Fota Andreja Ihnatčyka.
U padmiotnych listach, razasłanych u biełaruskija ŚMI, ananimy nazyvali Ihara Ščakareviča chrosnym baćkam biełaruskaha dobraachvotnickaha atrada «Pahonia», što vajavaŭ u Danbasie. My sustrelisia ź Iharam u Kijevie.
Karupcyjnyja schiemy, stažyroŭki, kamitet
— Dla pačatku kłasičnaje pytańnie: što čuvać?
— Usio dobra. Znachodžusia ŭ Kijevie. Naša arhanizacyja – Centr demakratyi «Novaja Jeŭropa» raspačała svaju pracu. Majem ofis, supracoŭnikaŭ, płany. Hałoŭnaje, što ja adčuvaju siabie na svaim miescy va Ukrainie.
— Ciabie tut na dniach abrali členam Hramadskaj rady pry kamitecie Viarchoŭnaj Rady Ukrainy pa zamiežnych spravach. Heta što takoje?
— Heta taki kansultatyŭna-daradčy orhan. Va Ukrainie jašče ŭ 2010 hodzie Kabiniet Ministraŭ pryniaŭ pastanovu pra stvareńnie hramadskich radaŭ pry orhanach ułady roznych uzroŭniaŭ. Hramadskija rady pavinny nahladać za zakonnaściu dziejnaści orhanaŭ ułady, dapamahać u vyjaŭleńni karupcyjnych schiem — va Ukrainie heta aktualnaja prablema. Pa-druhoje, jany pavinny pradstaŭlać orhanam ułady prapanovy ad hramadskaści pa roznych pytańniach. Raniej pry kamitecie pa zamiežnych spravach hramadskaj rady nie było. Našu radu tolki dva tydni tamu vybrali, u nas jašče nie było pasiedžańniaŭ, tamu pakul nie mahu dakładna raskazać, što tam i jak adbyvajecca.
Zadača rady pa kantroli za dziejnaściu kamiteta ŭ našym vypadku adpadaje. Bo nijakich karupcyjnych spraŭ u kamitecie zamiežnych spraŭ nie moža być – heta nie taja śfiera. Darečy, trapić na pasiedžańnie kamiteta niaciažka i zvyčajnamu hramadzianinu. Navat ja, hramadzianin inšaj krainy, navat kali jašče nie byŭ členam Hramadskaj rady, užo dva razy prysutničaŭ na pasiedžańniach kamiteta. Našu radu prapanavaŭ stvaryć były ministr zamiežnych spraŭ Ukrainy Barys Ivanavič Tarasiuk dziela taho, kab jana dapamahała pracy kamiteta svaimi prapanovami.
Dla mianie udzieł u Hramadskaj radzie budzie praktyčnaj škołaj, dzie ja mahu atrymać viedy ŭ śfiery mižnarodnych adnosin i zamiežnaj palityki ad aksakałaŭ dypłamatyi.
— Jak ty tudy trapiŭ uvohule?
— Hetaja struktura składajecca z davoli značnych asobaŭ. Naprykład, dvoje byłych ministraŭ zamiežnych spraŭ – užo ŭzhadany Barys Ivanavič Tarasiuk i Uładzimir Stanisłavavič Ahryzka, kiraŭnik aparata premjer-ministra Andrej Ivanavič Zajac, palityki i dypłamaty roznych uzroŭniaŭ. Ale ŭ toj ža čas jość pradstaŭniki niedziaržaŭnych arhanizacyj. Ja trapiŭ u radu jak pradstaŭnik takoj arhanizacyi.
— Z hetaha miesca padrabiaźniej, kali łaska. Čym kankretna zajmajecca Centr demakratyi «Novaja Jeŭropa»?
