Rodam ź Bieraścia, Viktar Fiančuk žyŭ u Miensku z 2007 hodu. Jon arnitolah. Doŭhi čas jon uznačalvaŭ papularnuju hramadzkuju arhanizacyju «Achova ptušak Baćkaŭščyny» (APB). A ŭ 2014 hodzie jon pierajaiechaŭ u Kamianiuki — viosku na ŭskrajku Biełavieskaj puščy.
Žyvučy za 350 km ad Miensku, jon adčuvaje siabie našmat bolš praduktyŭnym, čym raniej.
«Tearetyčna možna było pracavać i ź Miensku, — kaža Fiančuk. — Ale bolš efektyŭna, kali ty na miescy».
«Tut zaŭvažaješ spakoj, jakoha niama ŭ Miensku, i paśpiavaješ bolej zrabić, — kaža Fiančuk. — Niama roznych faktaraŭ, jakija adciahvajuć uvahu ad spravy».
Na druhim paviersie lashasa — «ofis» prahramy ŭ padtrymku zapaviednaści Biełavieskaj puščy.
Z 2014 hodu pačałasia sumiesnaja prahrama ŭ padtrymku zapaviednaści, jakuju vykonvajuć «Achova ptušak Baćkaŭščyny», Nacyjanalny park «Biełavieskaja pušča» pry padtrymcy Frankfurckaha zaalahičnaha tavarystva (Niamieččyna).
Pieršy čas Fiančuk pracavaŭ z chaty, pakul u 2015 hodzie ŭ prahramy nie źjaviŭsia svoj «ofis» — na druhim paviersie lashasu ŭ vioscy Lackija, što ŭ samym centry Biełavieskaj puščy.
«U Miensku takoha nia moža być, kab ofis byŭ u lesie, — kaža Fiančuk. — Štoraz ty jedzieš na pracu praź les, ź jakim tvaja praca akurat i źviazanaja. Heta harmonija pamiž žyćciom i spravaj tvajho žyćcia».
Klasa na 9 čałaviek — u Miensku heta była b pryvatnaja škoła
Dla žyćcia ŭ Kamianiukach Viktar Fiančuk najmaje paŭdoma ŭ staroj viaskovaj chacie. Tam niama ni centralnaha aciapleńnia, ni vodapravodu.
«U horadzie my tak pryzvyčailisia da kamfortnych umovaŭ, što ŭžo nie šanujem ich, — kaža jon. — I tut pačynaješ pa-inšamu stavicca da ŭsich vyhodaŭ».
Syny Viktara Fiančuka pravodziać čas vakacyjaŭ za pracoŭnym miescam taty
Razam ź im u Kamianiuki pierajechaŭ małodšy syn. Viktar kaža, što jon vielmi aktyŭny, a tamu vialikaja adkrytaja prastora, dzie pobač jašče šmat lasoŭ — lepšyja ŭmovy, čym u horadzie.
«Jamu tut vielmi dobra. U viaskovaj škole 9 čałaviek u klasie. U Miensku heta była b pryvatnaja škoła».
Taksama Viktar adznačaje, što niekatoryja rečy ŭ Kamianiukach bolš dastupnyja, čym u Miensku. Naprykład, u ahraharadku jość spartkompleks, možna zajmacca sportam i ŭ školnaj zali. A kab pakatacca na łyžach, nia treba nikudy jechać — vakoł vioski tut poŭna paloŭ. I ceny ŭ miascovych kramach nižejšyja za staličnyja.
«Ale ja heta nie idealizuju, — kaža Fiančuk. — Ramantyka ramantykaj, ale chaciełasia b, kab cyvilizacyja była bolš dastupnaja i ŭ vioskach».
My dakazali, što staryja drevy patrebnyja lesu
Razam ź Viktaram Fienčukom na prahramie ŭ padtrymku zapaviednaści pracujuć jašče try čałavieki: adzin u Miensku j dva miascovyja žychary ŭ puščy.
Alaksandar Piekač, miascovy žychar, taksama pracuje na mižnarodnaj prahramie.
U 2013 hodzie ŭ Biełavieskaj puščy ŭ dva razy była pavialičana zapaviednaja častka lesu. Heta značyć, što na 60 tysiačach hiektaraŭ, jakija vyznačyła kiraŭnictva nacyjanalnaha parku, zabaroniena lubaja haspadarčaja dziejnaść čałavieka. Navat pavalenyja drevy tam nie prybirajuć: usio pavinna adbyvacca naturalna, jak u pryrodzie.
