Papiaredžu adrazu: vielmi spadziajusia, što hetaha nasamreč nia zdarycca. Čamu ž mnie tady ŭzhadałasia unijackaja minułaje Kałožy? Bo ja sprabavaŭ laquo;pa‑kabinetnamu» razhadać: čamu našym śviataram zamanułasia «zavalić» zaćvierdžany prajekt rekanstrukcyi‑restaŭracyi (ci naadvarot, biaz roźnicy) nadniomanskaha chrama? Jak viadoma, jany ličać, što možna razhledzieć zachavanyja ŭzory zamiežnych chramaŭ, kab pa analohii ź inšymi cerkvami CHII stahodździa našuju (albo ichniuju) Kałožu taksama znoŭku zrabić dvanaccaciviečnaj.
Chto b admoviŭsia ŭ Horadni ad sapraŭdnaha chrama CHII stahodździa? Ci jość takija? Niama. Ale ŭ biełaruskaj silikonavaj dalinie jašče nia vynajšli pryładu, jakaja namaluje nam toje, što było kaliści, ale čaho daŭno niama. Škada, jasna. Ale ž nam nia prosta chočacca dabudavać ścianu da Kałožy, jakaja ciapier daščanaja, i nia vydumać dach z cybulinaj a‑la dvanaccaty viek, a marycca, kab Kałoža paśla hetaha zmahła trapić u suśvietny śpis kaštoŭnych pomnikaŭ.
Chiba nie razumiejuć hetaha našy śviatary? Razumiejuć, pierakanany. Pahatoŭ architektary, pracujučy nad prajektam adnovy, dziejničali jak adukatary: jany prychodzili da śviataroŭ, źbirali ich, pakazvali, raskazvali, tłumačyli. Nie zrazumieć było niemahčyma — čamu na XIX stahodździe budzie restaŭracyja?
U čym ža pryčyna, čamu kiraŭnictva eparchii ŭsio roŭna nie pahadžajecca? Pavinna ž być niejkaja hruntoŭnaja, ale dosyć niabačnaja, nieafišavanaja pryčyna? Voś mnie j padumałasia: a raptam im zamanułasia, vykarystoŭvajučy nahodu, viarnuć chramu «niezaplamlenaje» čystapravasłaŭnaje minułaje?
Dla mianie samoha heta hučyć davoli nievierahodna. Patłumaču. Kali ŭ bahasłoŭskich hutarkach staŭleńnie da unijactva, na žal, nie pamianiałasia, zaciataści ŭ dziejańniach čakać naŭrad ci treba. Nu, była chaj Kałoža unijackaj, prablema nievialikaja. Siońnia napeŭna ž dziasiatki cerkvaŭ u kaściołach znachodziacca, ułučna z hałoŭnym biełaruskim pravasłaŭnym saboram u stalicy. Łokci sabie nichto nie kusaje praz heta. Adnak, kali Kałožu zrobiać na CHII stahodździe, usie paźniejšyja nasłajeńni abaviazkova zdymuć.
Zdajecca, tolki vajaŭničym mahło b zamanucca ačyścić carkvu ad «niepravasłaŭnaj apratki». Navat pa našamu jaščyku možna pačuć siońnia nieasprečnyja fakty, jakija nia vykasavany z kastryravanych padručnikaŭ: maskoŭskija połčyščy pad ściaham pravasłaŭja palili i rujnavali Kałožu. Ale jana niejk adradžałasia. Paśla zabarony Unii i pieradačy Kałožy maskoŭskaj carkvie, na chramie adrazu ŭźnikła raskolina, a potym stychija zrujnavała jaho, pakinuŭšy adnu ścianu, kab haradziency škadavali: jaki pryhožy chram jany mieli.
Carskija ŭłady tak byli zaniatyja pierarobkaj Fary Vitaŭta z kaściołu ŭ pravasłaŭny sabor, što da kałoskaj ruiny ŭ ich nie dachodzili ruki sorak hadoŭ. Symbaličnaści ŭ hetych faktach pad dastatkam, zhadziciesia. Navošta siońnia nastupać na histaryčnyja hrabli? Tamu ja admaŭlajusia ad svajoj versii nakont zacirańnia śladoŭ unijactva. Tady što? Nia viedaju. Pahatoŭ, śviatary našyja svaje, biełaruskija, nie prysłanyja jak pry cary ci pry savieckaj uładzie. Jany pavažanyja ludzi i movy, miž inšym, nie curajucca. U Kałožy joj taksama jość miesca, dziakujučy i ŭładyku, i śviataram.
Dyk ci zrobiać jaje na CHII stahodździe?