— Arhanizacyja była stvorana ŭ pačatku hetaha hoda. U jaje naziralnuju radu ŭvajšli takija viadomyja ludzi, jak [eks-kandydat u prezidenty Biełarusi] Aleś Michalevič, namieśnik mera Ciarnopala Uładzisłaŭ Stymkoŭski, deputat Viarchoŭnaj Rady Ihar Huź dy inšyja hramadskija dziejačy i palityki. Ciapier u mianie jość try idei pa prajektach, nakiravanych na Biełaruś. Pieršaja – heta stažyroŭka pradstaŭnikoŭ biełaruskich palityčnych partyj i NDA ŭ Viarchoŭnaj Radzie. Druhaja – heta stažyroŭki ŭ hramadskich arhanizacyjach Ukrainy ich biełaruskich kaleh. Hramadski siektar va Ukrainie značna bolš raźvity, čym u Biełarusi. Treciaja ideja – stažyroŭki ŭ orhanach samakiravańnia Vałynskaj vobłaści Ukrainy dla biełarusaŭ, jakija ŭ budučyni płanujuć pracavać u adpaviednych strukturach demakratyčnaj Biełarusi.
— Možaš apisać svoj zvyčajny dzień?
— Ustaju a 8-j, a 9-j ja ŭžo na pracy. U nas adbyvajecca nievialikaja płaniorka, dzie abmiarkoŭvajucca aktualnyja pytańni. Paźniej u mianie zvyčajna zapłanavanyja sustrečy. Pracujuć u našaj arhanizacyi 4 čałavieki. Zakančvaju pracu nie paźniej za 19-ju hadzinu. U mianie taki pohlad na pracu, što jana pavinna zaŭždy mieć niejkija časavyja ramki. Bo kali ty možaš siadzieć na pracy da poźniaha času, dzień atrymlivajecca raściahnuty i efiektyŭnaść tvajoj pracy ŭ nastupny dzień źmianšajecca.
Ihar Ščakarevič daje intervju papularnaj žurnalistcy z «Biełsata» Valarynie Kustavaj. Fota Andreja Ihnatčyka.
— Pytańnie ŭ łob – «za čiej sčiot bankiet»?
— Chm. Dobraje pytańnie. My majem padtrymku ad ludziej, jakija znachodziacca ŭ radzie arhanizacyi. Pačesnym kiraŭnikom našaha centru źjaŭlajecca Ihar Huź – deputat Viarchoŭnaj Rady ad Vałyni. Ale heta nie značyć, što arhanizacyja žyvie za jaho hrošy. Jon akazvaje nam arhanizacyjnuju padtrymku – naprykład, dapamoh znajści nam hety ofis. A tak my zajmajemsia prajektnaj dziejnaściu, adkul i majem finansavańnie.
— Tady pytańnie, jakoje mnohija, dumaju. sabie zadavali: Ci maje Ihar Ščekarevič dačynieńnie da atrada «Pahonia» i jakoje?
— Biez kamientaroŭ.
Če Hievara, Kalinoŭski, Zacharčanka
— Jak ty apynuŭsia va Ukrainie?
— Pryjechaŭ siudy kala hodu tamu, kali tut adbyvalisia revalucyjnyja padziei. Da hetaha žyŭ u Polščy. Pieršy raz ja pryjechaŭ siudy na Aranžavuju revalucyju i žyŭ tut dva hady z 2004 pa 2006. Paśla adkryłasia prahrama Kalinoŭskaha, ja byŭ u pieršym nabory. Advučyŭsia va ŭniviersitecie ŭ Biełastoku i paśla žyŭ u Varšavie.
Va Ukrainie ja raniej pracavaŭ: braŭ udzieł u vybarčych kampanijach na kiraŭničych pasadach padčas prezidenckich vybaraŭ (u adnym z vałynskich abłasnych štaboŭ adnoj z demakratyčnych partyj) i padčas parłamienckich vybaraŭ adnaho z kandydataŭ. Vybary prajšli dla nas paśpiachova, paśla ŭ mianie źjaviłasia mahčymaść pierajechać u Kijeŭ, jakoj ja skarystaŭsia.
— Dy ty biełaruski Če Hievara niejki!
— Če Hievara trochi inšaj dziejnaściu zajmaŭsia – ja z aŭtamatam pa lasach nie biehaju, a siadžu ŭ ofisie [śmiajecca]. Nu i jon prytrymlivaŭsia ŭsio-taki levych pohladaŭ.
