Murału z «dydžejami pieramienaŭ» u minskim dvary nieŭzabavie spoŭnicca dva miesiacy. Jaho zafarboŭvajuć, ździrajuć, ale jon znoŭ viartajecca na raniejšaje miesca. Kab malunak zvyčajnych chłopcaŭ ź Minska znoŭ nie nanieśli na budku, jaje niejki čas navat kruhłasutačna achoŭvali siłaviki. Adzin z aŭtaraŭ murała ananimna raspavioŭ tut.by pra sakrety niezvyčajnaha art-abjekta.
Fota: Dźmitryj Bruško, tut.by
Čamu dydžei, čamu mienavita ŭ hetym dvary?
Aŭtary murała na «Płoščy pieramienaŭ» na Čarviakova — niekalki siabroŭ, žychary rajona. Adzin ź ich tłumačyć: skvier kala kinateatra «Kijeŭ», dzie hukarežysiory Uład i Kirył uklučyli pieśniu Coja, — ich «zona adkaznaści», tamu što pobač.
— U pieršy raz my chacieli «viarnuć» dydžejaŭ na kinateatr. Ale, kali nanosili murał na ścianu, mima prajechaŭ narad DAI — pryjšłosia ŭciakać pa dvarach.
Surazmoŭca rady, što tak vyjšła: u vyniku murał pasialiŭsia nie na kinateatry, a ŭ dvary na dziciačaj placoŭcy, i vakoł jaho zakruciłasia žyćcio.
— Biez žycharoŭ damoŭ, ich aktyŭnaj hramadzianskaj pazicyi i žadańnia žyć svabodna nie było b nijakaj dalejšaj historyi «Płoščy pieramienaŭ».
Pytajemsia, čamu na hetym murale mienavita dydžei, a nie inšyja hieroi pratestu — taja ž Maryja Kaleśnikava? Aŭtar adkazvaje prosta.
— Maryja, Śviatłana, Viktar, Maksim i dziasiatki inšych, biezumoŭna, hieroi, ale dydžei — heta hieroi źnizu, tym bolš jašče i nasupierak sistemie, u jakoj im davodziłasia pracavać. Učynak chłopcaŭ prosty, čysty i ad serca — heta niemahčyma arhanizavać i prapłacić, tamu i sčytvajecca tak mocna ŭsimi navakolnymi. U hetym kaštoŭnaść ich učynku i vobrazu.
Minčuk ličyć, što asnoŭny sakret hetaha art-abjekta — u svoječasovaści. Hetym ža tłumačycca jaho žyvučaść.
— Upieršyniu murał źjaviŭsia ranicaj 12 žniŭnia, paśla troch strašnych načej. Heta byŭ dzień, kali dziaŭčaty ŭ biełym sabralisia ŭ łancuh salidarnaści la Kamaroŭskaha rynku.
Strach krychu adstupiŭ, a niespraviadlivaść i žorstkaść nie paddavalisia tłumačeńniu. Taki simvał potym abaviazany byŭ uvaskresnuć — kab u žycharoŭ była nadzieja. Strašna, kali ty adzin. Ale kali vas šmat — heta hreje, daje siły dziejničać, — razvažaje mužčyna.
Jak naohuł heta robicca?
Ściana, na jakoj malujuć murał, — nie transfarmatarnaja padstancyja, jak časta pišuć. Heta častka vientylacyjnaha pamiaškańnia padziemnaha parkinha, jaki znachodzicca prosta pad dziciačaj placoŭkaj.
Sam murał da apošnich tydnia-dvuch byŭ papiarovy.
— Heta apracavanaja fatahrafija dydžejaŭ. Detali minimizavali da dvuch koleraŭ dla kantrastu i dla mahčymaści spałučać ź lubym koleram ścien. Malunak nanieśli na papieru siaredniaj ščylnaści z matavym bokam. Davodziłasia vykarystoŭvać zvyčajny klej PVA dla naniasieńnia z dapamohaj valikaŭ.
Ciapier art-abjekt adnaŭlajuć inšyja žychary dvara. Surazmoŭca tłumačyć, jak mienavita:
— Jany nanosiać murał aerazolnaj farbaj. Tak chutčej i tańniej, plus malunak pakryvajuć hidrafabizataram, jaki adšturchvaje vilhać i vialikuju častku farbaŭ.
Kolki razoŭ uvaskrasaŭ murał
— Niadaŭna pračytali ŭ adnym z telehram-kanałaŭ, što tolki na vajnie simvały daražejšyja za resursy. Ciapier my možam nazirać, jakija resursy traciacca na baraćbu ź simvałami novaj Biełarusi, — kaža miascovy žychar.
