Archieołahi, jakija daśledujuć Spasa-Praabraženskuju carkvu i prylehłuju da jaje terytoryju, znajšli padziemny chram-pachavalniu, anałahaŭ jakomu na ŭschodniesłavianskaj prastory niama, paviedamlaje sajt Połackaha univiersiteta.
Archieołahi kažuć, što jany sutyknulisia z całkam unikalnym abjektam. Heta padziemny chram, nievialikaha pamieru. Jon źjaŭlajecca nižnim jarusam asobnaj pabudovy, jakaja była pastaŭlena niepasredna kala ścien Spaskaha sabora. Pabudavanaja jana była adnačasova z halerejaj z toj samaj cehły (plinfy), što i ścieny samoha chrama i ścieny halerei.
Unikalnaść hetaha padziemnaha chrama ŭ tym, što padobnych padziemnych pachavalnych zbudavańniaŭ na terytoryi Staražytnaj Rusi niama. Isnuje tolki adzin prykład — heta tak zvanaja carkva-pachavalnia ŭ Čarnihavie. Ale i tam — heta padziemny pavierch chrama, jaki stajaŭ na pavierchni ziamli. Tut ža pamiaškańnie całkam pad ziamloj i budavałasia dla pachavańnia, jak vidać, adnaho čałavieka. U paŭnočnaj ścianie hetaha padziemnaha chrama jość hłybokaja niša, pierakrytaja arkaj. Takija nišy robiacca dla raźmiaščeńnia ŭ ich pachavańniaŭ.
Takim čynam, padziemny chram byŭ pabudavany jak pachavalnia adnoj asoby, moža być, dźviuch, kali ich pakłaści ŭ hetuju nišu razam. Sama niša nievialikaja usiaho kala 1 mietra 40 santymientaŭ daŭžynioj i hłybinioj 50 santymietraŭ. Chutčej za ŭsio, budavałasia jana ŭžo nie dla taho, kab pakłaści cieła, a dla taho, kab prynieści tudy ź miesca pieršapačatkovaha pachavańnia niejkija moščy.
Padčas raskopak archieołahi rasčyščali heta padziamielle ad budaŭničaha śmiećcia. U im było znojdziena šmat važnych znachodak. Samaj cikavaj ź ich možna nazvać frahmienty kamiennaha abrazka, na jakich zachavaŭsia nadpis namalavanaha tam Śviatoha Hieorhija. Takim čynam, zbudavańnie pryznačana dla pachavańnia adnoj asoby kala chrama. Mabyć hety čałaviek byŭ vielmi važny dla zasnavalnicy manastyra prapadobnaj Jefrasińni. Možna taksama mierkavać, što hety abrazok znachodziŭsia dzieści na prastole hetaha chrama. Padmurak hetaha prastoła, pabudavanaha z cehły, archieołahi taksama znajšli. Mahčyma, što hety prastoł byŭ pryśviečany Śviatomu Hieorhiju. Kali heta tak, to, imavierna, i pachavany taksama tam mieŭ imia Hieorhij. Tady, chutčej za ŭsio, archieołahi znajšli miesca pachavańnia połackaha kniazia — Hieorhija Usiasłaviča, baćki Jefrasińni Połackaj!
Archieołahi nie viedajuć, ci zmohuć znajści jaho astanki, tamu što hetaja niša ciapier zakładziena kamiennym muram.
