 |
U časy dziejnaści Chartyi‑77 spadarynia Niemcava zajmałasia ŭ tym liku i abaronaj niespraviadliva pieraśledavanaj moładzi. Z‑za svajoj pravaabarončaj aktyŭnaści jana, psycholah pavodle adukacyi, nie mahła pracavać pa specyjalnaści, była prybiralščycaj i vachcioršaj. Dana Niemcava — maci siemiarych dziaciej. Ź ich tolki čaćviora atrymali atestat ab zakančeńni siaredniaj škoły. U časy kamunizmu nichto ź dziaciej Dany Niemcavaj nia moh vučycca ŭ vyšejšych navučalnych ustanovach i, tolki dahaniajučy paźniej stračanyja mahčymaści, adna z dačok užo paśla saraka hadoŭ atrymała jurydyčnuju adukacyju.
Niemcava: U časy tatalitaryzmu i Chartyja‑77 zajmałasia prablematykaj dziaciej, jakija z roznych pryčynaŭ byli dla režymu niazručnymi. My vielmi ćviorda vystupali suprać taho, kab dzieci byli karanyja za svaich baćkoŭ abo za svaju ŭłasnuju pazycyju, asabliva tyja starejšyja, jaki ŭžo mieli krytyčnyja pohlady. Uspaminaju na vypadak, kali chłopca vyklučyli sa škoły — było jamu 18 hadoŭ, i heta aznačała, što moh užo padpisać Chartyju‑77. Vyklučyli jaho paśla cisku palicyi i specsłužbaŭ. Takich vypadkaŭ było, viadoma, bolej. Byli , miž tym, taksama škoły, dzie vykładčyki, pedahahičny kalektyŭ prosta stanavilisia na bok vučnia, ale nie demanstratyŭnym sposabam. Tak, naprykład, udałosia majoj dačcy atrymać atestat, niahledziačy na toje, što na škołu akazvaŭsia cisk. Tak što šmat zaležała ad śviadomaści, ad pazycyi taho pedahoha.
Karespandent: A ci časta pedahohi vybirali praściejšy, nieryzykoŭny dla siabie varyjant?
Niemcava: Viedaju, što cisk na pedahohaŭ akazvaŭsia samymi roznymi sposabami. Viedaju, što jany časta apraŭdvalisia tym, što kali b adyjšli, to nie dali b svaim studentam tyja viedy, jakija mahli dać. Było heta składana. Niechta hetamu cisku padparadkavaŭsia, heta było vielmi častaje rašeńnie — nie rabić sabie bolšych prablemaŭ, a razhladać krytyčnuju pazycyju maładoha čałavieka jak niejkuju krajniuju prajavu maładości. Starejšyja vykładčyki časta byli pierakananyja, što asabistymi pavodzinami ci asabistaj mužnaściu ničoha nia źmieniš, ale prytym nasamreč heta zusim naadvarot. Asabistaja mužnaść — heta jakraz toj sposab, jakim možna procistajać tatalitarnamu cisku.
Karespandent: Jakoje Vaša pasłańnie hierojam našaj historyi ŭ Salihorsku?
Niemcava: Ja ź vialikaj pavahaj pastaviłasia da ŭčynku vašaj dyrektarki Volhi Siańkovaj, jakaja zmahła pakinuć svaju pedahahičnuju pracu i vykazać salidarnaść z chłopcam, jakomu nie dazvolili zakončyć vučobu. Viadoma, žadaju tamu chłopcu nieŭzabavie zakončyć škołu , a dyrektarcy — mocnaj advahi i viery ŭ toje, što heta nie kaniec usiamu, i što ŭsio jašče pavierniecca da lepšaha.
