Andruś Famin užo 15 hadoŭ razmaŭlaje tolki pa-biełarusku. Za hety čas paśpieŭ skončyć mieduniviersitet, ažanicca i padhadavać dźviuch dačok. Zaraz Andruś pracuje ŭ kardyjałahičnym centry lekaram-aniestezijołaham. Samaje častaje pytańnie da jaho: «Čamu vy razmaŭlajecie pa biełarusku?», piša Hrodna.life.
«Svaboda» i «Pahonia» zaŭždy byli ŭ domie
Šlach da adkazu na heta pytańnie pačaŭsia dla Andrusia ź dziacinstva. Kaža, z naradžeńniem paščaściła dvojčy. Pašancavała z časam i ź siamjoj. Baćki, choć i byli ruskamoŭnymi, biełaruskaści nie curalisia. «Pa viečarach doma słuchali «Radyjo Svabodu», čytali hazietu «Pahonia».
Na toj čas, jak Andruś daros da škoły, navučańnie było biełaruskamoŭnym. Čatyry hady pačatkovaj škoły ŭsie małyja hrodziency vučylisia pa-biełarusku.
«Paśla čaćviortaha kłasa adbylisia źmieny ŭ adukacyi. Praciahvaŭ vučycca pa-rusku, ale toje ziernie zastałosia i prarastała. Na momant pastupleńnia va ŭniviersitet vyrašyŭ — novaje akružeńnie, novyja ludzi, katoryja dahetul ciabie nie viedali — zručny momant, kab pierajści na biełaruskuju movu», — uzhadvaje Andruś.
Spačatku paśmiejvalisia, potym pryzvyčailisia
«Nie abyšłosia biez dobrych ludziej, što spryjali majoj biełaruskamoŭnaści. Mahu ŭzhadać prafiesara anatomii Siarhieja Usojeva, jaki, na žal, užo syšoŭ. Sam jon byŭ ruskim, ale jamu vielmi padabałasia maja biełaruskamoŭnaść. Mocna mianie ŭ hetym padtrymlivaŭ. Byŭ jašče biełaruskamoŭny prafiesar Aleś Astroŭski, taksama dapamahaŭ paradami».
U pieršy hod navučańnia navat paŭstała inicyjatyva stvaryć biełaruskamoŭnuju hrupu, ale da kamplekta nie chapiła achvotnych. Tak što navučańnie zastałosia ruskamoŭnym. Pa słovach Andrusia, jamu heta nie škodziła.
«Bolšaść miedycynskich terminaŭ łacinskija, inšyja znachodziŭ u słoŭnikach. Spraŭlaŭsia». Na jakaści i vynikach navučańnia biełaruskamoŭnaść nie adbivałasia. «Vučyŭsia dobra i ź niehatyvam padčas ispytaŭ nie sutykaŭsia. Vykładčyki albo razumieli, albo rabili vyhlad, što razumiejuć», — žartuje Andruś.
Siarod studentaŭ Famin byŭ adzinym biełaruskamoŭnym. Kaža, spačatku kalehi paśmiejvalisia ź niekatorych słovaŭ, a potym pryzvyčailisia i absaluta narmalna stavilisia i da jaho, i da movy.
Momanty, kali treba niešta patłumačyć ci pierakłaści, uźnikajuć i zaraz. «Byŭ adzin pacyjent hady try tamu, čačeniec pa nacyjanalnaści. Vielmi jamu biełaruskaja mova spadabałasia, choć i nie ŭsio razumieŭ. Pierakładaŭ jamu na ruskuju. Da hetaha času vitajecca, kali ŭ horadzie sustrakajemsia».
«Cicha! Biełaruski doktar idzie!»
Adna z byłych pacyjentak kardyjodyspansera raspaviadała, što ŭ pałatach pamiž saboj lekaraŭ nazyvajuć pa śpiecyjalnaściach — chirurh ci reanimatołah. Andrusia siarod usich vyłučajuć i nazyvajuć «biełaruski doktar». Asobnyja sprabujuć u adkaz taksama havaryć pa-biełarusku.
«U niekatorych zastalisia stereatypy, što kali čałaviek razmaŭlaje pa-biełarusku, to jon abaviazkova naležyć da jakoj-niebuź partyi. Cikaviacca, čamu tak razmaŭlaju. Mianie ździŭlaje heta pytańnie. Usim adkazvaju, što my žyviom u Biełarusi, to na jakoj movie ja pavinien razmaŭlać?»
Pa-biełarusku Andruś razmaŭlaje i ŭ apieracyjnaj, ale tut za siabie havoryć sprava. Za dzieviać hadoŭ pracy jon dvojčy paśpiachova zdavaŭ kvalifikacyjnyja ispyty, abodva razy pa-biełarusku. Zaraz rychtujecca da ekzamienaŭ na lekara vyšejšaj katehoryi.
«Kaniečnie, ŭ nas pieravažnaja bolšaść litaratury na ruskaj ci anhlijskaj, ale pierakładać nie składana. Bolšać terminaŭ łacinizavana, to čytać navat lahčej, čym mastackuju litaraturu».
Mama «na divanie», tata «na kanapie»
Pytańnie pra volny ad pracy čas stała dla Andrusia niespadziavanym. «Na Savieckaj nie pamiataju, kali byŭ apošni raz». Ale ŭ vyniku pryznajecca — letnimi rankam lubić schadzić na rybałku. U hetym chobi moŭnaja situacyja, pa jaho słovach, «internacyjanalnaja». Śpininh, jon i pa-biełarusku — śpininh. Ščupakam i akuniam pierakładčyki nie patrebny. «Hałoŭnaje, pryjści paraniej, bo potym volnych miescaŭ kala Niomana nie zastaniecca».
U siamji Faminych — poŭnaje dvuchmoŭje. Andruś havoryć pa-biełarusku, žonka i starejšaja dačka-treciakłaśnica — pa-rusku. Małodšaja z moŭnym pytańniem nie vyznačyłasia, bo maje tolki dzieviać miesiacaŭ ad naradžeńnia i nie ŭmieje havaryć. Ale pa nazirańniach baćka ŭpeŭnieny — pa-biełarusku jana razumieje.
Starejšaj baćki dapamahajuć davać rady z urokami. Mama tłumačyć pa-rusku,a tata pa-biełarusku. Knižki i kazki ŭ jaje taksama na dźviuch movach. Kali tata z mamaj viečaram adpačyvajuć poruč, to dziaŭčynka viedaje, što mama siadzić «na divanie», a tata — «na kanapie».
«Ja pačaŭ i praciahvaju razmaŭlać pa-biełarusku, bo liču, što heta pravilna ŭ Biełarusi. Ale prymušać da movy nikoha nie budu. Vybar maje być svoječasovym i dobraachvotnym».
