A 15-j la mahiły Vasila Bykava na Uschodnich mohiłkach Minsku projdzie ŭšanavańnie pamiaci Narodnaha piśmieńnika. Ruch za Svabodu ładzić fest u Byčkach, na radzimie piśmieńnika.
Vasila Bykava niama z nami ŭžo 6 hadoŭ. Hetyja červieńskija daty simvalična pierakryžavalisia ŭ losie narodnaha piśmiennika Biełarusi:
Narodny piśmieńnik Biełarusi naradziŭsia 19 červienia 1924 hoda naradziŭsia, 22 červienia 1941 pajšoŭ na vajnu, pra jakuju pisaŭ usio žyćcio, 22 červienia 2003‑ha — pamior.
Vasil Bykaŭ — adzin ź niamnohich biełaruskich piśmiennikaŭ, jakoha i siońnia viedajuć u śviecie. Pra vajnu pisali mnohija, ale bolšaja častka napisanaha daŭno zdadziena ŭ litaraturnyja archivy. Bykaŭ pisaŭ pra vajnu tak, što, kažuć, jašče ŭ Hrodnie pijaniery pa zamovie miascovych hora‑čynoŭnikaŭ bili vokny jaho kvatery. Siońnia dzieci hetych pijanieraŭ daviedvajucca pra vajnu mienavita z tvoraŭ Vasila Bykava.
Da kruhłaj daty padrychtavana ŭnikalnaje vydańnie. Jaho zaduma pryjšła da žurnalista Siarhieja Šaprana jašče ŭ čas pachavańnia narodnaha piśmiennika.
Siarhiej nieadnojčy rabiŭ intervju z Vasilom Uładzimiravičam, i śmierć piśmiennika kranuła jaho nadzvyčaj baluča. Na stvareńnie dvuchtomnaj knihi «Vasil Bykaŭ. Historyja žyćcia» ŭ aŭtara pajšło 5 hadoŭ. Jašče hod — na pakutlivy pošuk srodkaŭ i vydaŭcoŭ. Inicyjatyvu padtrymała Zhurtavańnie biełarusaŭ śvietu «Baćkaŭščyna» i «Haradzienskaja biblijateka». Dva miesiacy tamu vyjšaŭ pieršy tom, i voś litaralna niekalki dzion tamu — druhi. Ahułam — bolš za 1500 staronak!
— Hetyja 5 hadoŭ ja pravioŭ u archivach, biblijatekach, pajezdkach, sustrečach sa znajomymi i siabrami Vasila Bykava, — raspavioŭ Siarhiej Šapran u intervju «Źviaździe». — Udałosia adnavić historyju žyćcia i tvorčasci piśmiennika z dakumientalnaj dakładnaściu. Dziakavać Bohu, jašče žyvie siastra Bykava Valancina Uładzimiraŭna, jakaja zhadała ich z bratam dziacinstva — toje, pra što nichto inšy ŭžo nikoli nie raskaža. Dla knihi napisali svaje ŭspaminy pra Bykava takija viadomyja asoby, jak Michaił Harbačoŭ, Ryhor Baradulin, Čynhiz Ajtmataŭ, Uładzimir Niaklajeŭ, Śviatłana Aleksijevič… Udałosia znajsci vielmi šmat listoŭ Vasila Bykava da svaich siabroŭ, u jakich jon apisvaŭ mnohija litaraturnyja i žyćciovyja prablemy taho času…
U hetyja dni pa krainie prachodzić šerah imprezaŭ, pryśviečanych Vasilu Bykavu. Tady, u 2003 hodzie, Biełaruś amal adnačasova straciła dvuch svaich hienijaŭ: Vasila Bykava i Uładzimira Mulavina. Bulvar Mulavina ŭ Minsku ŭžo jość.
Moža, nastaŭ čas ušanavać pamiać i narodnaha piśmiennika?
* * *
Na radzimie piśmieńnika ŭ Vušackim rajonie Viciebskaj vobłaści adbudziecca ŭručeńnie premii «Za svabodu dumki».
Štohadovaja premija zasnavanaja hod tamu «Rucham za Svabodu», jaje ŭručeńnie prymierkavanaje da dnia naradžeńnia Vasila Bykava. Letaś laŭreatami byli Ryhor Baradulin, Uładzimier Arłoŭ, Pavał Sieviaryniec.
