyja pasłuhi, na niešta jašče.
«NN»: U Biełaruś nie źbirajeciesia zajechać bližejšym časam?
AS: Apošni raz byŭ hady dva tamu. Chočacca, kaniečnie, znoŭ źjeździć da svajakoŭ, siabroŭ, ale ja nie mahu. Ščyra kažučy, ja krychu bajusia jechać. Pa mahčymaści ja zaŭsiody saču, što adbyvajecca tam. Ale ciažka znajści abjektyŭnuju acenku taho, što adbyvajecca ŭ Biełarusi. Niešta chavajecca, niešta niedahavorvajecca. Svabody słova ŭ Biełarusi mieniej, čym va Ukrainie. Kali b KDB — ci chto tam? — davaŭ bolš svabody słova, to pra Biełaruś bolš viedali. Moža być, navat u niečym by dapamahli.
