Pra ŭsie hetyja dzivosy kštałtu infiernalnych častušak, jakija tranślujucca pa «Ruskim radyjo» ŭ maršrutcy, i ty z hetym ničoha nie možaš zrabić — ty ŭziaty ŭ zakładniki, ty zhvałtavany hetym humarkom, chrumstkim, by małasolny hurok. Čałavieku asiełamu ŭvieś hety smurod pieralivajecca ŭ śviadomaść niezaŭvažna, viartancu ž adrazu vytyrkajecca, prymušaje źviartać uvahu — havaryć, dumać i navat pisać.
Heta naohuł adzin z najbolš raspaŭsiudžanych žanraŭ biełaruskaj belles-lettres — ahladać siabie pozirkam inšaziemca, adznačać vybitnaści, i apisvać ich tak, nibyta ty nie adsiul.
I nichto z sučasnych aŭtaraŭ nie sprabavaŭ uchapić toj prazrysty sum, jaki pracinaje, kali źjazdžaješ z rodnaj krainy. Tyja rečy, jakija zaŭvažaješ navokał i ŭnutry siabie, jak tolki minieš miažu.
Niekali pra heta pisali muzyku. Mahčyma, heta adzinaja prymalnaja forma nastalhii.
Ciapier piać hadzin ranicy, ja siadžu ŭ pustym vilenskim aeraporcie i adčuvaju Radzimu niedačytanaj knihaj, jakuju pakinuŭ na leciščy ŭ kastryčniku: ja nie viarnusia siudy jašče niekalki miesiacaŭ, a kali znoŭku budu tut, paśpieju zabycca na tyja sensy, jakim paśpieŭ ździvicca, ale nie paśpieŭ uchapić i zrazumieć.
Ja prybiaru ź listoŭ pył dy pasochłych matyloŭ i znoŭku pačnu čytać. I znoŭku nie zrazumieju. Nie chopić času i ŭsiedlivaści. Znoŭku źjedu kudy-niebudź — stažyravacca, vykładać, pisać knihu, upuskać hałoŭnaje. Kab adčuć Biełaruś, treba ŭ joj pamierci.
Ja jechaŭ u Vilniu praź ciemru na kazačnym aŭtobusie, zabitym dalnabojami i ślapymi: jany stasavalisia pamiž saboj tak, byccam jeździać pa maršrucie Minsk — Vilnia štonoč. Ślapyja vychodzili, trymajučysia dałoniami za plečy adno adnaho. Adzin ź ich paśla pašpartnaha kantrolu pamyliŭsia miescam, sieŭ pobač i žyva zabałbataŭ sa mnoj. Ja maŭčaŭ, słuchajučy jaho, a toj pilna hladzieŭ mnie prosta ŭ dušu vačyma biez zrenak. Kali na ciabie hladzić nieviduščy, adčuvaješ siabie raździetym.
Dzie jana, miaža, darečy?
Na minskim aŭtavakzale? Na ŭvachodzie ŭ aŭtobus Minsk — Vilnia? U toj lehiendarnaj kaviarni ŭ «Minsk-2», dzie ja voś užo 10 hadoŭ zamaŭlaju sabie apošni rublovy kapučyna? A moža, miaža niedzie ŭ pavietry? Na vyšyni 1000 mietraŭ, kali samalot nabiraje vyšyniu? Tam, adkul bačyš stadyjon «Dynama» praz abłoki?
Ci jana jašče raniej — kali nabyvaješ kvitok, što zabiare ciabie adsiul? Ašmiany — miaža? Ci raniej, kali ŭ nazvach taponimaŭ pačynajuć źjaŭlacca vyrazna litoŭskija kančatki? A moža, navat Vilnia — nie miaža, miaža niedzie dalej, tam, za Koŭnam? I kali tak — adkul adčuvańnie hetaj čužaści navokał?
Vy kažacie: hłabalizavany śviet, internet, sacyjalnyja sietki, jakija zabivajuć samuju ideju emihracyi. Vy kažacie: hłabalnaja vioska, adnolkavaść, paŭsiul jak doma. Tak, u bierlinskaj kramie ja nabudu toj ža šampuń, jakim karystajusia ŭ Biełarusi, a viačerać stanu tym ža šnicalem, da jakoha pryzvyčaiŭsia u vilenskaj CanCan Pizza. Ale ž, ale.
Kožny raz, kali ŭ pašpart lapajuć štamp, kožny raz, kali ŭśviedamlaješ, što adjechaŭ – nie na tydzień i navat nie na adzin miesiac, adčuvaješ hetaje dziŭnaje pačućcio, byccam pakinuŭ doma pryhožuju dziaŭčynu.
