Sałana i prezident, fota president.gov.by
Hety intehracyjny prajekt moža stać alternatyvaj SND i JeŭrAzES. Piša analityk Biełaruskaha instytutu stratehičnych daśledavańniaŭ Dzianis Mieljancoŭ.
20 sakavika na samicie ES ŭ Bruseli była kančatkova ŭchvalena palityka Ŭschodniaha Partniorstva ES, jakaja pavinna zabiaśpiečyć bolš ščylnuju intehracyju Jeŭrasajuza z šaściu postsavieckimi krainami ŭklučajučy Biełaruś. Biełaruś stała ŭdzielnicaj Ŭschodniaha Partniorstva biez anijakich papiarednich patrabavańniaŭ i na całkam raŭnapraŭnych umovach. Razam z tym, usio jašče zastajecca intryha z zaprašeńniem Alaksandra Łukašenki na inaŭhuracyjny samit UP, jaki maje adbycca ŭ traŭni.
Novyja słovy – stary sens
Jak i było sprahnazavana ŭ papiarednich analityčnych materyjałach BISS, zaćvierdžanaja na Jeŭrapiejskim Saviecie Dekłaracyja Ŭschodniaha Partniorstva zaznała istotnyja źmieny ŭ paraŭnańni z papiarednimi viersijami dakumientaŭ pa hetaj inicyjatyvie, jakija byli apublikavany naprykancy minułaha hodu.
Najbolšyja źmieny adbylisia z matyvacyjnaj častkaj dakumienta, ŭ jakoj raniej prazrysta viałosia pra hieapalityčnuju značnaść prajekta Ŭschodniaha Partniorstva i nieabchodnaść padvysić biaśpieku ŭschodnich susiedziaŭ ES paśla ahresiŭnych dziejańniaŭ Rasii na Kaŭkazie ŭ žniŭni 2008 hoda. U viersii prahramy UP, anansavanaj u śniežni, było adkryta zajaŭlena pra žadańnie ŭzmocnić palityčny ŭpłyŭ Jeŭrasajuza ŭ šaści postsavieckich krainach (jakija pavinnyja byli stać častkaj UP) i stvaryć na ŭschodniaj miažy ES bufier łajalnych da ES krainaŭ.
U dekłaracyi UP, zaćvierdžanaj 20 sakavika, emacyjnaja rytoryka pra pahrozu z boku Rasii źmianiłasia na dekłaracyju nieabchodnaści pašyrać stabilnaść siarod postsavieckich dziaržaŭ i spryjać ich ekanamičnamu raźvićciu praz pabudovu bolš ščylnych adnosinaŭ ź ES. Ale źniknieńnie hieapalityčnaj rytoryki nie aznačaje źniknieńnia hieapalityčnaj matyvacyi samoha prajektu. Pa sutnaści, metaj palityki Ŭschodniaha Partniorstva zastajecca pastupovaje ŭciahvańnie postsavieckich dziaržaŭ u pracesy jeŭrapiejskaj intehracyi i, adpaviedna, ŭ śfieru palityčnaha ŭpłyvu ES. Takim čynam, słovy ministra zamiežnych straŭ Rasii sp. Łaŭrova pra sproby ES raspaŭsiudzić svaju śfieru ŭpłyvu padajucca całkam spraviadlivymi.
Raspačynajučy novuju palityku dla ŭschodnich susiedziaŭ, Jeŭrasajuz namahajecca pabudavać ekanamičny intehracyjny błok alternatyŭny tamu, što farmuje Rasija na postsavieckaj prastory. U rańnich viersijach prapanovy Jeŭrakamisii pa Ŭschodniamu Partniorstvu intehracyja ES z šaściu ŭschodniejeŭrapiejskimi krainami pavinna była padnačalvacca rasijska‑ieŭrapiejskim adnosinam, jakija abaznačalisia jak stratehičnyja. Zaraz ža UP i rasijska‑ieŭrapiejskija adnosiny traktujucca ŭ jakaści paralelnych prajektaŭ.
