Babak Zandžani nazyvaŭ siabie «ekanamičnym apałčencam» Irana, vadziŭ čorny Mercedes 500 SL i nasiŭ hadzińnik za $30 tys., jak i naležyć čałavieku z majomaściu $13,5 młrd. Pačynaŭ svoj biznes z prodažu aŭčyny, a ŭ vyniku jon staŭ klučavym trejdaram iranskaha Ministerstva nafty i ŭładalnikam biznes-impieryi z 64 kampanij, pisała ŭ 2013 hodzie The New York Times.
Z taho hoda ŭ žyćci pradprymalnika pačałasia čornaja pałasa — ZŠA i ES uviali suprać Zandžani i jaho kampanij sankcyi, a na radzimie novyja ŭłady, zapadozryli biznesmena ŭ absłuhoŭvańni intaresaŭ nabližanych byłoha prezidenta Irana Machmuda Achmadziniežada, pradjavili jamu abvinavačvańni ŭ pryŭłaščvańni $2,7 młrd dziaržaŭnych srodkaŭ.
U niadzielu, 6 sakavika, iranski sud pryhavaryŭ Zandžani da śmiarotnaha pakarańnia praz paviešańnie. Jon utrymlivajecca ŭ tehieranskaj turmie Evin, dzie ŭ mai 2014 hoda pakarali śmierciu inšaha iranskaha biznesmena Machafaryda Amira Chasravi, abvinavačanaha ŭ prysabiečvańni $2,8 młrd. Śmiarotny prysud Zandžani jašče moža być zamienieny na inšaje pakarańnie, dapuskaje ministr unutranych spraŭ krainy Mastafa Pur-Machamadzi, — kali biznesmen viernie dziaržavie prysvojenyja srodki. «Pakul jon nie vykazaŭ takoha žadańnia», — pryvioŭ Bloomberg słovy čynoŭnika.
Ad aŭčyny da bankaŭ
Dakładnyja dadzienyja pra ŭzrost, siamju i pieršyja kamiercyjnyja pośpiechi Zandžani adsutničajuć. Pa źviestkach jeŭrapiejskich čynoŭnikaŭ, Zandžani naradziŭsia 12 sakavika 1971 hoda, Minfin ZŠA pakazvaje inšuju datu — 12 sakavika 1974 hoda. Siamja Zandžani žyła ścipła, raspaviadaŭ biznesmen iranskim ŚMI ŭ adnym z svaich redkich intervju, jakoje cytuje «Radyjo Svaboda». Baćka budučaha pradprymalnika pracavaŭ na čyhuncy, jaho ž pieršym pracadaŭcam adrazu staŭ staršynia Centrabanka Irana — u jaho Zandžani pracavaŭ asabistym kiroŭcam.
Praź niejki čas małady čałaviek vyrašyŭ zaniacca ŭłasnaj spravaj — jon staŭ pradavać u Turcyju aŭčyny i zavozić u Iran spažyvieckija tavary: šampuni, biezałkaholnaje piva, kavu i alej. Jaho biznes imkliva raźvivaŭsia, jon pačaŭ zasnoŭvać kampanii ŭ Iranie i za jaho miežami. Tolki za dva hady jon adkryŭ 11 firmaŭ, raspaviadaŭ pradprymalnik, u tym liku finansavuju arhanizacyju ŭ AAE, kab mieć mahčymaść napramuju pracavać z zamiežnymi bankami. Paźniej biznesmen adkryŭ bank u Hruzii, a taksama kupiŭ pakiet akcyj małajzijskaha Pieršaha isłamskaha inviestycyjnaha banka (First Islamic Investment Bank).
Pa dadzienych «Radyjo Svaboda», vialikija hrošy biznesmen zrabiŭ u Turcyi, kudy ŭ niejki momant pierabraŭsia ź Irana.
Dadzienyja ab dakładnym pamiery bahaćcia Zandžani adroźnivajucca — u intervju iranskamu štotydnioviku Aseman u 2013 hodzie jon aceńvaŭ svaju majomaść u $10 młrd, BBC paviedamlała, što jana składaje $13,5 młrd, a FT pisała, što padčas adnaho sudovaha pracesu pradprymalnik acaniŭ tolki najaŭnyja srodki u pamiery €22 młrd.
Asnova biznes-impieryi Zandžani — chołdynhavaja struktura Sorinet Group, adzin z najbujniejšych iranskich kanhłamierataŭ, jakim jon kiravaŭ jak dyrektar.
