«Možna vas pavinšavać z navinoj?» — pytajemsia ŭ Nadziei Naskievič. Tydzień tamu jaje syn Ivan staŭ staršynioj Śledčaha kamiteta.
Žančyna viedaje ab pryznačeńni, ale jaje dušu bolš hreje toj fakt, što dva tydni tamu ŭ siamji Ivana naradziłasia čaćviortaje dzicia — dačku nazvali Maryjaj.
Baćki hałoŭnaha śledčaha krainy nazyvajucca pa-prostu: baba Nadzia i dzied Daniła. Rod Naskievičaŭ žyvie ŭ vioscy ŭžo daŭno.
«Ja ž nie ŭmieju ni pa-rusku, ni pa-biełarusku… Budu pa-svojmu havaryć», — papiaredžvaje baba Nadzia i pačynaje pramaŭlać na idealna pryhožaj biełaruskaj movie.
«Nie lublu ja Minsk. Daloka! Dyj Brest daloka. Ja za čatyry hady tam adzin raz była, a muž dyk ni razu. Ja ž nie chacieła, kab Ivan ź Pinska źjazdžaŭ, — pryznajecca jana i śmiajecca: — Ale chto ž mianie słuchaje?» Adčuvajecca, što vysokim pryznačeńniem syna jana hanarycca.
Vioska pad radyjacyjaj
U hości da baćkoŭ Naskieviča my pryjechali ŭ Stolinski rajon. Vioska Cierabličy vialikaja, bolš čym na 1000 žycharoŭ.
Heta startavy punkt dla achvotnikaŭ vandravać pa nieprałaznych Almanskich bałotach, najbujniejšych u Jeŭropie. Na jaho terytoryi savieckaja ŭłada pabudavała Mierlinski avijacyjny palihon. Mnohija navukoŭcy miarkujuć, što mienavita tady adbyłosia pieršaje radyjeaktyŭnaje zabrudžvańnie hetaj terytoryi, i Stolinščyna ŭžo tady stała paznačacca na jeŭrapiejskich kartach jak radyjacyjnaja zona. A voś miascovyja žychary daviedalisia pra radyjacyju tolki paśla Čarnobyla.
Baćki Naskievič ŭspaminajuć, što doŭhi čas jany atrymlivali prybaŭku da piensii. «Ale jak praviali nam haz, to źniali radyjacyjny status. Ciapier užo ničoha nie dapłačvajuć», — kaža baćka hałoŭnaha śledčaha Daniła Naskievič.
Try syny
U siamji Naskievičaŭ raśli troje chłopcaŭ. Ivan — starejšy siarod bratoŭ. Vasil na dva hady maładziejšy za jaho. Jon uznačalvaje adździaleńnie aniestezijałohii i reanimacyi ŭ stolinskaj balnicy. Nu, a samy mienšy, Siarhiej, vyvučyŭsia na vieterynara i ciapier žyvie ŭ Pinsku.
Troje bratoŭ Naskievičaŭ: Ivan, Siarhiej i Vasil.
Baba Nadzia kaža, što navat nie zdahadvajecca, čamu starejšy syn pajšoŭ u jurysty. «Baby i dziady byli niepiśmiennyja. Ja na fiermie, a haspadar na traktary, voś i ŭsio», — kaža jana.
Zatoje syny navučylisia čytać jašče da škoły. «Moj brat Kola byŭ na 9 hadoŭ starejšym za Ivana, — raskazvaje Nadzieja Naskievič. — Ja chadziła na pracu na pole, a jon dziaciej niańčyŭ, voś ich i navučyŭ».
Praź niejki čas estafieta «niańki» pierajšła da Ivana z Vasilom. Dekretnyja adpačynki tady byli karotkija, tamu baćki pakidali na ich małodšaha brata. «Daviarała na ich na dzień i dzicia, a jašče skacinu pakarmić», — kaža maci. Haspadarka Naskievičaŭ była davoli vialikaja: try śvińni, karova, husi i kury.
Narodny majstar Suprunčyk
U raspoviedach pra dziacinstva Ivana Naskieviča abaviazkova ŭzhadvajecca asoba Ivana Suprunčyka. Jahony muziej — hałoŭnaja słavutaść Cierabličaŭ.
Miascovy krajaznaŭca sabraŭ pa chatach sotni pradmietaŭ viaskovaha pobytu, jość siarod ekspanataŭ i dziežka pradzieda Naskieviča.
Druhaja pałova ekspazicyi — karciny i draŭlanyja skulptury Suprunčyka. Stvaralnik muzieja nie adstaje ad času, letaś jon vysiek ź bierviana tvar Darji Domračavaj, a sioleta dadałasia novaja kampazicyja, pryśviečanaja zmahańniu z «Isłamskaj dziaržavaj».
