Nahadajem: za kratami muzyka, lidar hurta Mister Ch, aktyvist z Harodni znachodziŭsia z kastryčnika. Jaho zatrymali ŭ miežach kryminalnaj spravy za taniec biez šortaŭ pierad milicejskaj mašynaj (artykuł «Chulihanstva»). 3 sakavika ŭ znak pratestu Ihar abjaviŭ haładoŭku.
Ihar Bancar
— Jak adčuvajecie siabie?
— Ja razumieŭ, što dla mianie pačaŭsia finalny ryvok, tamu ekanomiŭ uvieś čas siły, pastajanna siedziačy ŭ kamiery ŭ prostym sensie na dupie — z 6.00 da 22.00. Absalutna nie ruchaŭsia: siły mahli źnianacku skončycca. Ale ŭžo siońnia było ciažka.
Z suda ja vyjšaŭ na adrenalinie, tamu što choć na ŭmoŭnaj, ale ŭsio ž pakul na voli. Kali adrenalin spadzie, nie viedaju, jak usio staniecca. Ale ŭžo pačynajuć adhukacca ŭnutranyja orhany — nyrki i padstraŭnikavaja załoza balać. Nohi taksama, ciažka pierasoŭvacca.
— Mnohija nie vierać: stolki času na suchoj haładoŭcy — i vy tak badziora vyhladajecie.
— Ja ž siadzieŭ u turmie, tam niama mahčymaści schavacca. Kali b niešta sprabavaŭ jeści, to heta ŭžo b daŭno stała viadoma. Mnie kožny dzień prynosili ježu i harbatu pa hrafiku — dumali, što ja spakušusia, ale ja da jaje nie dakranaŭsia.
Pieršyja chviliny paśla suda
Dapamahło toje, što ja 13 hod nie ŭžyvaŭ ałkahol, vioŭ zdarovy ład žyćcia, zajmaŭsia sportam, viehietaryjaniŭ. Akramia taho, arhanizm padrychtavany: raniej ja nieadnarazova haładaŭ. Apošniaja niepraciahłaja suchaja haładoŭka była ŭ 2012 hodzie (paśla jaje i pačalisia pieršyja prablemy z padstraŭnikavaj załozaj). U žniŭni, kali mnie dali 10 sutak, ja taksama haładaŭ. Praŭda, tady piŭ.
Usio heta vielmi indyvidualna adbivajecca na arhaniźmie. Viedajecie, kali mnie bili tatuiroŭku na hałavie letaś, paśla vybaraŭ užo (a ja bju ŭsie biez narkozu), ja dumaŭ pra toje, jak 10 žniŭnia ludziej katavali, im nie było fajna. Tamu i ja mahu ŭsio vytrymać.
— Nu chacia b rot vy pałaskali?
— Ja čyściŭ zuby, narmalna haliŭsia i myŭsia, pakul byli siły. Dźvie kropli vady prahłynuć — jaki ŭ ich sens? Tady ŭžo treba narmalna siadać na kran i paŭtara litra pić.
Okiej, moh kroplu pasty źjeści i paru kropiel vady prahłynuć — tady možacie ličyć, što ja nie haładaŭ. Chacia apošni tydzień ja navat zuby nie čyściŭ: siłaŭ nie było. Tolki siadzieŭ i adkazvaŭ na listy.
Ja realna byŭ hatovy iści da kanca, ale voś mianie vypuścili z turmy. Cud? Niechta skaža, što niemažliva stolki nie jeści i nie pić. Ale ja nikomu ničoha nie pavinien dakazvać. Chto mianie viedaje dobra, u taho takich pytańniaŭ nie ŭźniknie. Možacie sieści na svaju haładoŭku i pahladzieć, što atrymajecca.
— Šmat listoŭ pryjšło?
— Ahułam čatyry papki listoŭ z kastryčnika. Nie ličyŭ dakładna kolki. 24 lutaha, u moj dzień narodzinaŭ, pryjšło niedzie 110 vinšavańniaŭ. I z zamiežža pisali, i prosta nieabyjakavyja biełarusy.