Pad kiravańniem chołdynhu znachodziacca 64 kampanii, jakija pracujuć u vytvorčaści kaśmietyki, bankaŭskaj spravie, haściničnym biznesie, kamiercyjnaj avijacyi, vytvorčaści budaŭničych materyjałaŭ, infarmacyjnych technałohijach i nieruchomaści. Hrupa pracuje ŭ Iranie, AAE, Turcyi, Tadžykistanie, Małajzii, Kitai i inšych krainach rehijonu.
Pavodle źviestak Centra za demakratyčny Iran, Zandžani vałodaŭ dolami ŭ tureckaj avijakampanii Anvar Airlines, finansavaj kampanii Financial and Credit Institute ŭ AAE, tadžyckim banku Arzish Bank. Jamu taksama naležała iranskaja avijakampanija Qeshm Airlines i futbolny kłub «Rach Achan» (hulaje ŭ čempijanacie Irana pa futbole). Taksama Zandžani naležyć kompleks pa vytvorčaści dyzielnaha paliva ŭ Iraku, jaki pastaŭlaje jaho ź irakskaha Kurdystana ŭ Afhanistan. Pradprymalnik taksama inviestavaŭ u iranski kiniematohraf. Zamiežny doŭh jaho chołdynhavaj kampanii składaje €11—12 młrd, i jana štohod płacić 1,5—2% za jaho absłuhoŭvańnie.
Jak adznačaje radyjo «Svaboda», u apošnija hady pradprymalnik baviŭ šmat času ŭ Tadžykistanie. U Dušanbe ŭ miljardera niekalki inviestprajektaŭ: aŭtavakzał, hipiermarkiet i budaŭničy biznes. Na videa, raspaŭsiudžanym iranskimi apazicyjnymi ŚMI, Zandžani tančyć na mierapryjemstvie ŭ miastečku Nurek kala Dušanbe.
Mister pasiarednik
Praź niejki čas rost bahaćcia Zandžani pryciahnuła da pradprymalnika ŭvahu nie tolki kirujučych kołaŭ, ale i hramadskaści. «Kali chto-niebudź stanovicca zanadta bahatym — što vyklikaje hramadskaje niezadavalnieńnie, — režym pačynaje cisnuć na jaho słabyja kropki i stavić jaho na miesca, — tłumačyć FT nienazvany analityk. — Zandžani staŭ zanadta zaŭvažnaj fihuraj».
«U Iranie ŭsie, chto raptoŭna stanoviacca bahatymi, padpadajuć pad padazreńnie, — tłumačyć Machamad Chaščechre, ekanamist i były člen iranskaha miedžlisa. — Pakłaŭšy ruku na serca, my i sami nie viedajem, hieroj Zandžani abo złačyniec».
Z 2010 hoda, jak biznesoviec tłumačyŭ časopisu Aseman i infarmahienctvu ISNA, jon dapamoh pradać Iranu miljony baralaŭ nafty, pryniosšy Ministerstvu nafty, Korpusu vartavych Isłamskaj revalucyi i Centrabanku Irana $17,5 młrd valutnaj vyručki, atrymaŭšy pry hetym nikčemnuju kamisiju 0,007%. Dla hetaha spatrebiłasia ździejśnić 9 tys. bankaŭskich tranzakcyj. «U Centrabanka kančalisia hrošy, i ŭ 2010 hodzie jany paprasili mianie dapamahčy krainie atrymać naftadalary, heta ja i zrabiŭ», — raspaviadaŭ miljarder.
Jon stvaryŭ schiemu, kab schavać pachodžańnie iranskaj nafty, i arhanizavaŭ jaje prodaž na adkrytym rynku.
Zandžani pierapampoŭvaŭ jaje z tankiera ŭ tankier, čaściakom u małaviadomaj havani małajzijskaj vyspy Łabuan, śćviardžajuć u ES. U cełym, pa słovach biznesmiena, jon pradaŭ 24 młn bar. iranskaj nafty pakupnikam ź Sinhapura, Małajzii i Indyi, paśla čaho admyŭ valutnuju vyručku praź Pieršy isłamski inviestycyjny bank, jaki ŭ vyniku trapiŭ u sankcyjnyja śpisy ZŠA i ES.