I hetaja sumieś emocyj: ty sumuješ pa joj, ale nie tolki. Ty nie ŭpeŭnieny: ci dačakajecca jana? I kali dačakajecca hetym razam, ci budzie čakać u nastupny? Ty — vałacuha, ciabie nikoli niama, i tak budzie zaŭsiody. Dyk ci maješ ty prava nazyvacca jaje kachanym? Ci nie lepiej zabacacca «kasmapalitam» i pačać, uśled za inšymi, takimi ž, jak ty, badziahami, kazać, što Radzima — prydumka, što «hłabalizavany śviet», «sacyjalnyja sietki» i mova ciapier u narmalnych intelektuałaŭ tolki adna — anhlijskaja?..
Zdavałasia b, u nas ciapier usio jak u ludziej.
Svaje hipiermarkiety. Svaje śviežaskapijavanyja Coffee Republic dy Starbucks'y. Ale čamu kožny raz jak zachodziš u kramu paśla taho jak dabraŭsia da svajho novaha zamiežnaha doma, pačuvaješsia niby trapiŭ ŭ Duty Free? Chiba štuka tolki ŭ bolej talenavitym mierčandajzinhu?
Nie, nu zrazumieła: jość rečy, jakich u Biełarusi ŭ pryncypie nie nabyć. Nijakim čynam. Naprykład, miatnyja draže Fisherman's friend — imi ciapier handlujuć navat u Rasii, ale nie ŭ Minsku. Ale z druhoha boku, jość rečy, jakich nikoli nie zdabyć za miažoj, kudy b ni vyjechaŭ. Małočny kaktejl z kafieteryja ŭ «Viciebsku» ci «Aŭtazavodskim». Sočnik. Ašmianskija ražki z pavidłam, što robiać tolki ŭ Ašmianach i handlujuć tolki ŭ ašmianskim univiermahu. Pra vodar śviežaśpiečanaha chleba, jaki pa viartańni budzieš jeści jašče na chadu z kramy — takim jon padasca smačnym, zhadvać nie budu, sami viedajecie.
Za miažoj Radzima adčuvajecca niepakojem na sercy.
Byccam voś ciapier, kali ty adjechaŭ, usio samaje hałoŭnaje i adbudziecca. I pačynaješ čytać naviny i navat bačyš u stužkach niejkija probliski taho, što ŭsio pačało pakrysie źmianiacca. Pradprymalniki zaburylisia, kredyt nie dali, žyroŭki padraśli – voś zaraz! Zaraz niešta budzie! A ty daloka i ničoha nie pabačyš! Potym vierniešsia i zrazumieješ — kabyła dahetul tam. Prosta čakańnie — asnoŭny vid našaj dziejnaści.
Što jašče cikava, voś na hetaje miesca, toje, što zajmaje ŭnutry rodnaja kraina, ničoha i nikoli nie prychodzić. Paśla doŭhaha žyćcia pačynaješ lepiej aryjentavacca ŭ Vilni, viedaješ, dzie znajści kanadskuju jabłyčnuju harbatu ŭ Bierlinie, jak chutčej dabracca ad Frydensbrukie da Štefana ŭ Vienie, ale hetyja viedy nie zamianiajuć tabie pačućcia Minska. I ništo nie zamienić.
Ciapier siem hadzin ranicy, ja siadžu ŭ nie takim užo pustym vilenskim aeraporcie i adčuvaju Radzimu niedapisanaj knihaj, stvarać jakuju ja kinuŭ na samym cikavym miescy.
Pobač sa mnoj za stolik pryziamliŭsia stary, jon nachabna zahladaje ŭ manitor, utaroplivajecca ŭ tekst, ale ja spakojny: maja spoviedź nadziejna abaronienaja movaj. Navat kali stary viedaje ruskuju, jon nie zrazumieje ni chalery.
U hałavie dryhotki tuman biassońnicy, niervy abvostranyja doŭhim šlacham i razumieńniem taho, što da Niamieččyny ja dabiarusia niachutka. Na pakručastym maršrucie, vyznačanym jeŭrapiejskimi łoŭkostami, mianie čakaje pierasadka ŭ Ryzie, jašče niekalki hadzin zadumiennaha manałohu nad čarhovym kubačkam kavy.
Za aknom valić śnieh — ci nie apošni ŭ hetym hodzie. Chutka abjaviać pasadku, i pačniecca novaja staronka majho žyćcia, z novymi znajomcami, novymi haradami, novym pavietram i novaj viasnoj.
Maju knižku, zabytuju na leciščy, abaviazkova znojduć. Chto-niebudź z tych, chto zastaŭsia, jaje dapiša, pryčym u jaho atrymajecca lepiej, čym atrymałasia b u mianie. A potym ja viarnusia i budu jaje čytać. I ničoha ŭ čarhovy raz nie zrazumieju.
