Fota Nadziei Bužan.
— Viktar Dźmitryjevič, u piatnicu ranicaj stała viadoma, što zatrymany kaardynatar vašaj inicyjatyŭnaj hrupy pa Mahiloŭskaj vobłaści, a raniej prachodzili pieratrusy ŭ Biełhazprambanku. Skažycie, kali łaska, kali vy zajavili ab vyłučeńni ŭ prezidenty Biełarusi, vy byli hatovyja da takoha presinhu?
— Dobry dzień. Ja b skazaŭ tak: my praličvali varyjant, kali buduć vykarystany siłavyja mietady. Ale, kali ščyra, my ŭ asnoŭnym u zvarotnaj paśladoŭnaści dumali. My dumali, što spačatku raspačnuć niejkija miery takoha płanu albo da mianie, albo da lidaraŭ majho štaba, a potym heta dalej užo budzie raspaŭsiudžvacca na bolš šyrokaje koła ludziej, kali hetaha budzie mała.
Vyjšła z dakładnaściu da naadvarot. Pačaŭsia paničny zbor raznastajnych, choć niejkich varyjantaŭ, kab — jak ja razumieju — znajści choć niejki kampramat na mianie. Tamu što kali b jon byŭ pramy, to byli b miery ŭździejańnia na mianie. Zaraz pa ŭsich napramkach sprabujuć choć niešta znajści. Samaje niečakanaje — toje, što heta zakranuła navat maich siabroŭ, samych blizkich siabroŭ, jakija nijak nie źviazanyja z hetaj situacyjaj.
Voś hetyja zatrymańni, z majho punktu hledžańnia, śviedčać ab dvuch momantach. Pa-pieršaje, heta strach dziejnaj ułady pierad źmienami. Pa-druhoje, pramych začepak suprać mianie niama. I ich ciapier sprabujuć znajści. Ujavicie sabie situacyju: u krainie jość bank, jaki ja ŭznačalvaŭ 20 hadoŭ, prachodziła šmat pravierak, heta adzin z najlepšych bankaŭ. Usio było cicha, mirna, dobra. I raptam — streliła. Akazvajecca, isnavała cełaja impieryja. Kudy ž hladzieli da hetaha? Jak ža prapuścili, nie zaŭvažali takoha strašnaha monstra? Heta značyć, ciapier idzie sproba hetaha monstra stvaryć.
U mianie takoje adčuvańnie, što heta vyhladaje jak advarotnaje staŭleńnie da COVID-19. Virus byŭ vielmi maleńki, my jaho nie bačyli va ŭpor. I tamu rabili ŭsio, što chacieli. A ciapier inšaja situacyja. Zaraz my stvorym vializnaha monstra, jaki zavałodaŭ nie tolki svajoj krainaj, ale i jašče susiednimi, nakolki ja razumieju. I, akazvajecca, za hetym doŭha nazirali, ničoha nie rabili i tolki ciapier pačali dziejničać.
Voś da takoha scenaru my dakładna nie byli hatovyja. Ale my vielmi chutka zaryjentavalisia. Na siońniašni dzień my razumiejem, što pavinny rabić, kab praciahnuć našu dziejnaść, praciahnuć baraćbu, kab atrymać rehistracyju i pajści na vybary 9 žniŭnia.
— Na hetym tydni naš jeŭraparłamientar Piatras Aŭštravičus, pastajanny dakładčyk pa Biełarusi, vystupiŭ ź inicyjatyvaj uviadzieńnia sankcyj u dačynieńni da biełaruskich čynoŭnikaŭ. U pryvatnaści, z-za aryštu aktyvistaŭ i ŭsiaho, što ciapier adbyvajecca ŭ Biełarusi. Jak vy miarkujecie, takaja inicyjatyva, takija zajavy z boku jeŭrapiejskich struktur chutčej iduć vam na karyść?