Kab padtrymać pryrodaachoŭnuju dziejnaść u Biełavieskaj puščy, zapaviednik uklučyli ŭ śpis terytoryjaŭ, na jakija raspaŭsiudžvajecca prahrama Frankfurckaha zaalahičnaha tavarystva.
Prahrama doŭhaterminovaja. U jaje ŭvachodziać i navukovyja daśledavańni, i praktyčnyja pracy, jak, naprykład, adnaŭleńnie hidralahičnaha režymu bałotaŭ ci vysiečka invazijnaha čyrvonaha dubu. Vyniki niekatorych daśledavańniaŭ Viktar Fiančuk užo moža ahučyć.
«My viešali radyjopieradatčyki na kažanoŭ i vyśvietlili, što jany časta siadajuć na staryja drevy i staraŭzrostavy drevastan, dzie raźmieščany ich kalonii. Značyć, jany asabliva važnyja amal dla ŭsich vidaŭ kažanoŭ, dzie tyja šukajuć ježu, i staryja drevy nielha vysiakać».
Try pradstaŭniki prahramy ŭ padtrymku zapaviednaści ŭ Biełavieskaj puščy sami vykonvajuć tolki častku pracaŭ. Bolšaść daśledavańniaŭ dla ich pravodziać supracoŭniki nacparku, valantery APB i instytuty Akademii navuk.
Vaŭka nia treba bajacca, bo samy strašny źvier — heta čałaviek
Adzin ź vialikich prajektaŭ, jakim zajmajecca Viktar i kamanda prahramy — daśledavańnie areału žyćciadziejnaści vaŭkoŭ. Dla hetaha ŭ puščy rasstaŭlenyja 25 fotapastak. A letaś na piać vaŭkoŭ načapili radyjopieradatčyki, kab adsočvać ichnija pierasoŭvańni pa lesie.
Alaksandar Piekač z adnaho pozirku vyznačaje ślady roznych žyviołaŭ na śviežym śniezie
Ranicaj, kali žurnalisty pryjechali ŭ pušču, Alaksandar Piekač, supracoŭnik prahramy, akurat vybraŭsia ŭ les, kab źniać zdymki z fotapastak.
Chłopcu 25 hod. Jon ź siamji leśnika i naradziŭsia ŭ Biełavieskaj puščy. Paśla škoły pastupiŭ u Biełaruski dziaržaŭny technalahičny ŭniversytet na fakultet lasnoj haspadarki. Čatyry hady tamu viarnuŭsia ŭ pušču. Ź minułaha hodu pracuje na prahramie razam ź Viktaram Fiančukom.
«A kudy jašče pajedzieš? — pytajecca Alaksandar. — Inšaha takoha miesca niama na planecie, i nia chočacca źjaždžać adsiul».
Kab dabracca ad darohi da pastki, treba prajści pa lesie ad 500 da 1000 metraŭ. Na šlachu da adnoj ź ich Alaksandar pakazvaje na ślady vaŭka.
Śviežyja vaŭčynyja ślady nie pałochajuć navukoŭcaŭ. Piekač kaža, što drapiežniki ŭžo daŭno nie napadajuć na ludziej.
«Vaŭka nia treba bajacca, — kaža Alaksandar. — Ciapier voŭk žyvie ŭ takich miaścinach, dzie čałaviek nia chodzić. Bo samy strašny źvier — heta čałaviek».
«Ułoŭ» z fotapastki
Pa pieršych źviestkach, jakija majuć daśledčyki, na terytoryi puščy moža znachodzicca ad 5 da 10 vaŭčynych zhrajaŭ. Vid ličycca škodnym, a tamu na jaho dazvolena palavańnie.
Letaś, naprykład, tut zabili 20 asobinaŭ. Adnak paśla taho, jak na piać vaŭkoŭ nadzieli darahija ašyjniki z GPS-radarami, Biełavieskaja pušča ŭpieršyniu ŭ sučasnaj historyi ŭviała maratoryj na palavańnie na vaŭkoŭ. Praŭda, tolki paśla taho, jak adnaho vaŭka z GPS-ašyjnikam zabili.
U Biełavieskaj puščy «niepryhožy les», bo jon naturalny
Fotapastka № 4, da jakoj pryvioŭ Piekač, raźmieščana na lasnym ručai Sałomienka. Fotakamery praviarajuć raz na 15 dzion. Fotapastka reahuje tolki na źmienu ciepłavoha pola, kab nie fatahrafavać, jak padaje liście ci jak halinki chistajucca pad vietram.