U adroźnieńni ad papiarednich prapanovaŭ pa UP, jadrom zaćvierdžanaj dekłaracyi stanoviacca kaštoŭnaści, jakija pavinny padzialacca ŭsimi ŭdzielnikami hetaj palityki. Heta było zroblena pa niekalkich pryčynach. Pa‑pieršaje, kab zbałansavać značny hieapalityčny ŭchił pieršapačatkovych prapanoŭ pa UP, jaki ŭžo pačaŭ vyklikać surjoznuju niezadavolenaść. I pa‑druhoje, kab mieć padstavy dla krytyki i vystaŭleńnia dadatkovych umovaŭ takim niedemakratyčnym krainam jak Biełaruś ci Azierbajdžan. Sama pa sabie palityka Ŭschodniaha Partniorstva pradstaŭlaje adnolkavyja ŭmovy dla ŭsich jaje ŭdzielnikaŭ i fakt zaprašeńnia Biełarusi da ŭdziełu ŭ hetaj palitycy z adnaho boku kančatkova lehitymizuje biełaruskaje kiraŭnictva, a z druhoha – likviduje papiaredni status krainy jak «apošniaj dyktatury Jeŭropy». Tamu, kab i nadalej mieć padstavy dla sprobaŭ demakratyzacyi Biełarusi Jeŭrapiejskamu sajuzu pryjšłosia raspaŭsiudzić kaštoŭnasnyja patrabavańni na ŭsich udzielnikaŭ UP. Biełaruś, miž inšym, pastaviłasia da takich zachadaŭ z razumieńniem i vusnami presavaha sakratara MZS adznačyła niedyskryminacyjny charaktar Uschodniaha Partniorstva.
Znoŭ abumoŭlenaść
Udzieł va ŭsich prajektach i aktyŭnaściach Uschodniaha Partniorstva nia jość adnarazovaj praceduraj – prahres i hłybinia intehracyi zaležać ad žadańnia i namahańniaŭ krain‑udzielnic. I biaźvizavy režym, i ŭdzieł u ahulnaj ekanamičnaj prastory, i damovy pra asacyjacyju dla kožnaj z šaści krain buduć znachodzicca ŭ zaležnaści ad adaptacyi jeŭrapiejskaha zakanadaŭstva, vykanańnia ekanamičnych i inšych patrabavańniaŭ.
Inšymi słovami, Jeŭrapiejski sajuz źbirajecca realizavać kłasičnuju palityku abumoŭlenaści (conditionality approach), ale ź niuansam – u adroźnieńni ad centralnajeŭrapiejskich dziaržaŭ i krain Bałtyi, uschodniejeŭrapiejskaj šaściorcy nie prapanujecca siabroŭstva ŭ ES. Naadvarot, UP pavinna stać zamienaj siabroŭstvu pry adnačasovaj ŭklučanaści ŭ jeŭrapiejskija intehracyjnyja pracesy na dastatkova hłybokim uzroŭni.
I
chacia dla niekatorych krain šaściorki vyhady UP mohuć padacca zanadta ścipłymi, dla Biełarusi, na dadzieny momant, jany bolšyja, čym možna było čakać.Tamu palityka abumoŭlenaści stasoŭna aficyjnaha Minsku moža stać całkam pracoŭnym miechanizmam kantralavanaha palityčnaha i ekanamičnaha zbližeńnia ź Jeŭrapiejskim sajuzam.