Resursaŭ tolki na baraćbu z malunkam na budcy ŭ adnym minskim dvary, padobna, praŭda vydatkavana niamała. Jaho aŭtar kaža, što malunak adnaŭlali dakładna bolš za dziasiatak razoŭ.
Ale heta jaho nie chvaluje:
— Vuličnaja tvorčaść maje na ŭvazie niedaŭhaviečnaść.
Prosim aŭtara murała pieraličyć, jakija ŭ jaho byli ŭvasableńnia.
— Technična murał źjaŭlaŭsia ŭ novym abliččy siem razoŭ — mienavita z novaj papieraj. Jašče try razy sami žychary apieratyŭna zmyvali farbu, jakuju nanieśli rabotniki ŽKH. Pastupova vypracavali taktyku naniasieńnia śpiecyjalnych rastvoraŭ dla abarony papiery. Apošnija razy na ścianie źjaŭlajecca trafaret — heta značyć zafarboŭvajecca čornaj farbaj pa kontury siłuet dydžejaŭ. Niekalki viečaroŭ, pakul ściana była pakryta čornym bitumam (što zabaroniena na dziciačych placoŭkach z-za vysokaj uzharalnaści), siłuet dydžejaŭ rabili z kardona — jaho prosta vynosili na placoŭku da viačernich mierapryjemstvaŭ «Płoščy pieramienaŭ».
15 vieraśnia ŭ «dvary pieramienaŭ» zatrymali žychara Ściapana Łatypava, mužčyna staŭ na abaronu murała i prasiŭ milicyjantaŭ pradstavicca. Potym u Łatypava prajšoŭ pieratrus, jamu pradjavili surjoznyja abvinavačvańni — maŭlaŭ, chacieŭ atrucić siłavikoŭ.
Paśla zatrymańnia Ściapana Łatypava art-abjekt znoŭ zafarbavali i praciahły čas nie adnaŭlali.
— Za tydzień da zatrymańnia dvor uziali pad pilnaje nazirańnie. Akramia vidavočnych bajcoŭ u maskach tudy-siudy błukali i «cichary», źlivajučysia z žycharami. Heta palavańnie na žyŭca. Nam śpiašacca niama kudy. Ściapanu taksama lahčej u źniavoleńni nie stała b, — tłumačyć surazmoŭca.
Čamu vakoł murała tak pasiabravali susiedzi?
— Jak kaža Maryja Kaleśnikava: «Heta niejmavierna!» Pavieryć u takoje nielha było. Ale heta ž takija prostyja rečy — dobrasusiedstva, uzajemadapamoha, luboŭ čałavieka da čałavieka. U dziacinstvie ŭ našych dvarach było padobna — kali dzieci abiedali siońnia ŭ adnoj kvatery, a zaŭtra ŭ inšaj. Sučasny śviet, technałohii źmianili nas. Ale kali bačyš, jak uviečary paru sotniaŭ čałaviek źbirajucca, kab vypić harbaty i abmierkavać žyćciovyja prablemy, a potym pasłuchać impravizavany mini-kancert, na vačach prastupajuć ślozy, — kaža aŭtar murała.
Jon dadaje, što adnaŭleńnie vyjavy i inšyja aktyŭnaści ŭ dvary — sposab dla žycharoŭ choć by tak vykazać svabodnaje volevyjaŭleńnie.
— Heta svabodnaje volevyjaŭleńnie supolnaści hramadzian, jakija płaciać padatki, źjaŭlajucca ŭłaśnikami tavarystva i hetak dalej. I voś hety cykł — prylapić novy murał, naviazać tysiačy novych stužačak, vyviesić znoŭku ściah, arhanizavać kancert na bałkonie, praśpiavać pieśni, zładzić tancy, zrabić dziciačy kirmaš, pačastavać usich harbataj, uśmichnucca adno adnamu i pavitacca pa imieni — heta ŭčynki ludziej, jakim nie treba pakazvać, jak pastupać pravilna, a jak pastupać nielha.
Simvaličnyja «Płoščy pieramienaŭ» z takimi ž fihurami dydžejaŭ źjaŭlajucca ŭ padtrymku biełarusaŭ u inšych haradach i navat krainach. Što da Minska, dyk tut uśled za hetym narodnym taponimam źjaviłasia niamała inšych: «Płošča pieramožcaŭ», «Płošča Maryi Kaleśnikavaj», «skvier Niny Bahinskaj».
Surazmoŭca rady, što hetak vyjšła.
— Raniej hetyja dvary na karcie architektaraŭ byli tolki pustoj prastoraj pamiž kamiercyjna vyhadnaj zabudovaj. Biez nazvaŭ i metaŭ. Ciapier jany nabyvajuć imiony, značeńnie i kaštoŭnaść. Dvary evalucyjanujuć, dziakuj bohu, što na hety raz — źnizu.