U časy dziacinstva Naskieviča Suprunčyk byŭ biblijatekaram i adyhraŭ istotnuju rolu ŭ farmiravańni jaho jak asoby.
«Heta moj najlepšy čytač byŭ! — uzhadvaje Ivan Pilipavič. — Raniej knihi adpraŭlali z Bresta i Minska vialikimi pasyłkami, pa niekalki sotniaŭ u kožnaj. Ivan z Vasilom zaŭsiody prychodzili da mianie z pytańniem: kali novyja knihi pryviazuć? Tre' było adkryvać kožnuju na pieršaj i siamnaccataj staronkach i stavić biblijatečny štamp».
Za hetuju dapamohu braty Naskievičy atrymlivali prava pryjarytetnaha vybaru knih. «Pieračytvali litaralna ŭsio, byli erudziravanyja. Začytvalisia i Alaksandram Dziuma, i Tałstym, i Jankam Kupałam ź Jakubam Kołasam», — raskazvaje Suprunčyk.
Dla viaskovaj siamji takoje zachapleńnie dziaciej vyhladała niazvykłym. «Svaryłasia na ich, što zrok pasadziać! Vasil dyk na pieč chavaŭsia z knižkaj, kab ja nie dastała», — śmiejučysia uzhadvaje maci.
Pieršy blin komam
U Cierabličach doŭhi čas była prostaja draŭlanaja škoła, u jakoj i vučylisia braty. Heta ŭsiaho niekalki hadoŭ tamu dabudavali cahlany dvuchpaviarchovik, u jakim pamiaścilisia i jaśli, i sadok, i škoła.
U Cierablickaj škole Ivan atrymaŭ załaty miedal i rušyŭ skarać stalicu.
Ci nie adhavorvali jaho pastupać na jurydyčny? «Dyk jon i nie pytaŭsia nikoha. Na jurysta — i ŭsio», — uzhadvajuć baćki.
Sproba prabicca na jurydyčny fakultet Biełaruskaha dziaržaŭnaha ŭniviersiteta akazałasia niaŭdałaj. Ivan atrymaŭ pa historyi čaćviorku, što nie pakidała šancaŭ na pastupleńnie. Konkurs tady byŭ dziesiać čałaviek na miesca!
Na astatnija ispyty Ivan nie pajšoŭ. Chłopiec viarnuŭsia dadomu i ŭładkavaŭsia ŭ kałhas.
Hiermanija zamiest Afhanistana
Nieŭzabavie pryjšła pozva ŭ vojska. Rodnyja bajalisia, što Ivana zabiaruć słužyć u Afhanistan, adnak jamu pašancavała. Pryzyŭnika rychtavali adpravić na Uschod, adnak viasnoj 1988 hoda było pryniata rašeńnie pra vyvad savieckaha kantynhientu.
U vyniku Ivan apynuŭsia nie aby-dzie, a ŭ Bierlinie, jašče padzielenym ścianoj.
Paśla demabilizacyi Naskievič atrymaŭ u Bresckaj abłasnoj prakuratury nakiravańnie na vučobu pa śpiecyjalnaści «pravaznaŭstva» ŭ Charkaŭski jurydyčny instytut (ciapier Nacyjanalny jurydyčny ŭniviersitet imia Jarasłava Mudraha), za tysiaču kiłamietraŭ ad domu.
«Ivan pastupiŭ u Charkaŭ, a Vasil — na miedycynski ŭ Hrodna. U saviecki čas u nas byli aščadžeńni, na knižcy, ale ŭsio zhareła. Jak syny pryjazdžali ŭ baćkoŭski dom pa adnym, dyk było troški praściej. A kali abodva pryjeduć dy pastaviać pustyja sumki z pustymi kašalkami…» — raskazvaje maci Ivana Naskieviča pra pačatak 1990-ch.
Ivan (źleva) i Vasil. «Hetyja krasoŭki Ivan z zachodniaj Hiermanii pryvioz. Jany dahetul nie parvalisia!» — raskazvaje maci prakurora.
Tym časam razvaliŭsia Saviecki Sajuz. «Ja prasiła Ivana, kab pieravioŭsia na zavočnaje, ale jon nie zachacieŭ, — uzhadvaje jana. — Skazaŭ, jak-niebudź pratrymajemsia, a kali vyvučymsia, budziem vam hrošy davać».