— Ja liču, što lubyja inicyjatyvy, jakija padtrymlivajuć demakratyčnyja pačynańni i vybar biełaruskaha naroda, biezumoŭna, buduć iści na karyść. My dumali ab tym, kab pryciahnuć mižnarodnuju supolnaść da hetaj situacyi. U šyrokim sensie. Nieabaviazkova tolki Jeŭrasajuz. Usiu suśvietnuju supolnaść. Tamu što ciapier jość adčuvańnie, što realna nievialikaja hrupa ludziej uzurpavała prava havaryć ad imia naroda. I samaje strašnaje, što heta ž jašče navat nie vybary.
Užo na hetaj stadyi pahražajuć kryvioju, rasstrełami — a heta prahučała z vusnaŭ lidara krainy — što my budziem rasstrelvać, nahadajem usim pra tysiačy zabitych… Ciapier voś hetaja ŭspyška — sproba pakarać usich, kaho papała, uklučajučy inicyjatyŭnych ludziej, tych, chto prajaviŭ prostuju hramadzianskuju pazicyju. U nas na hetym etapie, moža być, usie hetyja ludzi i za dziejnuju ŭładu pastavili svaje hałački.
Viadoma ž, nam patrebna lubaja dapamoha. My chočam ahałoski, kab u našym štabie, kab tut prysutničała maksimalnaja kolkaść naziralnikaŭ. Kab spravy, jakija ciapier zavodziacca, byli b u ramkach zakanadaŭstva. A nie ŭ śpiešcy. Ja nie viedaju, što budzie adbyvacca, jaki cisk na ludziej, jakija zatrymanyja.
Ja nie vykluču lubyja mietady dla taho, kab jany ahavaryli siabie i blizkich sabie ludziej. Z majho punktu hledžańnia, možna čakać lubych dziejańniaŭ. Adzinaje, da čaho my zaŭsiody zaklikali, my — za mirnaje raźvićcio padziej i za vykanańnie zakanadaŭstva.
My vielmi prosim usich, chto vymušany ŭdzielničać u hetaj spravie, pamiatać, što 9 žniŭnia, a moža być i nie 9 žniŭnia, spynić narod užo niemahčyma. Toj Biełarusi, jakaja była raniej, užo nie isnuje. Jana ŭžo inšaja. I voś hetaja inšaja Biełaruś — sapraŭdnaja, jana vielmi pałochaje ŭładu. Ale ja liču, što ŭłada — heta ž nie adzin-dva čałavieki. Heta ž ludzi. I jany taksama pavinny razumieć, što zakon vyšejšyja za ŭsio.
Tamu kali chtości nam budzie ŭ hetym dapamahać — spynić abo ŭtrymać ad nieapraŭdanych dziejańniaŭ, — my hatovyja prymać hetuju dapamohu ŭ lubym vyhladzie.
— Tradycyjnaje pytańnie da ŭsich pretendentaŭ na pasadu prezidenta Biełarusi, tamu što heta adna z samych papularnych tem u Litvie. Jak vy aceńvajecie ŭ cełym prajekt AES u Astraŭcy? Jak vy, budučy prezidentam, vyrašali b supiarečnaści, jakija, biezumoŭna, jość, u kantekście ŭzajemaadnosin Biełarusi i Litvy.
— Z majho punktu hledžańnia, treba vyrazna razumieć, što rašeńnie, jakoje prymałasia ab budaŭnictvie hetaj AES, toje, jak jana budujecca, jak tam vykonvajucca ŭsie miery biaśpieki, vyklikaje sprečki, jość roznyja mierkavańni na hety kont. I plus siońniašniaja situacyja z vybarami. Usio heta śviedčyć ab tym, što jość vializnaja ryzyka, uličvajučy, što AES, jakaja niasie ŭ sabie realnuju pahrozu čałaviectvu, jakaja znachodzicca ŭ rukach ludziej, jakija pradprymajuć nie zusim adekvatnyja dziejańni.