Cikava, što 85% listoŭ — ad žančyn. Nie viedaju, radavacca ci płakać. Žančyny biełaruskija — uvohule moc. Zhadajcie łancuhi salidarnaści ci rolu toj ža Cichanoŭskaj i Kaleśnikavaj. Vidać, u nas chutka matryjarchat budzie. Jak prafieminist, padtrymlivaju heta ŭsimi rukami. Našy cudoŭnyja žančyny — adzin z faktaraŭ, čamu ja nie źjechaŭ z krainy. U nas tut usio dobra: fajnaja pryroda, cudoŭnyja ludzi, tolki z adnym vysokim kiraŭnikom nie paščaściła.
— Daktary rehularna sačyli za vašym stanam?
— Miedyki prychodzili rehularna, mierali cisk. U ich była ŭstanoŭka: pakul ja nie ŭpadu tam i vočy nie zakaču, to jany mianie nie čapajuć. Kali b heta zdaryłasia, pačali b stavić kropielnicy.
Moj fizičny stan apošnija tydni nie dazvoliŭ nakiravać mianie ŭ karcar, chacia pavinny byli na troje sutak. U mianie byŭ nizki puls i cisk. Daktary rekamiendavali dać mnie adterminoŭku i raźmiaščać u karcary, užo kali vyjdu z haładoŭki.
Ahułam za čas źniavoleńnia pravioŭ u karcary 15 sutak za parušeńni ŭnutranaha režymu. Nu parušyŭ i adbyŭ, niama ničoha niezvyčajnaha. Maje ŭmovy ŭsio adno nie paraŭnać z tym, što robiać z astatnimi viaźniami z tych navin, što ja viedaju.
— Vy zaŭsiody znachodzilisia ŭ kamierach-adzinočkach?
— Tak, za apošni tydzień źmianiŭ čatyry kamiery. Nichto nie moh patłumačyć navošta. Na Vaładarcy ja taksama byŭ adzin u 25-j kamiery dla «psichaŭ» — pierad adpraŭkaj na ekśpiertyzu ŭ Navinki. U Navinkach ja admoviŭsia razmaŭlać z usimi. Testy mnie rabili. A bolšaść času ja prosta siadzieŭ i malavaŭ dziakujučy majoj siabroŭcy ź Minska, jakaja paśpieła pieradać fłamastary i ałoŭki sa sšytkam na 40 arkušaŭ. Atmaśfiera, kaniečnie, tam nie vielmi radasnaja. Ja i Novy hod adśviatkavaŭ tam.
Mianie chacieli vystavić šyzafrenikam. Ale ciapier u mianie jość aficyjnaja ekśpiertyza na 10 staronak, dzie heta asprečvajecca. Za heta navat mahu skazać milicyi «dziakuj». Kali niechta skaža, što ja psich, u mianie jość aficyjny adkaz ad śpiecyjalistaŭ, što heta nie tak.
— Što było samym ciažkim za miesiacy źniavoleńnia?
— Kali ščyra — tolki nie śmiejciesia, — ale niavyrašanaja situacyja ź siabram, ź jakim my pasvarylisia i nie mahli pamirycca.
Ja malavaŭ, adkazvaŭ na listy, čytaŭ litaraturu. Pakul byli siły, zajmaŭsia sportam. Da fizičnych i maralnych ciažkaściaŭ ja padrychtavany. Heta, mabyć, vyhladaje nienaturalna, ale na mianie nie treba raŭnavacca, bo heta moj dośvied. Zvyčajny čałaviek charaktaryzavaŭ by ŭsio, što ja pieranios, jak žudasnyja padziei. Ale ja Bancar, ja nienarmalny čałaviek, jak usie kažuć. I ja nikomu nie paraju na mianie hladzieć jak na prykład. Ja — antyprykład. I tak ja žyvu ŭsio žyćcio. Rabić hetak — prydumać pierformans i iści ŭ turmu, a paśla haładać — nie varta.
Ihar z žonkaj Anžalikaj i dziećmi
— Nie škadujecie, što voś za niejki taniec paŭhołym pierad milicyjanieram pojdziecie na «chimiju»?
— Słuchajcie, a za što siadzić Kaleśnikava? Ci Cichanoŭski, jaki lehalna źbiraŭ podpisy, a paśla vyśviatlajecca, što jon parušaŭ zakony.