— Ciapier, praz peŭny čas, ty možaš skazać, što čakańni ŭdzielnikaŭ Majdanu spraŭdzilisia?
— Tut pytańnie vielmi składanaje. Nichto nie moh skazać, što budzie «adžaty» Krym, što pačniecca vajna na ŭschodzie. Ale heta vajna pačałasia b kali nie ciapier, to praz paru hod. Da hetaha ŭsio išło – šmat hadoŭ zdradniki ŭnutry krainy metanakiravana razvalvali ŭkrainskaje vojska, Rasija sistematyčna rychtavałasia da padziejaŭ u Krymie. Kali b heta nie adbyłosia ciapier, mieła miesca b praz paru hod. Byŭ by Majdan ci nie – usio roŭna heta b adbyłosia. Zrazumieła, što Rasija raźličvała zapuścić taki scenar padčas nastupnych vybaraŭ, a jany pavinny byli być praz dva hady paśla Majdanu. Tamu dla Ukrainy moža i dobra, što heta adbyłosia ciapier, a nie praz dva hady, kali b Rasija była jašče bolš padrychtavanaj.
Niahledziačy na arhanizacyjnaje biazładździe va Ukrainie, Pucin u niejki momant pabajaŭsia iści dalej za Danbas. Kali b jon heta zrabiŭ, to zmoh by zachapić pałovu krainy. Bo va Ukrainie ŭ pryncypie nie było vojska. Ciapier jano stvarajecca ź ciažkaściu, ale jano jašče nie stvorana da takoj stupieni, kab advajavać akupavanyja terytoryi.
— Na tvaju dumku, kanflikt praciahniecca?
— Viadoma, praciahniecca. Ni adzin z bakoŭ nie dasiahnuŭ taho, čaho chacieŭ. Ukrainskaja ŭłada nie moža spynicca i pakinuć akupavanuju terytoryju chacia b tamu, što hetaha nie zrazumieje elektarat. Kali Parašenka spynicca i «addaść» zachoplenuju terytoryju Rasii, jon palityčny trup. Taksama častka ŭkrainskaj ŭłady zdaje sabie spravu, što z Rasijaj damaŭlacca biessensoŭna i tamu treba rychtavacca da vajny. Z druhoha boku, terarysty taksama nie mohuć spynicca. Pucin i chacieŭ by viarnuć terytoryju Danieckaj i Łuhanskaj abłaściej u skład Ukrainy, ale tolki pry ŭmovie, kab ciapierašnija miascovyja elity – Płatnicki, Zacharčanka i kampanija zastavalisia nadalej pry ŭładzie i mieli ŭpłyŭ na padziei va Ukrainie. Jak arhumient u łabiravańni hetaha pytańnia vykarystoŭvajecca zbroja. Pucin chacieŭ by heta zrabić taksama i tamu, što ekanomika Danieckaj i Łuhanskaj abłaściej całkam razvalenaja. Lepš uskłaści hetuju nošu na Ukrainu — Rasii jana nie patrebna. Plus heta budzie ŭpłyvać na paharšeńnie ekanamičnaj situacyi va Ukrainie, a na hetym fonie možna budzie i aktyvizavać zachopnickija dziejańni. Pucinu chočacca ŭsioj Ukrainy, prosta Danieck i Łuhansk z razvalenaj ekanomikaj jamu niepatrebny. Nie abaviazkova heta budzie adkrytaja akupacyja – dastatkova, kab krainaj iznoŭ pačali kiravać prarasijskija elity.
— Tvoj centr nazyvajecca «Novaja Jeŭropa». Jak pa-tvojmu, dla Ukrainy ciapier adčynienyja dźviery ŭ Jeŭrasajuz i NATA?