Ja miarkuju, što novyja ludzi, jakija pavinny pryjści va ŭładu, pavinny sabrać mižnarodny forum, kab pryniać uzvažanaje rašeńnie. Mienavita mižnarodny. Nie tolki z udziełam pradstaŭnikoŭ Biełarusi, Rasii, ale i inšych krain, chto zacikaŭleny i kamu heta moža pahražać. Kali pakinuć Biełaruś adzin na adzin z hetaj situacyjaj, to vielmi mała varyjantaŭ raźvićcia padziej. Albo my pavinny addać 10 młrd dalaraŭ abo kala taho ŭžo ŭziatych kredytaŭ. A ich jašče treba dzieści ŭziać. Albo my pavinny zapuskać hetuju AES, dla taho, kab sprabavać atrymać choć niejkuju ekanamičnuju vyhadu.
U mianie ciapier niama pravilnaha adkazu. I ja dumaju, što jaho niama ni ŭ kaho. Ja prosta viedaju, što hety adkaz Biełaruś pavinna šukać razam z ekśpiertnaj mižnarodnaj supolnaściu. Možna abmiarkoŭvać situacyju, acanić jaje, pasprabavać zrabić jaje dla ŭsich biaśpiečnaj. Albo abmiarkoŭvać zakryćcio na niejkich umovach, jakija ŭsich zadavolili b, jość šmat varyjantaŭ restrukturyzacyi daŭhoŭ. U Litvie jość dośvied zakryćcia Ihnalinskaj AES. Mnie zdajecca, što dośvied sumiesnaha pryniaćcia rašeńnia najbolš pravilny i aptymalny.
— A jak, na vaš pohlad, Biełaruś pavinna naładžvać mižnarodnyja adnosiny? Što ŭ ciapierašnim status-kvo ŭjaŭlajecca vam nie aptymalnym, jakija patrabujucca karekciroŭki va ŭzajemaadnosinach sa śvietam u cełym, ź ES, ź Litvoj?
— Pieršaje, što mnie nie vielmi padabajecca i što źjaviłasia adnoj ź istotnych pryčyn dla pryniaćcia majho rašeńnia iści na vybary, — pakul u Biełarusi nie ŭdajecca pabudavać niezaležnuju ŭłasnuju ekanomiku. Heta značyć, tak usio vybudoŭvajecca, što ŭsie našy sajuzy niejkija padazrona zaležnyja. Jość razumieńnie, što kudy b my ni išli — taja ž 31 karta (havorka idzie pra pieramovy ab intehracyi z Rasiejaj — red.) — akazvajecca niepaźbiežnaj strataj suvierenitetu. A ja liču, što luby sajuz pavinien spryjać zachavańniu krainy i jaje roskvitu. I ŭžo kali ŭstupać u sajuzy, to, naprykład, jarki prykład — Jeŭrasajuz. Jon taksama nie ŭsim padabajecca, ale jon praduhledžvaje adnolkavyja ŭmovy pry stracie niejkaj častki suvierenitetu.
Tamu ja za luby sajuz, jaki: pa-pieršaje, nie maje na ŭvazie straty suvierenitetu Biełarusi. Pa-druhoje, nie stavić Biełaruś u stanovišča zaležnaj krainy. Sajuzy pavinny być maksimalna raznastajnyja, treci vielmi važny składnik — hety sajuz pavinien być realna ekanamična vyhadny dla Biełarusi.
My razumiejem, što śviet hłabalizujecca. My viedajem i razumiejem, što Biełaruś — heta častka Jeŭropy. Ciapierašniaja palityka dekłarujecca jak šmatviektarnaja, a na samaj spravie zachoŭvajecca peŭnaja adnabokaść.
— Biełaruś źjaŭlajecca častkaj Jeŭropy, kažacie vy. Ale ŭ toj ža čas u vas jość susied u vyhladzie Rasii. Jak Biełarusi łaviravać pamiž RF i ES, uličvajučy, što pa mnohich pytańniach ich pazicyi procilehłyja? Na kaho aryjentavacca Biełarusi, kali kazać pra vybar?