Uklučeńnie Biełarusi ŭ prahramu Ŭschodniaha Partniorstva na raŭnapraŭnych umovach možna razhladać jak značny palityčny avans dla biełaruskaha kiraŭnictva, pakolki apošniaje nie zrabiła nijakich istotnych krokaŭ u bok libieralizacyi palityčnaj sistemy ŭ krainie za 6‑miesiačny pieryjad prypynieńnia sankcyjaŭ. Tym nie mienš, takoje rašeńnie ES varta pryznać dalnabačnym, pakolki jeŭrapiejskija palityki rašylisia pajści na vykarystańnie palityki «ŭciahvańnia» ŭ dačynieńni da Biełarusi, što na dadzieny momant źjaŭlajecca praktyčna adzinym varyjantam doŭhaterminovaj demakratyzacyi i jeŭrapieizacyi Biełarusi. U adroźnieńni ad rasijskaj taktyki kredytavańnia i zaciahvańnia ŭ daŭhavuju jamu postsavieckich respublik, Jeŭrapiejski sajuz robić staŭku na «miakkaje» ŭciahvańnie svaich susiedziaŭ u pryvabnyja intehracyjnyja pracesy, jakija ŭ lubym razie nakładajuć na ŭdzielnikaŭ šerah abaviazacielstvaŭ, tym samym spryjajučy ich pastupovaj transfarmacyi ŭ bok nieabchodny Jeŭrasajuzu.
«Miakkaja siła» ES takim čynam u pierśpiektyvie budzie mieć našmat bolšy efiekt, čym ahresiŭnyja mietady Maskvy.
Pryznavać ci nie pryznavać?
Aficyjna Ŭschodniaje Partniorstva raspačnie pracu paśla ŭstanoŭčaha samitu na ŭzroŭni kiraŭnikoŭ dziaržaŭ abo ŭradaŭ, jaki maje adbycca 7 traŭnia ŭ Prazie abo ŭ Bruseli (kančatkova miesca praviadzieńnia jašče nie zaćvierdžana). U vypadku Biełarusi ŭsio jašče zastajecca intryha ci budzie zaprošany da ŭdziełu Alaksandr Łukašenka. Chacia Biełaruś užo stała častkaj Uschodniaha Partniorstva Jeŭrapiejski Sajuz praciahvaje ŭviazvać zaprašeńnie jaje prezidenta na ŭstanoŭčy samit ź niepryznańniem aficyjnym Minskam hruzinskich sieparatysckich terytoryjaŭ.
Pryznańnie Biełaruśsiu niezaležnaści Abchazii i Paŭdniovaj Asiecii pa‑pieršaje prademanstruje palityčnuju zaležnaść Biełarusi ad Rasii i niezacikaŭlenaść biełaruskaha kiraŭnictva ŭ dalejšym zbližeńni ź ES, a pa‑druhoje, stvoryć niepryjemnuju kaliziju, kali samit pavinien budzie prachodzić biez udziełu adnaho ź lideraŭ uschodniejeŭrapiejskaj šaściorki – abo Łukašenki, abo Saakašvili. Ale i Hruzija, i Biełaruś adnolkava važnyja dla Ŭschodniaha Partniorstva, bo bieź ich hublajecca ŭvieś sens hetaje palityki. Prysutničaje taksama razumieńnie, što biez udziełu biełaruskaha boku ŭ inahuracyjnym samicie UP na vyšejšym uzroŭni naŭrad ci ŭdasca ŭciahnuć Biełaruś u paŭnamaštabnuju supracu ŭ miežach hetaj prahramy, bo aficyjny Minsk patrabuje abo ŭsio, abo ničoha.
Dla Minska vizit pieršaj asoby ŭ Prahu (ci Brusel) taksama pradstaŭlaje vyklučnaje značeńnie, pakolki simvalizuje kančatkovaje prymireńnie z «apošnim dyktataram Jeŭropy» i adnačasova słužyć mocnym sihnałam dla Maskvy, jaki pavinien uzmacnić pieramoŭnyja pazicyi Łukašenki na ŭschodzie. Udzieł u samicie UP budzie taksama pieršym probnym vizitam u krainu ES paśla prypynieńnia sankcyjaŭ, i ad taho jak jon projdzie budzie šmat u čym zaležyć čas i farmat aficyjnaha vizitu biełaruskaha prezidenta ŭ stalicu ES a taksama stalicy bujniejšych jeŭrapiejskim krain.