Što viadoma pra biznes Babaka Zandžani
U €22 młrd acaniŭ Zandžani srodki na rachunkach svaich kampanij padčas sudovaha pracesu
64 kampanii naličvaje biznes-impieryja pradprymalnika
$2,7 młrd Zandžani prysvoiŭ, pa viersii śledstva, na prodažach iranskaj nafty za miažu
U 1980-ja miljarder zasnavaŭ svaje pieršyja kampanii
24 młn bar. iranskaj nafty biznesmen pradaŭ kupcam ź Sinhapura, Małajzii i Indyi
2 dni spatrebiłasia, kab abyści sankcyi i viarnuć budaŭničamu padraździaleńniu Korpusa Vartavych Isłamskaj Revalucyi srodki, jakija zachrasnuli za miažoj z-za sankcyj
Pa 272 epizodach ES i ZŠA abvinavacili Zandžani ŭ parušeńni sankcyjnaha režymu ŭ dačynieńni da Irana
$17,5 młrd valutnaj vyručki za pradadzienuju iranskuju naftu miljarderu ŭdałosia pryniesci Ministerstvu nafty, Korpusu Vartavych i Centrabanku Irana
Krynica: Financial Times, The New York Times, radyjo «Svaboda», Trend News Agency
U 2010 hodzie da Zandžani źviarnułasia Khatam-al Anbiya, budaŭničaje padraździaleńnie Korpusa vartavych Isłamskaj revalucyi, jakoje z-za sankcyj nie mahło viarnuć na radzimu srodki. Z dapamohaj svajho banka pradprymalnik za paru dzion pieravioŭ u Iran $40 młn, śćviardžaje sam Zandžani.
Z tych časoŭ dziaržstruktury pačali źviartacca da pradprymalnika pa dapamohu, i heta dapamahło jamu stać samym upłyvovym pasiarednikam naftavaha siektara Irana. «U svaim kabiniecie jon sustrakaŭsia z byłym ministram nafty krainy Rastamam Kasiemi», — raspaviadała The New York Times daśviedčanaja krynica.
«Mienavita hetym ja i zajmajusia — antysankcyjnaj dziejnaściu, — adznačaŭ miljarder. — Ja biznesmien, jaki dobra vyrašaje pytańni». «Z taho času, jak u dačynieńni da mianie ŭviali sankcyi, jany nie zmahli pradać i 3 młn bar. nafty», — kazaŭ jon pra iranskija ŭłady.
U minułym svoj dziełavy pośpiech pradprymalnik tłumačyŭ dapamohaj Usiavyšniaha i pośpiecham, jakija, padobna, kančatkova adviarnulisia ad jaho ŭ 2013 hodzie.
Z dabradziejaŭ ŭ złačyncy
Vosieńniu 2013 hoda parłamient Irana pačaŭ rasśledavańnie ździełak, učynienych padkantrolnymi Zandžani kampanijami. Na dvary byli ŭžo inšyja časy — za miesiac da hetaha pakinuŭ svaju pasadu prezident krainy Machmud Achmadziniežad, jaki paśpieŭ surjozna pasvarycca ź viarchoŭnym kiraŭnikom Isłamskaj Respubliki Ali Chamieniei. U apošni hod praŭleńnia Achmadziniežada na jaho paplečnikaŭ pačalisia hanieńni, kiraŭnik jahonaj administracyi trapiŭ u turmu, prezidentu navat nie było dazvolena prapanavać na vyzvalenuju pasadu svajho vyłučenca. Niepryjemnaści pačalisia i ŭ Zandžani.
Jon byŭ aryštavany ŭ śniežni 2013 hoda, praź piać miesiacaŭ paśla vybrańnia na pasadu prezidenta Chasana Raŭchani. Novy śviecki lider paśladoŭna zaklikaŭ pieramahčy karupcyju, kab pavysić kankurentazdolnaść krainy paśla źniaćcia ź jaje sankcyj, i daručyŭ pravaachoŭnikam ŭziacca za «pryvilejavanych asob, što atrymali vyhadu z ekanamičnych sankcyj».
Pradprymalnika abvinavacili ŭ kradziažy $2,7 młrd u dziaržaŭnaj naftavaj kampanii National Iranian Oil, jakaja daručyła Zandžani arhanizavać ekspart nafty na sumu $ 3 młrd, śćviardžaŭ kiraŭnik Viarchoŭnaha aŭdytarskaha suda Irana Amin Chasiejn Rachimi.