Pačatak karjery ŭ Pinsku
Viarnuŭšysia na radzimu, Naskievič uładkavaŭsia ŭ pinskuju prakuraturu, spačatku stažoram. Pieršaj raskrytaj spravaj staŭ kradziež blašanki farby, druhoj — bojka chulihana ź milicyjantam. Praz try miesiacy jamu ŭžo daručyli rasśledavać składanaje złačynstva.
Cikava, što paśla viartańnia z Ukrainy biełaruskaha hramadzianstva ŭ Ivana nie było. «Cenz asiedłaści dla atrymańnia hramadzianstva — 7 hadoŭ. Na ščaście, stać hramadzianinam Biełarusi dapamahli kalehi — praz paŭhoda atrymaŭ novy pašpart», — uzhadvaŭ jon u intervju.
U 1997 hodzie ŭ žyćci Naskieviča adbylisia źmieny pa ŭsich frantach. Pa-pieršaje, na jaho ŭskłali abaviazki śledčaha pa asabliva važnych spravach Bresckaj prakuratury. Nu a pa-druhoje, małady juryst znajšoŭ sabie niaviestu.
Vialikaja siamja Naskievičaŭ
«Naša Niva» ŭžo apisvała ramantyčna-kryminalnuju historyju znajomstva Ivana Naskieviča z budučaj žonkaj.
Nahadajem, u žniŭni 1997 hoda ŭ Pinsku nasuprać apteki na vulicy Pieršamajskaj znajšli trup mužčyny. Małady śledčy apytvaŭ dziaŭčynu-pravizara, jakaja była śviedkaj złačynstva. Na nastupny dzień jon vyklikaŭ Irynu ŭ prakuraturu pozvaj, a nieŭzabavie zaprasiŭ i na spatkańnie. Praz paŭhoda Ivan i Iryna pabralisia šlubam.
Ivan i Iryna Naskievičy pabralisia šlubam praz paŭhoda paśla znajomstva.
Baćki niaviesty zrabili maładym darahi padarunak — kvateru. Ramont, praŭda, daviałosia rabić samastojna.
Nieŭzabavie ŭ siamji naradziłasia dačka Albina. Dziaŭčyna skončyła škołu ŭ Pinsku i pastupiła ŭ Brescki abłasny licej imia Piatra Mašerava. Na jaje rachunku ŭdzieł u abłasnych alimpijadach pa hieahrafii i anhlijskaj movie, a taksama załaty miedal u licei.
Pa prahramie «Rasijskaha supracoŭnictva» Albina sioleta była rekamiendavanaja dla zaličeńnia ŭ Rasijski ŭniviersitet družby narodaŭ. Pa hetaj prahramie štohod nabirajuć kala 20 biełarusaŭ dla navučańnia za košt rasijskaha biudžetu. Adnak dačka Naskieviča ŭsio ž vyrašyła pastupać u Minski dziaržaŭny linhvistyčny ŭniviersitet na fakultet anhlijskaj movy.
Syn Daniła ciapier vučycca ŭ 10 kłasie taho ž bresckaha liceja, jaki skončyła siastra.
Mienšy syn čynoŭnika pakul piacikłaśnik, a dačce Maryi tolki niekalki tydniaŭ.
Šmatdzietnaja siamja prakurora.
Ivan Naskievič — pravasłaŭny, ale dziaciej u siamji chryścili ŭ słavutym śviontakaŭskim pinskim kaściole pa viery maci.
Dziakujučy šmatdzietnaj siamji, Naskievič trapiŭ u lik čynoŭnikaŭ-rekardsmienaŭ. Z palityčnych elit pa čaćviora dziaciej majuć Siarhiej Rumas, Viktar Łukašenka i Nadzieja Katkaviec, a voś u siamji Ihara Račkoŭskaha ich navat piaciora.
Dom u pinskich Drazdach
Staŭšy šmatdzietnaj siamjoj, Naskievičy atrymali prava na lhotny kredyt. U 2006 hodzie im vydzielili 12 sotak ziamli ŭ Žyłharadku. Čytačam nie ź Pinska hety taponim nie skaža ničoha, ale miascovyja viedajuć Žyłharadok jak anałah minskich Drazdoŭ.
Jak i ŭ stalicy, tut pierasiakajucca intaresy ŭłady i biznesu. Naprykład, najbližejšy susied Naskieviča — Michaił Samałazaŭ, pieršy namieśnik staršyni Pinskaha harvykankama. A praz darohu žyvie samy bahaty pinčuk — jak kaža pahałoska, miljanier — Viktar Lemiašeŭski, jaki vałodaje adrazu dvuma elitnymi ŭčastkami.
Na fonie katedža biznesmiena adnapaviarchovy cahlany dom Naskieviča vyhladaje ścipłym. Jaho płošča — usiaho kala 150 m2.