Tamu možna ź vialikaj dolaj vierahodnaści prahnazavać, što, niahledziačy na niesupynny cisk z boku Kramla, niezaležnaść Abchazii i Paŭdniovaj Asiecii nie budzie pryznanaja aficyjnym Minskam prynamsi da 7 traŭnia biahučaha hodu, a ES usio ž nakiruje zaprašeńnie biełaruskamu prezidentu.
Pryznańnie Biełaruśsiu miaciežnych rehijonaŭ Hruzii, jak taho damahajecca Kreml, i niaŭdzieł Łukašenki va ŭstanoŭčym samicie UP nie budzie, adnak, fatalnym dla dyjałohu ź ES i ŭdziełu Biełarusi va Ŭschodnim Partniorstvie ŭ cełym. Biełaruski bok moža admovicca ad udziełu ŭ palityčnych forumach UP, jakija buduć pieryjadyčna pravodzicca na ŭzroŭni kiraŭnikoŭ dziaržaŭ i ministerstvaŭ, ale jon mocna zacikaŭleny ŭ padklučeńni da šerahu prajektaŭ i śfieraŭ supracoŭnictva (naprykład, dostup da rynkaŭ ES) i budzie prymać udzieł na techničnym uzroŭni. Taki varyjant razhortvańnia padzieŭ usio adno dazvalaje pracavać pryncypu abumoŭlenaści i spryjaje ŭciahvańniu Biełarusi ŭ ahulnajeŭrapiejskija pracesy. I chacia pry takim scenary mahčymaść šmatbakovaha supracoŭnictva ŭ miežach UP dla Biełarusi budzie abmiežavana (z‑za pazicyi Hruzii), dvuchbakovy miechanizm (ES‑Biełaruś) dla Biełarusi budzie praciahvać pracavać.
Vysnovy
Pa‑pieršaje,
Jeŭrapiejski Sajuz biez dadatkovych pieradumoŭ uklučyŭ Biełaruś u svoj rehijanalny intehracyjny prajekt, jaki musić stać alternatyvaj SND i prajektu Adzinaj ekanamičnaj prastory.Heta stała mocnaj zajaŭkaj na pieradzieł śfier upłyvaŭ va Ŭschodniaj Jeŭropie pa karyść rastučamu ES, što nie mahło nie vyklikać niehatyŭnaj reakcyi Kramla. Heta aznačaje, što aficyjny Minsk šmatkroć pašyraje svajo pole dla manioŭra i padvyšaje svaju vahu ŭ hieapalityčnaj hulni.
Pa‑druhoje,
Jeŭrapiejski Sajuz inkarparavaŭ u prajekt UP kaštoŭnasny błok i pryncyp abumoŭlenaści, što ŭzmacniaje jaho instrumienty ŭpłyvu na praces palityčnaj transfarmacyi ŭ postsavieckaj šaściorcyi dazvalaje kantralavać dyjałoh z takimi partniorami jak Biełaruś.
Pa‑treciaje, stupień udziełu Biełarusi va Ŭschodnim Partniorstvie ŭsio jašče zastajecca niapeŭnaj, pakolki kančatkova nie vyrašana važnaje dla biełaruskaha boku pytańnie pra zaprašeńnie prezidenta Łukašenki na ŭstanoŭčy samit UP. Hetaje pytańnie źjaŭlajecca łakmusavaj papierkaj dla vyznačeńnia jeŭrapiejskich namieraŭ biełaruskaha kiraŭnictva i stupieni jaho zaležnaści ad Kramla.
Pa‑čaćviortaje,
niezaležna ad udziełu ci niaŭdziełu prezidenta Biełarusi ŭ samicie UP Biełaruś užo ŭklučyłasia ŭ pracesy, jakija buduć akazvać doŭhaterminovy ŭpłyŭ na ŭnutranuju i zamiežnuju palityku Minska.Palityčny dyjałoh ź ES budzie praciahvacca. I zadača ES u hetym pracesie – padtrymlivać hety dyjałoh i paśladoŭna prytrymlivacca palityki ŭciahvańnia Biełarusi ŭ jeŭrapiejskija intehracyjnyja pracesy.