Śledstva vyjaviła, što kradziažy adbylisia pry sprobach abyści jakija dziejničali ŭ dačynieńni da Irana mižnarodnyja sankcyi, jakija tyčacca ekspartu nafty, paviedamlali miascovyja ŚMI. Praces pa spravie biznesoŭca pačaŭsia ŭ 2015 hodzie.
Abvinavaŭčaje zaklučeńnie pa spravie Zandžani skłała 50 tys. staronak, i jaho poŭny tekst daviałosia pryvozić u sud na hruzaviku.
Jašče da svajho aryštu Zandžani kazaŭ, što hatovy vypłacić naležnyja ź jaho daŭhi. «Ja raspłačusia ź dziaržavaj, kali mnie daduć rekvizity rachunku, na jaki fizična možna zaličyć €1 młrd, — raspaviadaŭ jon u intervju adnamu ź iranskich časopisaŭ. — Ja nie mahu pieraličyć hrošy, bo i Minnafty, i Centrabank znachodziacca pad sankcyjami. My nie možam ich pieraličyć, ale jany lažać na našych rachunkach». Pavodle jaho słoŭ, $700 młn jamu ŭsio ž taki ŭdałosia viarnuć dziaržavie.
U pošukach zastupnika
Ministr nafty Irana Bižan Namdar Zanhanie, jaki daŭ abiacańnie nie adstupać, pakul usie «narodnyja hrošy» nie viernucca na radzimu, nastojvaje na tym, što Zandžani dapamahali vysokapastaŭlenyja saŭdzielniki. Kali FT spytała ŭ ministra, čamu jon nie nazavie ich imiony, jon adkazaŭ, što va ŭrada i tak źjaviłasia «dastatkova niepryjemnaściaŭ z-za ŭkazańnia na proźvišča Zandžani», — vidavočnaje śviedčańnie vysokaha statusu partnioraŭ pradprymalnika.
Advakat biznesmena Rasuł Kuchpaje-zade zajaŭlaŭ, što ŭ jaho padabaronnaha niama suviaziaŭ ź iranskimi palitykami. «Moj klijent — hienij mižnarodnaha handlu i bankinhu i nie atrymlivaŭ padtrymki ad nivodnaj palityčnaj hrupy, — kazaŭ Kuchpaje-zade. — Kali b jon nie znachodziŭsia ŭ turmie apošnija dva hady, jon by zarabiŭ značna bolš, čym $2 młrd, [jakija jon vinny]». Hrošy, jakija sud vyrašyŭ spahnać z Zandžani, znachodziacca ŭ suśvietnaj bankaŭskaj sistemie i buduć pieraviedzieny ŭ Iran, jak tolki sa krainy zdymuć sankcyi, tłumačyŭ advakat FT ŭ śniežni 2015 hoda.
Padčas sudovaha pracesu Zandžani kazaŭ, što ŭ Iranie jość biznesmieny i bahaciejšyja za jaho, jakija karystajucca imunitetam u dziaržavy. Siarod inšaha, jon ździŭlaŭsia, čamu imia adnaho ź ich, jaki zavinavaciŭsia Minnafty $5 młrd, tak i nie było ahałošana. Ministr nafty adkazaŭ na heta, što nazvanaja suma znachodzicca ŭ biaśpiečnym miescy.
U chodzie pracesu pradprymalnik admoviŭsia pryznać, što jaho struktury słužyli padstaŭnymi kampanijami dla apieracyj ŭrada. Ale, tym nie mienš, jon raskryŭ svaju suviaź z Khatam-al Anbiya.
«Narod choča viedać, chto jamu dazvoliŭ pradavać naftu i kudy dziełasia ŭsia vyručka, — prakamientavaŭ prysud Raŭchani ŭ paniadziełak, 7 sakavika. — Kali my vyjavili karupcyjaniera, treba ŭstalavać pieršakrynicu karupcyi i likvidavać jaho; my nie zmožam raźličvać na adnaŭleńnie ekanomiki ŭ hramadstvie, u jakim prysutničaje karupcyja».
Paśla taho jak Zandžani vysłuchaŭ svoj śmiarotny prysud, jon u čarhovy raz zajaviŭ, što jaho adzinaj zadačaj było słužeńnie «palityčnamu kiraŭnictvu» krainy, pieradavała ahienctva Tasnim. Advakat pradprymalnika abiacaje abskardzić prysud.