Zadańnie: znajdzicie fotapastku na fota
Hetym razam u pastku trapili 8 žyviołaŭ. Piekač dastaje fłešku z fotapastki i kapiruje fotazdymki na noŭtbuk. Pra toje, kab aŭtamatyzavać praces i atrymlivać fota naŭprost na kamputar u ofisie, jon navat nia dumaje.
«Ty ž tady nia budzieš pa lesie chadzić, nia budzieš ničoha viedać», — kaža Piekač.
Mienavita pachody pa puščy dla jaho — samaja cikavaja častka pracy. Jon uzhadvaje, jak letaś, idučy da fotapastki, ledź nie sutyknuŭsia z vaŭkami — raźminuŭsia ź imi na paŭhadziny.
«Ja pajšoŭ pa ichnich śladach, — kaža Alaksandar. — Išoŭ try kilametry i znajšoŭ ichniuju zdabyču — alenia».
Tak maje prachodzić naturalny adbor u pryrodzie — vaŭki zahryzajuć alenia, a potym hetaj ichniaj zdabyčaj charčujucca jašče ź dziasiatak vidaŭ žyviołaŭ: lisicy, janotapadobnyja sabaki, arłan-biełachvost, krumkačy. Kab pakazać, što žyvioły mohuć žyć biez umiašańnia čałavieka, i stvorana hetaja prahrama.
«Ludziam staroj zahartoŭki ciažka patłumačyć, što ŭ zapaviednaj častcy nia treba navodzić paradak, — kaža Fiančuk. — Jany pryzvyčailisia, što niasuć za heta adkaznaść. Kažuć, što «za polskim časam» ich pahnali b z pracy za taki niačyščany les».
Ale ž mienavita ŭ takim «zaśmiečanym» lesie j sielacca mnohija vidy žyviołaŭ. Jak, naprykład, vialiki arlec — vid ptuški z Čyrvonaj knihi, jaki vielmi chutka źnikaje akurat praz toje, što čałaviek asvojvaje ŭsio bolš lasoŭ.
«Ludziam treba pryhožyja lasy, bo jany mała viedajuć pra pryrodu, — kaža Alaksandar. — Ale ž toje, što vy bačycie pad Mienskam, — heta park, a nia les. A ŭ Biełavieskuju pušču pryjaždžajuć z usiaho śvietu, bo takoha vialikaha naturalnaha lesu niama navat u Kanadzie».
U XXI stahodździ miežaŭ nia moža być
Choć prahrama raspaŭsiudžvajecca tolki na biełaruskuju častku, ale nieŭzabavie mohuć pačacca sumiesnyja z polskimi daśledčykami pracy pa vyvučeńni kažanoŭ, vaŭkoŭ i rysiaŭ.
U miždziaržaŭnych stasunkach adno z aktualnych pytańniaŭ — adkryćcio miežaŭ. Da 1980-ch hadoŭ dziaržaŭnaja miaža tut była ŭmoŭnaja. Ale potym, kali ŭ Polščy ŭzmacniŭsia ruch «Salidarnaści», ź biełaruskaha boku pastavili vysoki płot. Dla ptušak i rysiaŭ jon nie składaje pieraškody. Časam vaŭki robiać padkopy pad im. Ale zubry, łasi j aleni, jakija raniej mihravali pamiž krainami, byli vymušanyja źmianić svaje zvyčki.
«Pamiežniki raniej navat viali ŭlik śladoŭ, — kaža Viktar. — Ličyli, kolki jakich žyviołaŭ i ŭ jaki bok pierachodziła miažu».
Ciapier iznoŭ iduć razmovy pra toje, kab vydzielić choć by kalidory ŭ dziaržaŭnaj miažy daŭžynioj 500–1000 metraŭ. Takich prahałaŭ, ličać navukoŭcy, chapiła b dla adnaŭleńnia mihracyjnych płyniaŭ žyviołaŭ. A pamiežniki zabiaśpiečvali b nieparušnaść dziaržaŭnaj miažy sučasnymi srodkami.
Polskija navukoŭcy nia chočuć adkryvać miežy ŭ puščy, kab nia źmiešvać svaich zubroŭ ź biełaruskimi
Adnak hetym razam za zachavańnie miažy vystupajuć palaki. Paru hadoŭ tamu jany znajšli dokazy taho, što ŭ zubroŭ ź biełaruskaj častki jość damiešak kryvi kaŭkaskaha zubra. I tolki na polskim baku zachavaŭsia biełavieski zubar biez prymiesiaŭ.
«Ale ja ŭpeŭnieny, što ŭ XXI stahodździ miežaŭ nia moža być, i rana ci pozna jany buduć źniesienyja», — kaža Fiančuk.