- Davajcie ŭdakładnim, heta važna. Hieahrafična Jeŭropa — heta što dla vas i dla mianie. Naprykład, dla mianie Jeŭropa na karcie — da Uralskich hor. Heta značyć, Jeŭropa — heta šyrokaje paniaćcie. Časam ličycca, što Jeŭropa — heta taja častka, jakaja na zachad ad Biełarusi. A Jeŭropa, jakaja na poŭdni albo ŭschodzie — heta ŭžo nie Jeŭropa. Na samaj spravie heta Jeŭropa. Tamu ŭ maim razumieńni aryjentavańnie Biełarusi na Jeŭropu — heta aryjentacyja va ŭsie baki. My z vami, asabliva ź Litvoj, zaŭsiody budziem dyskutavać na temu, chto ŭ centry Jeŭropy znachodzicca. Tamu heta historyja ab tym, što Biełaruś — heta centralna-jeŭrapiejskaja kraina. A raz tak, to treba hladzieć va ŭsie baki dla ŭtvareńnia sajuzaŭ. I jak ja ŭžo skazaŭ, ciapier niejkaja adnabokaść u hetym sajuzie, jaje treba vypravić.
— Vy majecie racyju, vyznačajučy Jeŭropu hieahrafična. Ale pytańnie było ŭ hieapalityčnym kantekście.
— Treba kiravacca pryncypam, abvieščanym daŭno Hienry Džonam Tempłam, łordam Pałmierstanam, — u Anhlii nie byvaje pastajannych vorahaŭ i sajuźnikaŭ, u jaje zaŭsiody jość pastajannyja intaresy. (Therefore I say that it is a narrow policy to suppose that this country or that is to be marked out as the eternal ally or the perpetual enemy of England. We have no eternal allies, and we have no perpetual enemies. Our interests are eternal and perpetual, and those interests it is our duty to follow.)
I my apošnim časam čujem ad mnohich palitykaŭ — my country is the first. Ja liču, što heta pravilny pasył. Intaresy svajoj krainy vyšej za ŭsio, a raz tak, to, značyć, treba znachodzić kampramisy. Ja skazaŭ, što adnabokaść mnie nie padabajecca. Ale ja nie liču, što adziny kampramis — heta vybar za biełych ci za čyrvonych. Kampramis — heta pošuk uzajemavyhadnych stratehij. I ŭ hetym sensie Biełaruś vielmi dobraja. U historyi Biełarusi byli časy, kali ŭ susiednich krainach było katalictva i pravasłaŭje, a biełarusy vybirali i ŭnijactva.
— A što vy ŭ takim vypadku dumajecie ab damovie ab Sajuznaj dziaržavie Rasiei i Biełarusi?
— Kali my havorym ab damovie, padpisanaj u 1999 hodzie, to mnie — jak čałavieku biznesu, — padajecca dastatkova dziŭnym prajekt, jaki žyvie 21 hod i nijak nie moža zaviaršycca. Ja słaba sabie ŭjaŭlaju, što taki prajekt moža być aktualnym. Śviet užo tak daloka pajšoŭ, to, mahčyma, maje sens na jaho pahladzieć z punktu hledžańnia 2020 hoda, zrazumieć, što tam aktualnaha zastałosia, heta tema dla abmierkavańnia. Treba pahladzieć na 31 kartu. Ja nie bačyŭ hetuju damovu. Luby dahavor moža i pavinien być pierahledžany z punktu hledžańnia jaho aktualizacyi. Vy ŭ svaich papiarednich intervju i navat ciapier u razmovie z nami kažacie, što Biełaruś pavinna stać niejtralnaj dziaržavaj.
— U historyi Litvy była sproba stać takoj dziaržavaj. Ale praktyka pakazała, što ničym dobrym heta nie skončyłasia. Čamu vy ličycie, što ŭ hetym pośpiech?
