Archiŭnaje fota. Ryhor Farmanian (u centry)
U horadzie Skidzieli Horadzienskaha rajonu na 76-m hodzie žyćcia ad insultu pamior Ryhor Farmanian, aktyŭny siabra Biełaruskaha narodnaha frontu ŭ 90-ja hady minułaha stahodździa, paviedamlaje «Radyjo Svaboda».
Biełarus armianskaha pachodžańnia staŭ viadomym na ŭsiu krainu padčas Čarnobylskaha šlachu 26 krasavika 1996 hodu. Z akryvaŭlenaj hałavoj i bieła-čyrvona-biełym ściaham u rukach jon źjaviŭsia tady na staronkach nia tolki biełaruskich, ale i mnohich suśvietnych ŚMI padčas sutyknieńniaŭ demanstrantaŭ ź milicyjaj u časie akcyj «Mienskaj viasny» 1996 hodu.
Apošnija hady jon pakinuŭ aktyŭnuju dziejnaść u Partyi BNF, pierajechaŭ z Horadni ŭ Skidziel, ale praciahvaŭ zastavacca aktyŭnym siabram Tavarystva biełaruskaj movy. Farmaniana dobra pamiatajuć u Horadni, i najpierš jahonyja siabry pa partyi.
Jon byŭ biasstrašnym čałaviekam
Siarhiej Malčyk u 1990-ja ŭznačalvaŭ arhanizacyju BNF u Horadni. Jon pryhadvaje, što Farmanian u Froncie byŭ ad pačatku, byŭ siabram rady, pryčym vielmi aktyŭnym, braŭ na siabie šmat abaviazkaŭ i zaŭsiody ich vykonvaŭ.
Siarhiej Malčyk
«Jak armianin, jon vyłučaŭsia svajoj emacyjnaściu i aktyŭnaściu, nikoli nie sastupaŭ, kali byli niejkija najezdy na nas. Asabliva pamiatajecca, kali padychodzili na našyja pikiety roznaha kštałtu adstaŭniki i nazyvali nas nacyjanalistami. Tady vychodziŭ Farmanian, vidavočna vonkava nie biełarus, i davaŭ adkaz na ŭsie pravakacyjnyja pytańni. Pryčym zaŭsiody razmaŭlaŭ pa-biełarusku, čym staviŭ u tupik našych apanentaŭ — tyja paprostu nia viedali, što adkazvać», — kaža Siarhiej Malčyk.
Zhadvajecca Malčyku i Mienskaja akcyja 1996 hodu, kali Farmanian byŭ u pieršych šerahach pierad milicejskim šychtom. I toj zdymak, jaki potym ablacieŭ usie, navat zamiežnyja ŚMI, śviedčyć jakraz pra taho Farmaniana, jakoha jon viedaŭ.
«Papraŭdzie jon byŭ prosta biasstrašnym čałaviekam. Navat kali milicyjanty bili jaho dručkami, ciakła kroŭ, jon nie vypuskaŭ bieł-čyrvona-bieły ściah i sprabavaŭ damaŭlacca ź imi pa-ludzku, kab spynić supraćstajańnie. Voś u hetym byŭ uvieś Farmanian, jahony charaktar», — havoryć Siarhiej Malčyk.
«Paśla taho, jak Biełaruski narodny front raskałoŭsia na niekalki arhanizacyj, — zhadvaje Malčyk, — Farmanian zaŭsiody tolki sumna paŭtaraŭ: «Što vy robicie, chłopcy?..»
U Maskvie vyratavała biełaruskaja mova
Siabra BNF u 90-ja Hieorhi Astroŭski davoli blizka viedaŭ Farmaniana. Razam brali ŭdzieł u palityčnych akcyjach, stajali na pikietach, jeździli ŭ vandroŭki. Astroŭski zhadvaje, što hramadzianstva Biełarusi było dla Farmaniana nie pustym hukam i jon hanaryŭsia tym, što maje biełaruski pašpart.
Astroŭskamu ŭspomniŭsia vypadak, kali Farmanian pajechaŭ u Maskvu pa leki dla chvoraj žonki.
«Heta było jakraz padčas pieršaj Čačenskaj vajny. Farmaniana na vakzale zatrymali milicyjanty, jak zatrymlivali tady ŭsich ludziej kaŭkazskaha vyhladu. Jon pakazaŭ pašpart, skazaŭ, što źjaŭlajecca hramadzianinam Biełarusi, ale jaho navat nie chacieli słuchać, paciahnuli ŭ pastarunak, tam pačali bić, adabrali hrošy. A jon uvieś čas nastojvaŭ na tym, što hramadzianin Respubliki Biełaruś i patrabavaŭ, kab vyklikali biełaruskaha konsuła. Konsuł pryjechaŭ i, pačuŭšy biełaruskuju movu armianina, prykłaŭ usie namahańni, kab jaho vypuścili z pastarunku», — uspaminaje Hieorhi Astroŭski.
Znaŭca tvorčaści Łarysy Hienijuš
Ryhor Farmanian (źleva) i Jaŭhien Čyhir u 2013 hodzie.
Jašče Astroŭskamu zapomniłasia, jak Farmanian nia tolki cikaviŭsia, ale i šanavaŭ biełaruskich nacyjanalnych hierojaŭ. Adnojčy razam jany byli ŭ Zelvie, adznačali čarhovuju hadavinu z dnia naradžeńnia Łarysy Hienijuš. I słova na jejnaj mahile ŭziaŭ Farmanian.
«Jon tady raskazaŭ stolki cikavinak ź bijahrafii Łarysy Hienijuš! Tak hłyboka viedaŭ jaje čałaviečyja jakaści, jaje los, raspavioŭ pra HUŁAH, jaki joj daviałosia prajści, pra pakuty ad savieckaj ułady. I ja tady zrazumieŭ, što biełaruskaść dla jaho nie pustoje słova», — kaža Hieorhi Astroŭski.
Ryhora Farmaniana dobra pamiataje horadzienski aktyvist BNF Mikoła Lemianoŭski. Jon zhadvaje, što Farmanian šmat u čym paŭpłyvaŭ na jahonuju śviadomaść:
«Ja pryjšoŭ u Front nie ad samaha pačatku, trochi paźniej. Ale kali ŭbačyŭ i pačuŭ Farmaniana, jahonuju biełaruskuju movu, to byŭ paprostu ŭražany. Ja tady pracavaŭ na rynku, pobač sa mnoj znachodzilisia ŭsie našyja tutejšyja ludzi, ale pa-biełarusku nie było z kim pahavaryć. A tut armianin, dy tak zaciata, pryhoža, z humaram, zaŭsiody pazytyŭna… Jon tady vielmi paŭpłyvaŭ na toje, kab ja ŭziaŭsia za knižki pa historyi i biełaruskuju litaraturu», — zhadvaje Mikoła Lemianoŭski.
Pachavany Ryhor Farmanian na Jurjeŭskich mohiłkach niepadalok ad Skidziela.
