Ciapierašniaja ŭłada lubić «praviarać narod na vašyvaść». Siońnia pomnik Bahdanoviču — nakolki jon važny, ci buduć pratesty? Zaŭtra — pomniki Kupału, Kołasu… Piša Siarhiej Dubaviec.
Pomnik Maksimu Bahdanoviču na svaim miescy «pražyŭ» krychu bolš za samoha paeta. Kali jaho adkryvali, mnie było 22. Dziŭna, ja pamiataju vobraz taho dnia tak, niby heta było ŭčora. 1981 hod, śnieh, śniežań. My idziem čaradoju i pa adnym kładziem da padnožža kvietki…
Ad času ŭstanoŭki pomnika išli dyskusii. Ci adpaviadaje hety mažny bronzavy bonvivan svajmu subtylnamu hieroju, ad jakoha i zdymka tołkam nie zastałosia, a najpierš — ci adpaviadaje jaho paezii, krochkaj i zahadkavaj, jak ščyraje junačaje pieražyvańnie. Bahdanoviča i lubiać tamu, što jon za ciabie kaža pra tvaje padletkavyja zruchi dušy tak, jak ty sam skazać nia ŭmieješ abo saromieješsia.
Jak anekdoty my časta pierakazvali adzin adnamu ŭražańni pasažyraŭ 54‑ha aŭtobusa: «Oj, a chto heta? Dy parcizan kakoj‑ta. Nie, heta ž Vysocki! Dy pierastańcie, heta operny piaviec, bo staić kala Opernaha teatra…»
Ličycca, što pomniki — niešta takoje, što stavicca naviečna. Nasamreč heta nia tak. Pomniki — samaje niedaŭhaviečnaje, što my bačym na svaim viaku. Bo pomniki — jak demanstranty na niesankcyjanavanym mitynhu. Pakul ich cierpiać ułady i pakul u ich jość padtrymka ŭ narodzie, jany stajać. Kali ŭłada nia cierpić, a ŭ hramadztvie jość padtrymka, tady ludzi vychodziać baranić pomnik, jak heta było z bronzavym sałdatam u Talinie. Choć sałdata nia znosili. Jaho pieramiaščali ŭ inšaje miesca. Ci budzie taki pieranos dla pomnika raŭnaznačny śmierci albo novamu žyćciu — pytańnie.
Ułady časta manipulujuć śviadomaściu naroda. Ludziej mohuć schapić i pasadzić na Akreścina, ale pry tym zajavić, što jany «sami paprasilisia ŭ haścinicu». Toje samaje z pomnikami. Ich nia znosiać, ich «pieranosiać u inšaje miesca». U vyniku pryjarytety ŭ hałavie naroda pačynajuć błytacca. A moža i pravilna robić ułada? A moža lidery apazycyi kličuć mianie na mitynh tolki dla taho, kab samim atrymać «karcinku»? A moža toje, što ličyłasia kaštoŭnaściu, zusim nijakaja j nie kaštoŭnaść? Ciažka razabracca biez padkazki. A padkazki niama. Ułada robić svaje spravy ciškom, hramadzki nastroj taksama maŭčyć, nichto ničoha pierakanaŭča nie tłumačyć, specyjalisty zajmajucca prapahandaj…
Baranić pomnik Bahdanoviču narod nia vyjšaŭ. Nichto nia vyjšaŭ. U mianie niama sumnievu, što Maksim Bahdanovič — samy lubimy paet biełarusaŭ. Byŭ takim, jość i budzie. Ale nichto nie pryjšoŭ. Moža być, hety pomnik tak i nia stali asacyjavać ź jaho hierojem? A moža być, prosta nie pavieryli, što ich pratest paśla niadaŭnich bojek apazycyi sa specnazam — biessensoŭnych i biezvynikovych — taksama budzie vyhladać jak klikušnyja kryki pastuška pra vaŭkoŭ. Pamiatajecie, pastušok pałochaŭ viosku vaŭkami, usie pryvykli, što jon chłusić, a kali nasamreč napali vaŭki, nichto nia vyjšaŭ na abaronu. I vaŭki parezali ŭsich aviečak. Čytaj — usie pomniki…
Jość jašče matyŭ u aratoryi hetaha demantažu. Ciapierašniaja ŭłada lubić «praviarać narod na vašyvaść». Siońnia pomnik Bahdanoviču — nakolki jon važny, ci buduć pratesty? Zaŭtra — pomniki Kupału, Kołasu… Heta jak hulnia z ahniom. Sunuŭ ruku i — apioksia ci nie apioksia. Kali nie apioksia, značyć ahoń nie haryć, choć paŭsiul kažuć, što tam vialikaje połymia. Daj, pravieru. Daj pieramiašču nazvy praspekta Skaryny i praspekta Mašerava. Ci buduć pratesty?
Zakanamiernaść, adnak, pakazvaje, što achviarami hetaj hulni stanoviacca tolki persanažy biełaruskaj historyi i kultury. A što budzie, kali jany skončacca? Naprykład, jakaja budzie reakcyja ŭ narodzie, kali ŭłada stanie pieranosić pomniki Leninu, Kalininu, Puškinu abo Mickieviču?
Pažyviem — pabačym. Historyja pomnikaŭ karotkaja.