Imia sioletniaha laŭreata nazavuć na hanku doma‑muzeja Vasila Bykava ŭ Byčkach kala 16 hadzin.
Svaju imprezu ŭ muzei Bykava ŭ muzei ŭ Byčkach i ŭ Domie kultury ŭ Vušačach praviaduć i miascovyja ŭłady.
* * *
Narodny paet Biełarusi Ryhor Baradulin byŭ najbližejšym siabram Vasila Bykava.
Baradulin: «Bykaŭ dla mianie byŭ, jość i zastajecca i bratam, i baćkam, i starejšym tavaryšam. Bykaŭ dla mianie — ŭsio. Bykaŭ dla Biełarusi ‑‑ heta prarok, apostał nacyi. Pa Bykavu viedajuć Biełaruś va ŭsim śviecie. U litaraturnym śviecie, hramadzkim śviecie. Ja dumaju, jašče budzie adznačacca i stahodździe Bykava, i dvuchsothodździe, tamu što tam, dzie Bykaŭ — tam Biełaruś».
* * *
Zasnavalnik BNF Zianon Paźniak kaža, što Vasil Bykaŭ adyhraŭ vialikuju rolu ŭ adnaŭleńni Niezaležnaści Biełarusi
Paźniak: «Jak tolki padumaju pra Bykava ‑‑ pačynajecca ščymleńnie dušy. Heta tamu, što chaciełasia b, kab Bykaŭ byŭ pastajanna. U im vymoŭnaje supadzieńnie vialikaha piśmieńnika, vialikaj asoby i narodnaha losu cełaha pakaleńnia. Pračytaŭšy «Doŭhuju darohu dadomu», dzie Bykaŭ apisvaje biednaje, hałodnaje svajo dziacinstva pad balšavickaj akupacyjaj, potym vajnu, jakuju jon prajšoŭ razam z frontam «ad zvanka da zvanka», ciažkija paślavajennyja hady, ‑‑ stała zrazumieła, što jon ŭvabraŭ usio heta ŭ svajoj dušy. Ale zmročnaja rečaisnaść nie złamała, nie ahrubiła jaho, bo mieŭ jon pryrodžanyja jakaści intelihientnaj natury i zdarovaha sensu. Heta — toje, što ŭ ciažkich varunkach dajecca čałavieku jak dar Ducha Śviatoha. U hetym jość i pryroda jaho talentu, i pryroda mudraści. Asnova, urešcie, jaho litaraturnaha ekzystencyjalizmu.
Vielič jaho jak piśmieńnika adlustravanaja ŭ jaho tvorach, vobrazach, idejach, karcinach narodnaj rečaisnaści i losach narodnaha žyćcia. Heta piśmieńnik sapraŭdy narodny i biełaruski.
Vielič jaho asoby adbiłasia ŭ jaho histaryčnym vybary.
Kali vyrašaŭsia los nacyi i budučyni Biełarusi, jon, užo niemałady, staŭ u šerahi zmaharoŭ Narodnaha Frontu. Staŭ śmieła, biez paproku i sumnievu, i razam z usimi adčuŭ radaść najvialikšaj padziei stahodździa — zdabyćcio i viartańnie dziaržaŭnaj Niezaležnaści Biełarusi. Jaho bieskampramisnaja narodnaja adradženskaja pazycyja pryciahvała da jaho dobrych ludziej. I adnačasna jana demaskavała falšyvaść šmat jakich aficyjnych asobaŭ, što zajmalisia słovabłudztvam i niaščyra śpiavali jamu chvału. Histaryčny vybar Bykava skryštalizavaŭ, ačyściŭ adnosiny da jaho tvorčaści. Usio śvietłaje ‑‑ pajšło z Bykavym. Usia dreń — adpała, zastałasia sama z saboj.
U volnaj, śvietłaj Biełarusi buduć stajać pomniki vialikamu piśmieńniku, buduć płoščy i vulicy, nazvanyja jaho imiem, buduć biblijateki jaho imia, i pamiać pra jaho budzie viečnaj».