— Da Litvy ŭ historyi jość prykłady. Šviejcaryi heta ŭdałosia. Tamu budziem ličyć, što lik zaraz 1:1. Moža, Biełarusi ŭdasca, davajcie pasprabujem.
— U Šviejcaryi jość banki. A jakaja razynka moža być u Biełarusi?
— U Šviejcaryi źjavilisia banki jak instrumient niejtralnaści. Heta značyć, jany prapanavali ŭsim zachoŭvańnie samaha kaštoŭnaha resursu. Ale ŭ XXI stahodździ samaje kaštoŭnaje — heta data center. Biełaruś — unikalnaja vialikaja kraina sa spryjalnymi klimatyčnymi i hieahrafičnymi asablivaściami, bieź ziemlatrusaŭ. Davajcie zrobim suśvietny data center. I budzie Biełaruś niejtralnaj, i ŭsie mohuć skazać: davajcie abaronim naš ahulny data center i zabiaśpiečym krainie niejtralnaść.
Biełaruś — unikalnaja kraina, vysokatechnałahičnaja. U nas vielmi mocnyja śpiecyjalisty ŭ IT-industryi. U nas vialikaja terytoryja na 9 młn čałaviek, nievysokaja ščylnaść nasielnictva. Davajcie raźvivać našu niejtralnaść. Sardečna zaprašajem!
— Isnuje mierkavańnie, što pahražaje suvierenitetu Biełarusi ekanamičnaja situacyja. U čym kankretna hetyja pahrozy, na vaš pohlad?
— Biełaruś zaležnaja ekanamična. My bačym niapravilnaje ŭsprymańnie svajoj ekanomiki, svajho cudu, ličačy, što tyja dla ad 3 da 5 młrd dalaraŭ, jakich nie staje dla krainy, jakija ŭ nas jość i jakija nam uvieś čas kampiensavali — albo canoj na enierhanośbity, albo finansavańniem, albo jašče niejkimi lhotami, što heta naša zasłuha, naš resurs, i jon budzie viečna. Takaja situacyja pryviała da taho, što kali ŭładalnik paliŭnych resursaŭ raptam mianiaje svajo rašeńnie abo moža źmianić rašeńnie, to my razumiejem, što situacyja ŭ ekanomicy ŭ nas achavaja. Heta značyć, my ŭžo nie možam vytrymać canu i ŭ 127 dalaraŭ na haz… navat nie pryncypovyja hetyja ličby. My razumiejem, što nam nie chapaje ad 3 da 5 młrd dalaraŭ, jakija pavinny być pryciahnutyja zvonku. Atrymlivajecca, što luby, chto robić bolš žorstkimi ŭmovy pradastaŭleńnia hetaha resursu, moža niejkim čynam dyktavać svaju volu Biełarusi. U tym liku, moža być, i z punktu hledžańnia straty suvierenitetu. Ja nie kažu, chto, ja kažu — luby. Kali my nie zmožam stvaryć zbałansavanuju ekanomiku, to pahroza, biezumoŭna, zastaniecca. A ja vieru, što my možam heta zrabić. I viedaju, jak heta zrabić.
— Isnuje takoje mierkavańnie, što Łukašenka nie choča pravodzić ekanamičnyja reformy, tamu što ŭ vypadku ich paśpiachovaści źjavicca bujny pryvatny biznes, siaredni kłas, a heta pahražaje jaho palityčnamu isnavańniu. Vy padzialajecie taki punkt hledžańnia?
— Ja pa-inšamu skažu. Užo niezaležna ad taho, što budzie rabić dziejnaja ŭłada, Biełaruś užo inšaja kraina. Jana ŭžo nie taja… Jość, na žal, vialikaja pamyłka ŭłady ŭ tym, što jana dumaje, što niejkimi mierami zapałochvańnia albo padmanu možna viarnuć biełarusaŭ u stan, u jakim jany byli. Ab źmienach možna havaryć, hledziačy na farmiravańnie hramadzianskaj supolnaści, jakaja zmahła adkazać na vyklik u suviazi z epidemijaj COVID-19. Ułada skazała, što virusa niama. A hramadzianskaja supolnaść zmahła arhanizavać sistemu abarony svajho ŭłasnaha naroda.