— Što datyčyć NATA, to akramia ŭsich šmatlikich patrabavańniaŭ da ŭstupleńnia ŭ hetuju arhanizacyju, tudy nie prymajuć krain, na terytoryi jakich viadziecca vajna. Što da Jeŭrasajuza, tam jość dziaržavy, jakija padtrymlivajuć ideju dałučeńnia Ukrainy, a jość tyja, chto suprać. Suprać vystupajuć u pieršuju čarhu tyja krainy, u jakich Rasija paśpiachova łabiruje svaje intaresy — Hiermanija, Hrecyja.
Torkaje, pasoł, Marš Svabody
— Pytańnie da ciabie jak da biełarusa. Jak, na tvaju dumku, budzie raźvivacca situacyja ŭ našaj krainie ŭ bližejšy čas?
— Ciapier ab hetym u hramadstvie jość dźvie dumki. Pieršaja, što Rasija budzie sprabavać źniać Łukašenku, tamu treba jaho padtrymlivać. Druhaja, što Łukašenka ŭsio roŭna znachodzicca pad kantrolem Rasii, tamu nichto jaho zdymać nie budzie. Treba hladzieć, jak buduć raźvivacca padziei bližej da vybaraŭ. Zaraz pakul nielha sprahnazavać, što budzie adbyvacca. Kali my ŭzhadajem minułyja vybary, my možam pryhadać tuju infarmacyjnuju kampaniju suprać Łukašenki, jakaja adbyvałasia ŭ rasijskich ŚMI. Ale Rasija vykarystała jaje tady, kab vyciahnuć z Łukašenki dadatkovyja sastupki ŭ ekanomicy. Ci budzie razyhryvacca hetaja karta padčas hetych vybaraŭ, pakaža bližejšy čas.
— Razhladaješ svajo viartańnie ŭ Biełaruś? Što pavinna dla hetaha zdarycca?
— Svajo viartańnie ja razhladaju ŭ pieršuju čarhu tamu, što liču siabie biełarusam i chaču žyć u Biełarusi. Viartańnie zaraz niemahčymaje z-za pryčynaŭ, jakija źviazanyja z majoj papiaredniaj hramadskaj aktyŭnaściu.
Sučasny śviet, asabliva ŭ apošnija hady, całkam niepradkazalny. Niemahčyma sprahnazavać, što budzie va Ukrainie, Rasii ci Biełarusi. Nielha viedać, jak pačnie siabie pavodzić Łukašenka. Mnie, viadoma, chaciełasia b maksimalna chutka viarnucca ŭ Biełaruś. Ale jak vyjdzie — pabačym.
— Pytańnie, jakoje ja zadaju ŭsim ludziam, jakija dbajuć pra našu nacyjanalnuju ideju. Jak ty pryjšoŭ da hetaha? Što było šturškom?
— Šturškom byŭ Marš Svabody 1999 hoda. My ź siamjoj hladzieli hetyja padziei, mnie vielmi spadabałasia toje, što tam adbyvałasia [śmiajecca]. Mnie tady było 15 hod, dla maładoha arhanizma heta było vialikim impulsam, ja pačaŭ cikavicca hetaj temaj, čytać haziety, knihi.
…Ukraincy zaŭsiody byli bolš palityčna aktyŭnymi, čym biełarusy. Ale voś ciapier u Kijevie nie bačna, što ŭ krainie adbyvajecca vajna. U hramadskim transparcie dziaŭčatki razmaŭlajuć pra toje, što ŭ «Makdonaldsie» koła padaražeła. I ty razumieješ, što jość aktyŭnaja častka nasielnictva, jakaja pieražyvaje za krainu i niešta robić, a druhaja, značna bolšaja častka, žyvie svaim žyćciom i, pakul da ich nie prylacić snarad u akno, jany ni ab čym takim hłabalnym dumać nie buduć. Mienš aktyŭnaja častka žyła jakraz na ŭschodzie, im i prylacieli hetyja snarady z «ruskaha śvietu», u jakim vialikaja ich častka tak chacieła žyć. Ale treba pryznać, što navat niahledziačy na heta, značnaja častka žycharoŭ Uschodu krainy da hetaha času choča «być z Rasijaj».
