Adnaznačnaha adkazu na pytańnie «Što robić drennuju technałohiju drennaj?» navukoŭcy nie znajšli. Bo navat karysnyja, na pieršy pohlad, vynachodcictvy mohuć akazacca adnačasova i škodnymi.
Pa prykłady nie treba chadzić daloka — aŭtamabili, jakija majuć vyrašalnaje značeńnie dla sučasnaha śvietu, zabivajuć bolš 1,25 miljona čałaviek u hod.
Siehviej
Niamieckaja palicyja na siehviejach, Vikipiedyja
Pieršuju madel siehvieja ŭ 2001 hodzie pradstaviŭ Dyn Kamien. Heta zdaryłasia paśla 10 hadoŭ i 100 młn dalaraŭ, vydatkavanych na raspracoŭku.
Pavodle zadumy vynachodnika, hety transpartny srodak musiŭ spraścić žyćcio ludziam, jakija pravodziać ilvinuju dolu svajho žyćcia ŭ korkach.
Adnak vynachodnictva akazałasia prosta dziŭnym na vyhlad darahim samakatam, jašče i ź niavyznačanaj reputacyjaj.
Dzieści hetaja štukovina pryraŭnoŭvajecca da piešachoda (Francyja, Čechija), dzieści da rovara (Luksiemburh, Šviecyja), dzieści da mapieda (Danija, Hiermanija, Japonija), dzieści da mikraaŭtamabila (Niderłandy), dzieści zabaronienaja faktyčna (Aŭstralija, Vialikabrytanija), a dzieści — stroha zabaroniena (centr Prahi).
Pa dadzienych Forbes, Kiejmien raźličvaŭ pradavać da 10 000 madelaŭ u tydzień. Adnak hetaha nie adbyłosia. Siehviei nie vycisnuli aŭtamabili i nie zachapili śviet. Ciapier ich možna sustreć tolki ŭ holf-kłubach, u achoŭnikaŭ handlovych centraŭ i znachodlivych pradprymalnikaŭ, jakija zdajuć ich naprakat u parkach.
Google Glass
Nad raspracoŭkaj Google Glass pracavali mnohija daśledčyki i sapraŭdnyja «śviaciły» navuki.
U 2012 hodzie, kali akulary narešcie prezientavali, jany vyklikali sapraŭdny furor. Adnak nienadoŭha.
Google zrabiła vialikuju pamyłku — u žadańni ŭsich apiaredzić, kampanija pradstaviła niedapracavany pradukt. Mienavita tamu Google Glass nie pradavalisia, a tolki prapanoŭvalisia na testavańnie «abranym».
Batareja była vielmi słaboj, adrazu vylezła vialikaja kolkaść bahaŭ. Da taho ž u akularach nie puskali va ŭstanovy, dzie nielha vieści videazapis, naprykład, u kinateatry.
Adnak, na dumku mnohich ekśpiertaŭ, akulary dapoŭnienaj realnaści prosta apiaredzili svoj čas, jak i akulary virtualnaj realnaści Oculus Rift.
U dalejšym kampanija zharnuła prajekt u tym vyhladzie, jakim jon byŭ, i pačała pracavać nad novym pratatypam z nula, adšturchvajučysia ad patrebaŭ patencyjnych karystalnikaŭ.
Elektronnaje hałasavańnie
Nie tolki aŭtamabili, vyrašajučy adny prablemy, stvarajuć inšyja. Jašče jość elektronnaje hałasavańnie. Spraściŭšy mahčymaść addać svoj hołas nie z vybarčaha ŭčastka, a z kanapy, paŭstała inšaja prablema — takija vybary akazalisia ŭraźlivymi dla ŭzłomu.
Adnak, naprykład, Šviejcaryja, jakaja adnoj ź pieršych pačała vykarystoŭvać technałohiju elektronnaha hałasavańnia, niadaŭna prapanavała chakieram vialikija hrošy, kali im udasca złamać sistemu. Takim čynam u krainie demanstrujuć nadziejnaść sistemy i hatoŭnaść u vypadku čaho jaje palapšać.
Prahrama «Kožnamu dziciaci pa kampjutary» (OLPC)
Prahrama, zasnavanaja ŭ 2005 hodzie, mieła na mecie spryjać adukacyi dziaciej u krainach treciaha śvietu. Jak pakazvali tahačasnyja daśledavańni, dzieci, jakija padčas vučoby ŭ škole nie mieli dostupu da sučasnych technałohij, nie mieli i šancaŭ paśla zakančeńnia škoły intehravacca ŭ suśvietnuju ekanomiku.
Praściej kažučy, syn pastucha z PAR, jaki ros z kozami, a nie z kampjutaram, mieŭ usie šancy stać pastuchom, ale nijakich — raspracoŭščykam prahramnaha zabieśpiačeńnia abo biznes-analitykam.
Pačaŭšysia jak adukacyjny prajekt, OLPC mieła i mahutny pabočny efiekt — jana zapuściła revalucyju mabilnych pryład.
Praź niekalki miesiacaŭ paśla taho, jak na rynku adukacyjnych technałohij źjaviŭsia śpiecyjalna raspracavany noŭtbuk OLPC XO, Intel pačaŭ vypuskać svoj ułasny navučalny noŭtbuk — Classmate PC. Krychu paźniej tanny noŭtbuk EEE PC pačaŭ vypuskać ASUS. Apple pačaŭ vyrablać niedarahija płanšety, jaho prykładu rušyli ŭśled Samsung, Lenovo, Sony i Toshiba.
Adukacyjny startap nie zmoh ciahacca z technahihantami i nieŭzabavie zharnuŭsia.