I heta dla biełarusaŭ było nievierahodnym adkryćciom, što jany — siła. Jany mohuć siabie abaranić. I voś heta pasłužyła šturškom da nastupnaha etapu, kali źjavilisia novyja lidary, novyja asoby ŭ prezidenckaj honcy. Biełarusy dalej pačynajuć raskryvacca. Ułada zabyłasia, što biełarusy doŭha mohuć prystasoŭvacca. Biełarusy jak spružyna. Jaje možna doŭha ściskać, ale jana moža strelić, jana ŭžo pačała raściskać, i jaje ŭžo ścisnuć całkam niemahčyma ničym. Možna pasprabavać utrymać, tak.
Budučynia biełarusaŭ ciapier dakładna ŭ rukach samich biełarusaŭ. I voś heta pałochaje ŭładu bolš za ŭsio. I navat kali ciapier možna źmianić rytoryku i skazać, dyk, kali łaska, pryvatny biznes — naša ŭsio, praces užo nie spynić. Voś heta nie razumiejuć. Moža, patłumačyli, što adbyvajecca pa-inšamu. Ci, naadvarot, razumiejuć, i suprać hetaha nakiravany ŭsie namahańni. Ale jany, ja liču, užo bieskarysnyja. Pieramieny nie piersanifikavanyja. Sprava nie ŭ Babaryku, Capkału, Cichanoŭskim abo lubym inšym proźviščy, ci Łukašenku. Užo pytańnie ŭ novym biełaruskim narodzie. U novym jaho ŭśviedamleńni siabie. U tym, što narod uspomniŭ, što ŭ jaho jość pačućcio ŭłasnaj hodnaści. Taki narod užo nie ŭtrymać.
— Prapanuju viarnucca da vybaraŭ u Biełarusi. Z vyšyni siońniašniaha dnia nie škadujecie, što vyrašyli vyłučycca. Bo ciapier Alaksandr Łukašenka vystaŭlaje voraham biełaruskaj dziaržavy kožnaha, u kim bačyć apanienta.
— Mahu dakładna skazać, što paśla ŭčorašniaha ŭ mianie niama varyjantaŭ. My pieramožam. Pytańnie tolki času. I heta nie piacihodka. Pytańnie, pieramožam my 9 žniŭnia. Ja nie vyklučaju, kali buduć praciahnutyja dziejańni suprać naroda, što heta moža adbycca da 9 žniŭnia. Ja navat takich varyjantaŭ nie vykluču.
Ale ŭ lubym vypadku — i heta dakładna — vybary 2025 hoda buduć u inšaj Biełarusi adnaznačna. Heta nie prosta apošni termin. Heta źmieny. Pytańnie tolki kali i jak. Samaje hałoŭnaje — jak.
Vy spytali ab dapamozie mižnarodnaj supolnaści — tolki nie kroŭ. Voś heta asnoŭny moj zaklik da ŭsich. Nie daj Boh, budzie kroŭ. Ja ŭsio ž taki vieru, što ludziam, jakija vykonvajuć zahady, napeŭna, pavinna być zrazumieła — nie vykonvajcie niezakonnyja zahady. Ustańcie na bok zakonu — i usio budzie inšaje.
— Ja zaŭvažyŭ, što Łukašenka časta vykarystoŭvaje takuju rytoryku, što nibyta kandydaty majuć prarasiejskija pazicyi. U pryvatnaści, u dačynieńni da vas jon abhruntoŭvaje heta tym, što vy ŭznačalvali Biełhazprambank. Ź jakich heta časoŭ mieć prarasiejskuju pazicyju ŭ Biełarusi — heta niehatyŭny faktar? Zaškvarna, vykazvajučysia movaj sučasnaj moładzi.