Nakont Biełarusi, to ja bajusia, što našyja ludzi mohuć pačać niešta razumieć tolki tady, kali im, jak u Daniecku ci Łuhansku, buduć u vokny lacieć snarady.
— Jakaja meta tvajoj ciapierašniaj dziejnaści? Što ty pavinien zrabić, kab adčuvać siabie zadavolenym vynikam?
— Jość maja dziejnaść u arhanizacyi, a jość i inšaja aktyŭnaść. Naprykład, ja starajusia padniać temu pasła Ukrainy ŭ Biełarusi. My padajom deputacki zvarot da prezidenta, kab jon źniaŭ hetaha pasła. Pa-pieršaje, jon rehijanał, byŭ pamočnikam Janukoviča, kali toj byŭ premjeram. Jon abvinavačvajecca ŭ razvale ŭkrainskaha vojska. Ale mnie jon jašče niepryjemny tym, što kali ŭ Minsku na hadavinu Majdanu zatrymali ludziej, jakija vyjšli heta adśviatkavać, jon siadzieŭ i moŭčki naziraŭ za hetym, navat nie vystupiŭ ź niejkaj zajavaj.
Inšaje pytańnie — heta vulica Michaiła Žyźnieŭskaha ŭ Kijevie. Jość peŭnaja schiema, pa jakoj vyrašajucca takija pytańni, i my ciapier pracujem pa joj, kab pastavić pytańnie pa pierajmienavańnie adnoj z vulic pierad Kijeŭskaj haradskoj radaj. Kali ŭ bližejšy čas budzie źmienieny pasoł Ukrainy ŭ Minsku, a adna z vulic budzie nazvanaja ŭ honar Michaiła Žyźnieŭskaha, ja zmahu skazać, što jość kankretny efiekt ad majoj pracy.
Pikiet biełarusaŭ Kijeva na Dzień Voli, 2015 hod.
Hladzi, Michałok dla prahresiŭnaj častki ŭkrainskaj moładzi – heta tvar Biełarusi. I dziakujučy jamu narmalnyja ŭkraincy lepiej staviacca da Biełarusaŭ. Jak i dziakujučy Michaiłu Žyźnieŭskamu i chłopcam, jakija vajujuć na ŭschodzie. Heta bazis našych adnosin na hady i dziesiacihodździ.
— A što paśla 7-j viečara? Sport, muzyka, znakamityja kijeŭskija kłuby, «Ukrainskaja ź piercam»?
— Sustrakajusia ź siabrami, baŭlu čas sa svajoj dziaŭčynaj. Ci prosta pryjazdžaju dadomu i čytaju.
A vypić… Ja prosta nie amatar vypić asabliva. Žyćcio nastolki nasyčanaje, što pytańnie ałkaholu adpadaje. Kali ty zajmaješsia spravaj, jakaja tabie padabajecca…
— Ciabie i tak torkaje?
— Tak. I tak pryjemna žyć u hetym śviecie. Nie treba niejkija inšyja stymulatary, kab siabie dobra adčuvać.
- Ty ŭzhadaŭ svaju dziaŭčynu. Chto jana?
— Jana ŭkrainka, ja mocna kachaju jaje. Ty, ja dumaju, bačyŭ u Facebook fota ź joj. Ty jaho jašče łajknuŭ, kali ja nie pamylajusia [śmiajecca].
— Viasielle kali?
— Nie viedaju pakul. Kali budziem hatovyja, tady i paženimsia.
— Ujavi sabie, što tvaja dziaŭčyna hetaha nie pračytaje i pabudź trochi abjektyŭnym. Usie kažuć, što słavianskija dziaŭčaty najcharašejšyja. Ty žyŭ u Biełarusi, Ukrainie i Polščy. Dzie ŭsio-taki dziaŭčaty pryhažejšyja?
— Ja da apošniaha času dumaŭ, što najlepšyja ŭsio-taki biełaruski. U mianie było žadańnie ažanicca ź biełaruskaj. Ale tak vyjšła, što ja ciapier kachaju ŭkrainku. Tamu i nie mahu być zaraz abjektyŭnym [śmiajecca].