Ja razumieŭ kantekst: u našaj krainie i z našym siońniašnim napružańniem taki pierformans vyklikaje alerhičnuju reakcyju. Ja ž nie źnianacku heta ździejśniŭ, moj učynak byŭ pradumany. Mabyć, hučyć dziŭna, ale ja zadavoleny, jak usio skłałasia ŭ vyniku. Zrazumieła, škada baćkoŭ, žonku, dziaciej. Ale moj absurdyscki chepieninh vydatna pakazvaje, jaki naš režym absurdny. Heta dadatkovy ŭniosak dla taho, kab pra hetuju absurdnaść daviedalisia ludzi, jakija, mabyć, nie da kanca razabralisia. Ja tut pracuju na svajoj tvorčaj nivie. Moža, u kahości vočy raspluščacca i ŭ pierśpiektyvie heta spracuje dziela našaj svabody.
— Pajedziecie ciapier na abśledavańnie ŭ balnicu? Vas pra heta adrazu na vychadzie z suda prasili baćki.
— Ja ŭžo admoviŭsia. Budu lažać doma, chaču vyjści z haładoŭki naturalnym čynam. Zaraz pačaŭ pić vadu z cukram, miodam, kab hlukozy sabie dać.
Spatrebicca na adnaŭleńnie tydni dva, dumaju. Chacia čym heta adhukniecca na arhaniźmie dalej, nieviadoma. Pakul u mianie budzie łajtovy režym. Voś pačaŭ hladzieć na jutubie film pra Łukašenku «Załatoje dno», budu naviny padbirać. A jak adnaŭlusia, chaču zaniacca svaimi muzyčnymi spravami, jakija adkłalisia na paŭhoda praz majo źniavoleńnie.
— Vaša žonka kazała, što vy pišacie knihi. Pra što? I ci pisali niešta ŭ źniavoleńni?
— Ja pačaŭ, ale tam usio ž cenzura, tamu prypyniŭ spravu. U mianie budzie chimija z nakiravańniem: maju miesiacy, kab napisać knižki. Adnu pryśviaču svajmu kalektyvu Mister X: u 2023 hodzie jamu spaŭniajecca 20 hod. «Ryba» ŭžo jość. Plus nakidaju nievialikija turemnyja dziońniki. Taksama jość žadańnie napisać raman, ale heta ŭžo na budučyniu.
Daviedka:
Ihar Bancar naradziŭsia ŭ 1980 hodzie. Vučyŭsia ŭ Polščy na mižnarodnych adnosinach, byŭ siabram «Maładoha frontu», pracavaŭ u jakaści žurnalista ŭ haziecie «Pahonia», a paśla — u vydańniach niezaležnaha Sajuza palakaŭ («Głos znad Niemna», «Magazyn Polski», jaki jon uznačalvaŭ jak redaktar). Za akcyi ŭ padtrymku svabody słova i pikiety ŭ abaronu polskaj škoły ŭ Horadni jaho zatrymlivali jašče ŭ nulavych. Užo tady mužčyna ŭ znak pratestu abvieściŭ svaju pieršuju haładoŭku i straciŭ kala vaśmi kiłahramaŭ.
Asobnuju, vielmi važnuju staronku ŭ jaho bijahrafii zajmaje muzyka. Spaviadajučy antyfašyzm i pank, u 2003 hodzie Bancar sabraŭ svoj hurt Mister X. Arhanizavaŭ «Haradzienski rok-kłub», dzie i pracavaŭ apošnim časam, dapamahajučy miascovaj moładzi zapisvać muzyku i ładzić kancerty. Ihar nazyvaŭ siabie «dyrektaram haradzienskaha andehraŭndu» i maryŭ adyści ad palityki, kab zajmacca vyklučna tvorčaściu, ale jaho mocna zakranuli padziei paśla vybaraŭ-2020. Siabry raskazvajuć, što arhumientavaŭ jon heta prosta: «Kali palityka prychodzić da ciabie, nielha siadzieć doma ci kazać, što pojdzieš u novuju modnuju kaviarniu». Sproba adsiadziecca doma była b dla jaho zdradaj ułasnym pierakanańniam — chadzić pa vulicach svabodna, nie ahladvajučysia.