— My heta abmiarkoŭvali. Naohuł dziejańni ciapierašniaj ułady nie paddajucca łahičnamu tłumačeńniu. Tamu ŭ mianie niama kamientaroŭ. Hetak ža jak nie było kamientaroŭ da mierkavańnia «virusa nie bačym, značyć jaho niama».
Dahavor ab stvareńni sajuza Rasii i Biełarusi byŭ padpisany dziejnym biełaruskim prezidentam, nie mnoj, i nie adnym z kandydataŭ. I raptam — my hety dahavor adradzili, ura-ŭra, a ciapier Rasieja byccam samy hałoŭny vorah, a bank rasijski akazvajecca samym vialikim monstram. Heta nie paddajecca razumnaj łohicy. U mianie tolki adno słova — nieadekvatnaść.
— Nakolki vy aceńvajecie vierahodnaść, što narod, — kali Łukašenku abvieściać pieramožcam, — vyjdzie na vulicu? Što vy budziecie rabić? Z boku składvajecca ŭražańnie, što ŭ vas asabista, spadara Capkały, Cichanoŭskaha niama bahataha palityčnaha minułaha. Ci chopić u vas dośviedu, kab z hetaj situacyi vyjści?
— Mnie zdajecca, u vašym pytańni jość niekatoraja supiarečnaść. Kali biełaruski narod vyjdzie, to jon vyjdzie sam, i lidary jamu ŭžo nie buduć patrebnyja. Inšaja sprava, ci pojduć lidary z narodam. Tamu ja zaŭsiody kažu, što nie chaču zaklikać ludziej na płošču.
Ale ja dakładna kažu, kali ludzi vyjduć na płošču, ja budu razam z narodam na płoščy. Sprava nie ŭ tym, chto da čaho zakliča. Biełarusy zrobiać hety vybar sami. I važna być razam ź imi. A nie sprabavać iści suprać voli, albo rasstrelvać za heta biełarusaŭ, albo padbuchtorvać. Biełarusy ŭžo mohuć pryniać samastojna rašeńnie. I my heta rašeńnie ŭbačym 9 žniŭnia.
— Jak vy aceńvajecie imaviernaść siłavoha scenaru, kali narod vyjdzie na vulicy i što Rasieja ŭ krytyčnaj situacyi moža ŭmiašacca?
— Pačnu z druhoj častki pytańnia. Ja nie kažu pra Rasiju. Ja ŭ pryncypie kažu ab źniešnim umiašańni. Biełarusy — samastojnaja nacyja. U nas niama ŭnutranych supiarečnaściaŭ ŭnutry krainy, dla vyrašeńnia jakich spatrebiłasia b umiašańnie źniešnich sił. Tamu ni ź jakoha boku — ni źleva, ni sprava, ni źvierchu, ni źnizu — biełarusam nie treba heta ŭmiašańnie. I ja ŭpeŭnieny, nichto ŭ heta nie budzie ŭmiešvacca. Tamu što — jašče raz paŭtaru — u Biełarusi nie moža być zapytu na takoje ŭmiašańnie. U nas niama sprečnych terytoryj, u nas niama dyskusijnych tem, jakija razryvali b narod na častki. Adroźnieńnie pamiž uschodam i zachadam, poŭdniem i poŭnačču Biełarusi, viadoma, isnuje. Ale heta rehijanalnaje adroźnieńnie vielmi maleńkaje. My adzinaja nacyja.
Kali raptam taki zapyt budzie ŭ kupki ludziej, jakija ŭziali na siabie prava viaščać ad imia biełaruskaha naroda, ja dumaju, naš narod lohka ź imi spravicca. I samaje apošniaje. Ja ŭsio ž taki vieru ŭ toje, što ludzi, jakija buduć addavać zahad, vyšejšyja aficery, pamiatajuć, razumiejuć, što takoje złačynny zahad. Jany nie buduć stralać u biazzbrojnych hramadzian.