Technałohija redahavańnia hienomu
Abrevijatura CRISPR viadomaja jak technałohija źmieny hienaŭ abo ŭniasieńnia źmianieńniaŭ u DNK. Navukoŭcami ŭžo zajaŭlena mahčymaść lačeńnia VIČ, ślepaty, myšačnaj dystrafii i raku.
Adnak navukoŭcy na hetym nie spynilisia. U kanca 2018 hoda kitajski hienietyk Cziańkuj Che abviaściŭ ab naradžeńni dvajniat z adredahavanymi hienami — niemaŭlatam pasprabavali pryščapić ŭstojlivaść da zaražeńnia VIČ.
Paśla hetaha suśvietnaja navukovaja hramadskaść vykazała svaju zaniepakojenaść i zajaviła, što na žyvych ludziach nielha ekśpierymientavać, tamu što technałohija jašče niedastatkova daśledavana i nieviadoma, jakija mutacyi mohuć prajavicca.
Niekatoryja z upłyvovych navukoŭcaŭ taksama zajavili pra svaju zaniepakojenaść patencyjalnymi złoŭžyvańniami technałohii dla stvareńnia hienietyčnaj dyskryminacyi, kali bahatyja baćki zmohuć nabyć najnoŭšyja palapšeńni dla svaich naščadkaŭ, što pryviadzie da jašče bolšaj niaroŭnaści, čym siońnia.
Niezakonny zbor infarmacyi
Technałohii apiaredžvajuć rehulavańnie. Mienavita tamu staŭ mahčymym zbor infarmacyi pra karystalnikaŭ u internecie, jaje analiz i pieradača trecim asobam.
Na prablemu źviarnuli ŭvahu paśla hučnaha skandału Facebook i Cambridge Analytica. Paśla hetaha ŭ Jeŭropie źjaviŭsia GDPR, jaki pavinien rehulavać raspaŭsiudžvańnie dadzienych žycharoŭ ES. Nad svajoj viersijaj GDPR pačała pracavać i Amieryka — California Consumer Privacy Act zapracuje ŭ Kalifornii ŭ testavym režymie ŭžo ŭ nastupnym hodzie.
Kryptavaluta
Bitkoiny i altkoiny ŭ MIT ličać tolki niapravilnym vykarystańniem technałohii błokčejn. Kryptavaluta, na dumku navukoŭcaŭ, tolki sposab dla «kupki śpiekulantaŭ stać vielmi bahatymi».
Raniej na «kryptu» ŭskładali vialikija nadziei jak na novuju formu hrošaj, nie abmiežavanuju miežami abo zakanadaŭstvam, davier da jakich moža padtrymlivacca mienavita dziakujučy błokčejnu.
Adnak «zdabyvańnie» kryptavaluty zanadta enierhajomistaje, a vieryfikacyi tranzakcyj patrabuje značnych vyličalnych mahutnaściaŭ, što taksama zatratna.
Nahadajem, u kancy 2017 vakoł bitkoina padniaŭsia niebyvały ažyjataž, tady jon kaštavaŭ bolš za 20 tys dalaraŭ. Adnak paśla hetaha kurs pačaŭ imkliva padać i ciapier cana vahajecca ŭ rajonie 4 tysiač dalaraŭ.
Elektronnyja cyharety
Pryłada, metaj jakoj było dapamahać kidać palić zaŭziatym kurcam, pryvučyła da vypuskańnia hlicerynavaj pary navat školnikaŭ, papularyzujučy ideju, što elektronnaja cyhareta — heta mienš škodna.
Kolkaść vejpieraŭ u apošnija hady chutka raście. Kali ŭ 2011 hodzie elektronnymi cyharetami karystałasia kala 7 młn čałaviek, to ŭ 2016 hodzie — užo 35 młn.
Pavodle acenak analityčnaj kampanii Euromonitor, da 2021 hoda kolkaść darosłych ludziej, jakija vykarystoŭvajuć elektronnyja cyharety, dasiahnie 55 młn čałaviek. Pavodle dadzienych daśledavańnia Ernst & Young, bolšaść vejpieraŭ karystajucca hetymi pryładami, bo pierakananyja, što elektronnyja cyharety nie takija škodnyja dla zdaroŭja, jak zvyčajnyja.
Adnak SAAZ, u svaju čarhu, adznačaje, što dadzienych pra ŭpłyŭ elektronnych cyharet na zdaroŭje čałavieka ŭ doŭhaterminovaj pierśpiektyvie niama, a nikacin, jaki vyparajecca z admysłovaj vadkaści, taksama vyklikaje zaležnaść.
Płastykavyja kubački
pixabay.com
Ekanomiačy čas ranicaj i kuplajučy kavu pa darozie na pracu, ludzi stvarajuć tony adkidaŭ, jakija ciažka pierapracoŭvajucca. Navukoŭcy zaklikajuć pierachodzić na šmatrazovyja kubki, jakija možna prosta pamyć i vykarystoŭvać znoŭ.
Ci, naprykład, zaŭsiody nasić z saboj termakubak. U niekatorych kafe kava ŭ svoj posud navat kaštuje tańniej.
Manapod
U listapadzie 2014 hoda časopis Time uklučyŭ pałku dla sełfi ŭ svoj śpis «25 najlepšych vynachodnictvaŭ hoda». U MIT ža «pałku Narcysa» ci «čaroŭnuju pałačku Narcysa» ličać adnoj z najhoršych vynachodak 21 stahodździa. «Treba tut niešta tłumačyć?» — zadajucca pytańniem navukoŭcy.