Na budaŭnictva doma siamja brała rublovy lhotny kredyt pamieram kala $10 tysiač u ekvivalencie.
Pierajezd u abłasny centr
Pakul išła budoŭla, Naskievič paśpieŭ uźniacca da pasady prakurora Pinskaha rajona (tady jana jašče isnavała asobna ad haradskoj).
Adnak žyć u svaim domie siamji daviałosia niadoŭha. Letam 2012 hoda bresckaha abłasnoha prakurora Siarhieja Chmaruka pieraviali na anałahičnuju pasadu ŭ Minsku, a na vyzvalenaje miesca paklikali Naskieviča.
Zachad Biełarusi nie taki kryminalizavany jak uschod, što susiedničaje z Rasijaj. Naprykład, letaś na Brestčynie na 100 tysiač čałaviek było zarehistravana 836 złačynstvaŭ, a na Minščynie i Homielščynie ličba pieravyšaje 1000 złačynstvaŭ.
Staŭleńnie da śmiarotnaha pakarańnia
Adno z pryncypovych pytańniaŭ, pa jakim niama parazumieńnia pamiž Biełaruśsiu i Jeŭrasajuzam, — śmiarotnaje pakarańnie.
«Asabista ja za toje, kab najvyšejšaja miera zastałasia jak strymlivajučy faktar. Mahčyma, praź niejki čas my pryjdziem da taho, što jaje treba budzie skasavać. Ale pakul jana apraŭdanaja, u vyklučnych vypadkach», — kazaŭ Naskievič niekalki hadoŭ tamu.
Adnak na spravie za časy jahonaha kiraŭnictva bresckaj prakuraturaj nie było vyniesiena nivodnaha rasstrelnaha prysudu.
Naprykład, niekalki miesiacaŭ tamu žychara Bresta za žorstkaje zabojstva brata i jaho žonki pasadzili na 24 hady. U inšych rehijonach Biełarusi za takija złačynstvy čaściakom prysudžajuć da śmierci.
Baraćbit sa spajsami
Naskievič vydatna prajaviŭ siabie ŭ baraćbie z kurylnymi sumiesiami. Jon pieršym z abłasnych prakuroraŭ vystupiŭ za poŭnuju zabaronu hetaha vidu narkotykaŭ. Kali abvastryłasia situacyja ŭ Baranavičach, kryminalnyja spravy suprać raspaŭsiudnikaŭ narkotykaŭ zavodzilisia dziasiatkami.
Partret Ivana Naskieviča ŭ baćkoŭskim domie.
Inšym prykładam jahonaj pryncypovaści stała sprava byłoha hałoŭnaha redaktara «Viečiernieho Briesta». U internecie apublikavali jaho pierapisku ź niepaŭnaletnim, adnak Śledčy kamitet nie staŭ zavodzić kryminalnuju spravu. Tady prakuratura nastajała na tym, kab admianić rašeńnie i pačać dadatkovuju pravierku.
* * *
Čym zajmajecca Śledčy kamitet?
U 2011 hodzie funkcyi śledčaha aparata prakuratury i padraździaleńniaŭ papiaredniaha rasśledavańnia MUS i KDK pieradali novaj struktury — Śledčamu kamitetu, jaki padparadkoŭvajecca niepasredna prezidentu.
Ciapier absalutnuju bolšaść kryminalnych spraŭ rasśledujuć mienavita ŭ Śledčym kamitecie.
Pieršym staršynioj struktury staŭ Valery Vakulčyk (ciapier staršynia KDB). Jahonym nastupnikam byŭ eks-prakuror Valancin Šajeŭ, adpraŭleny ŭ adstaŭku «pa zhodzie bakoŭ» u pačatku listapada.
* * *
Ivan Naskievič
Naradziŭsia 25 sakavika 1970 u vioscy Cierabličy Stolinskaha rajona. Skončyŭ Ukrainskuju dziaržaŭnuju jurydyčnuju akademiju (1995) pa śpiecyjalnaści «pravaznaŭstva», Paleski dziaržaŭny ŭniviersitet (2006) pa śpiecyjalnaści «ekanamist», vučycca ŭ Akademii kiravańnia pa śpiecyjalnaści «dziaržaŭnaje budaŭnictva».
U 1995—2015 pracavaŭ u orhanach prakuratury. U 2007—2012 — prakuror Pinskaha rajona, u 2012—2015 — prakuror Bresckaj vobłaści.
Ź listapada 2015-ha — staršynia Śledčaha kamiteta.
Žanaty, maje čaćviarych dziaciej.