Ja viedaju mnohich aficeraŭ, ja viedaju, što jany majuć pačućcio ŭłasnaj hodnaści. I jany pamiatajuć prysiahu, jakuju jany davali, — słužyć Biełarusi i biełaruskamu narodu. I tamu, mnie zdajecca, ludziej, jakija słužać niejkaj adnoj asobie, — vielmi mała. Bolšaja častka siłavikoŭ nie pojdzie suprać svajho naroda.
Vy možacie mnie nahadać Płošču 2010. Ale, razumiejecie, jak by ni było kryŭdna, jak by šmat ludziej tam ni było, tam nie stajali try z pałovaj miljony. A elektaralnaja bolšaść — kali jana prahałasuje suprać isnujučaj ułady — heta try z pałovaj miljony. Nikoli nie vychodziła stolki ludziej. I navat kali vyjdzie paŭtara miljona, ja dumaju, heta budzie dastatkova.
— Darečy, ab złačynnych zahadach. Što budzie z Łukašenkam u situacyi, kali ŭjavić, što 9 žniŭnia jon pierastaje być prezidentam? My pamiatajem roznyja publikacyi ab tym, što spadar Łukašenka moža być datyčny da źniknieńnia ludziej. Treba zabycca pra heta ci rasśledavać?
— Usio pavinna być pa zakonie. I ŭ ramkach zakona pavinna być rasśledavańnie. Kali ty złačyniec, ty pavinien adkazvać pa zakonie. Kali ty nie parušaŭ zakona — vyznačyć heta moža tolki sud, kali jon, sud, budzie niezaležnaj halinoj ułady, — karać nievinavatych nielha. Navat niezaležna ad taho, što pišuć ŚMI.
— Chutka adbudziecca rehistracyja kandydataŭ u prezidenty. Jak vy aceńvajecie šancy na rehistracyju? I što budziecie rabić, kali vas nie zarehistrujuć?
— 14 lipienia — apošni termin rehistracyi. Što budziem rabić? Adno ź niešmatlikich dobrych jakaściaŭ siońniašniaj ułady, što jana vielmi redka padmanvaje. Jaje časam nie čujuć. Abo niapravilna traktujuć. Ale jana vielmi redka padmanvaje. U sieradu prahučała fraza ad lidara, što pa niefarmalnych pryčynach admaŭlać u rehistracyi nie buduć. Heta aznačaje, što farmalnyja pryčyny isnujuć. Pa ich, moža, raniej admaŭlali. Ale ciapier dadzienaja ŭstanoŭka — tolki prytrymlivacca farmalna zakonu.
U takich ramkach padstaŭ admović prosta nie isnuje. My nastolki daskanała vyvučyli zakon i ŭsie jaho niuansy, što jarkim prykładam našaha hetaha «bukvajedstva» źjaŭlajecca toje, što na pieršym etapie my sabrali inicyjatyŭnuju hrupu amal 10 000 čałaviek. I tolki dvum ź ich admovili. Ja dumaju, što heta pierakanaŭčy dokaz taho, što i da nastupnaha etapu my hatovyja. U nas užo kala 400 000 podpisaŭ, i ŭžo ź ich dakładna možna vybrać 100 000 etałonnych. Mietad padačy ŭ nas taki, što ich nielha budzie ni rasšyć, ni ŭstavić, ni źmianić. My ŭličyli ŭsie niuansy.
I kali nam abiacali, što pa niefarmalnych pryčynach nie buduć admaŭlać, zastajecca tolki mietad, jaki pakul, na žal, realizujecca. U nas sprabujuć stvaryć situacyju, kali niemahčyma prytrymlivacca farmalnych kryteraŭ. Ale, jak ja ŭžo skazaŭ, suprać hetaha ŭ nas taksama jość instrumientar, i jon užo siońnia pačaŭ realizoŭvacca.
