U čaćvier Nobeleŭski kamitet pieradaść premiju pa litaratury Śviatłanie Aleksijevič, piśmieńnicy ź Biełarusi, jakuju časam nazyvajuć «apošniaj dyktaturaj Eŭropy». U adroźnieńnie ad balšyni aŭtaraŭ, jakija atrymlivali hetuju premiju, Aleksijevič nia piša ni prozu, ni paeziju. Jaje knihi zasnavanyja na razmovach sa zvyčajnymi ludźmi, jakija havorać ad svajho imia pra traŭmy najnoŭšaj historyi Biełarusi, ułučna z Čarnobylskaj katastrofaj, vajnoj u Afhanistanie i dośviedam isnavańnia ŭ «skryŭlenym časie» pry dyktatury Alaksandra Łukašenki. Hetyja «hałasy ŭtopii», jak jana ich nazyvaje, dakumentalna fiksujuć «homo sovieticus'a», śviedčać pra śviadomaść ludziej, jakija žyvuć u, jak jana heta nazyvaje, «časie second-hand… starych, starych zababonaŭ».
Centralnaja ideja Aleksijevič palahaje ŭ tym, što postkamunistyčnyja krainy, nakštałt Biełarusi — jana ŭłučaje siudy taksama Rasieju i Ŭkrainu — nia stanuć svabodnymi i demakratyčnymi, kali narody hetych krain nia vyzvalacca ad razburalnaj savieckaj spadčyny, jakaja ŭpłyvaje navat na maładych ludziej, jakija nikoli nie žyli pry kamuniźmie. Adna sprava prybrać vonkavyja atrybuty kamunizmu, kaža jana, «ale zusim inšaja — vyrvać jaho z svajoj dušy».
Jaje nie pakidaje nadzieja, bo ludzi, čyj balučy dośvied jana zapisała ŭ svaich knihach, vyjaŭlajuć «siłu čałaviečaha duchu». Ale jana viedaje taksama, što pakul kalektyŭnaja pamiać pra danosy, hułahi, prymusovuju kalektyvizacyju i pierakručanuju orvełaŭskuju praŭdu nia budzie pastaŭlenaja pad pytańnie, nia stanie pradmietam dyskusij i vyvučeńnia, postsavieckaje žyćcio budzie zastavacca «sumieśsiu turmy i dziciačaha sadka».
Łukašenka, archietypičny «saviecki čałaviek» robić zadaču takoha praŭdzivaha razboru vielmi ciažkaj. Jon byŭ abrany prezydentam dva dziesiacihodździa tamu dziakujučy abudžeńniu nastalhii pa savieckich časach, jon karystajecca dziaržaŭnym kantrolem nad usimi elektronnymi ŚMI i adukacyjnymi ŭstanovy Biełarusi, kab prasoŭvać savieckuju idealohiju, asabliva pa temie Vialikaj ajčynnaj vajny, jak «ruski mir» nazyvaje Druhuju suśvietnuju vajnu.
Jak ćvierdzić historyk Tymaty Snajder, nivodnaja kraina nie zaznała ŭ vajnu takoha pralićcia kryvi i razbureńniaŭ, jak Biełaruś, «centar kanfrantacyi pamiž nacystoŭskaj Niamieččynaj i Savieckim Sajuzam». Adna piataja ź dziesiacimiljonnaha nasielnictva była zabitaja, jašče tracina była departavanaja ŭ jakaści prymusovaj pracoŭnaj siły, abo ŭciakła z krainy. Tym nia mienš, piša Snajder, režym zrabiŭ z hetaha razburalnaha kanfliktu abjekt nastalhii, «pieratvaryŭšy popieł vajennych pakutaŭ u zołata palityčnaj vartaści». Tema vajny ŭžyvajecca nia tolki kab usłavić hieraizm savieckich sałdataŭ, ale i kab ścierci z pamiaci złačynstvy stalinizmu, na sumleńni jakoha da 1,6 miljona achviaraŭ u Biełarusi padčas Vialikaj Čystki 1937-1941.
Režym Łukašenki nie adčuvaje sabie nijakaj pahrozy, bo represii ŭ Biełarusi sparadžajuć strach i apatyju, i, jak zaznačaje Aleksijevič, hramadztva zastajecca raźjadnanaje i źniaviečanaje. I ŭsio ž pry hetym jana vieryć, što «źjaŭlajucca novyja ludzi z hramadzianskaj śmiełaściu». Patencyjnych prychilnikaŭ pieramienaŭ vyjaŭlajuć sacyjalahičnyja apytańni, pavodle jakich pałova nasielnictva adčuvaje, što kraina idzie ŭ niapravilnym kirunku, a 84 pracenty chočuć reformaŭ; ich možna bačyć i ŭ pradstaŭnikach hramadzkich ruchaŭ, jakija štohod arhanizujuć mitynhi pamiaci ŭ Kurapatach, miescy masavych pachavańniaŭ achviaraŭ čystak.
Ale nievialikaja demakratyčnaja supolnaść u Biełarusi zastajecca adnosna izalavanaja ad šyrokich masaŭ. Isnuje razdroblenaja palityčnaja apazycyja, jakaja maje stabilnuju elektaralnuju bazu paradku 25-30 pracentaŭ, ale nie razhladajecca jak realnaja alternatyva Łukašenku. Joj treba abjadnacca, pašyryć bazu svaich prychilnikaŭ na šyrokija masy i zaprapanavać pierakanaŭčuju kancepcyju budučyni krainy. Aleksijevič taksama zaklikaje biełaruskich intelektuałaŭ dać siabie pačuć i raspačać dyjaloh z moładździu, kab dapamahčy joj «pačać zasvojvać ciažki dośvied svabody».
Złučanyja Štaty i Eŭrapiejski Źviaz mohuć taksama dapamahčy, nastojliva damahajučysia realnych i ekanamičnych pieramienaŭ u Biełarusi i vyznačyŭšy jasnyja kryteryi acenki prahresu. Ciapierašniaja zachodniaja palityka «małych krokaŭ» aznačaje adsutnaść ćviordych patrabavańniaŭ i čakańnia istotnych vynikaŭ. Heta vynik umiełaha balansavańnia Łukašenki pamiž Rasiejaj i Eŭropaj i prapanovy pravieści ŭ Miensku pieramovy ab spynieńni ahniu va Ŭkrainie. Adnak ekanamičnyja ciažkaści Biełarusi i jaje zaniepakojenaść revanšyzmam Pucina aznačajuć, što ŭ Zachadu jość svaje instrumenty cisku na Łukašenku, jakija jon by musiŭ užyć.
Pryznańnie Nobeleŭskim kamitetam tvorčaści Śviatłany Aleksijevič daje nahodu hlanuć śviežym vokam na Biełaruś. Biełaruski dramaturh Andrej Kurejčyk kaža, što jana — «novy nacyjanalny lider», jaki maje «bolšy aŭtarytet, čym luby palityk». Aleksijevič — nie palityk, ale zdabyła honar dla svajoj šmatpakutnaj krainy, a ŭvaha, jakuju pryciahnuć ciapier jaje idei, mahła b zrabicca toj iskraj, jakaja abudzić Biełaruś i dapamoža joj znajści svajo miesca ŭ sučasnym śviecie.
