Irena Biarnackaja — adna ź piaci fihurantak «polskaj spravy». Aprača jaje, sprava ab «raspalvańni nacyjanalnaj varožaści» i «reabilitacyi nacyzmu» datyčyć staršyni SPB Anžaliki Borys, kiraŭnicy adździaleńnia ŭ Vaŭkavysku Maryi Ciškoŭskaj, siabra hałoŭnaj rady i žurnalista Andžeja Pačobuta i staršyni Forumu polskich miascovych inicyjatyvaŭ u Bieraści Hanny Panišavaj.
«Prybirałasia na mohiłkach, staviła tam kvietki, maliłasia. Jany ličać heta raspalvańniem varožaści»
Supracoŭniki HUBAZiK zatrymali Biarnackuju ŭ Lidzie 25 sakavika. Doma ŭ jaje praviali pieratrus, zabrali techniku, natatniki. Paśla zaprasili na razmovu, jakaja miełasia praciahvacca «niekalki chvilin».
«Ja ŭžo da hetaha była na «sutkach», i ŭ mianie zaŭsiody była padrychtavanaja torba. Zabrała torbu, bo dumała, što mohuć iznoŭ pasadzić na 15 sutak. Pa darozie na tuju razmovu jany zajechali da mianie ŭ škołu, taksama zrabili pieratrus. Vybačalisia i kažuć: «Tut my ŭžo pahavaryli, a ciapier pajedziem z vami ŭ Miensk». Ja zrazumieła, što heta ŭžo budzie nadoŭha».
Biarnackuju davieźli da Vałožyna, tam pierasadzili ŭ aŭtamabil mienskaha HUBAZiKu i dastavili ŭ Śledčy kamitet.
«Ale nijakich pakazańniaŭ ja nie davała, bo kiepska siabie adčuvała. Mianie adpravili na Akreścina. Ni matracaŭ, jak tam kažuć, «vaty», ničoha nie dali. Ale ŭ kamery byli fajnyja dziaŭčaty, jany dapamahli, ja troški prylahła. Paśla 72 hadzinaŭ ja dumała, što, moža, adpuściać dachaty. Ale pryjšoŭ śledčy i daŭ padpisać papieru ab tym, što ja ŭžo źjaŭlajusia padazravanaj. I što na 2 miesiacy adpraŭlajuć pad aryšt».
Pavodle prakuratury, Biarnackaja i inšyja fihuranty «polskaj spravy» nibyta pravodzili niezakonnyja mierapryjemstvy z udziełam niepaŭnaletnich u Horadni i vobłaści z 2018 hodu: ušanoŭvali antysavieckich dziejačaŭ, «dabivalisia mety reabilitacyi nacyzmu, apraŭdańnia hienacydu biełaruskaha narodu» (častka 3 artykułu 130 KK). Sankcyja kryminalnaha artykułu praduhledžvaje ad 5 da 12 hadoŭ pazbaŭleńnia voli.
Maryja Ciškoŭskaja, Irena Biarnackaja i Hanna Panišava. Fota: belsat.eu
«Kali jany mnie zadavali pytańni pa tych artykułach, jakija mnie inkryminavalisia, to ja nie razumieła, pra što jany havorać. Ja zajmałasia ŭsim tym, čym zajmalisia maje baćki, prodki. Prybirałasia na mohiłkach, viedała katalickija śviaty, chadziła staviła tam kvietki, adpraŭlała imšy za ludziej, za chvorych, za invalidaŭ. A jany ličać heta raspalvańniem varožaści. Pytalisia i pra «vyklatych žaŭnieraŭ». Ja i ciapier skažu svaju dumku: kožny čałaviek, vyklaty ci nia vyklaty, jaho ŭžo niama, i my musim šanavać kožnaha. Tak vučyć nas Kaścioł. Chto zabivaŭ — drenna rabiŭ. Ciapier zabivajuć — drenna robiać. Chto ŭmieje lubić — dobra robić. Ja maci traich dziaciej, mirny čałaviek, ja kožnaha pavažaju i chaču, kab ludzi žyli ŭ zhodzie. Pabyŭšy ŭ turmie, ja skažu vam takuju vysnovu: my mała lubim adno adnaho. A kali pačniom lubić, to hetaha nia budzie: nia budzie turmaŭ i stolki pakalečanych ludziej».
Jašče letaś, u kastryčniku, sud Lidzkaha rajonu pryznaŭ jaje vinavataj va ŭdziele ŭ niedazvolenym masavym mierapryjemstvie 1 vieraśnia. Irena Biarnackaja razam z paplečnikami ad 12 žniŭnia maliłasia na ružancy kala Farnaha kaścioła ŭ Lidzie za Biełaruś. Vierniki stanavilisia na kaleni kala kryža i pravodzili nabaženstva.
«Kožny dzień dziakavała Panu Bohu, što na Vaładarcy ja z takimi ludźmi»
Z Akreścina Biarnackuju pieraviali ŭ SIZA N1, tak zvanuju Vaładarku, u kameru na 8 čałaviek. Tam jana paznajomiłasia ź fihurantkami «spravy studentaŭ» i inšymi maładymi palitźniavolenymi.
«Tam byli fajnyja dziaŭčaty. Byli siostry Viktoryja i Staśka Mironcavy. Była Iryna Ščasnaja. Ja kožny dzień dziakavała Panu Bohu, što ja z takimi ludźmi. Heta ludzi ź vialikaj litary. Ja tam patrebnaja była jak maci. Ja nikoli nie siadzieła ŭ turmach, ale dla mianie heta byŭ honar i pavaha ad Boha, što ja mahła prytulić hetych dziaŭčatak, što ja mahła, jak matka, ich supakoić. Jany ž maładyja. Ale takija mocnyja. Jany tam tak trymajucca, što ja jašče musiła vučycca ad hetych dziaciej. Ciažka, ale adna adnu padtrymlivajuć. Kožny čałaviek daść rady, kali maje metu».
6 traŭnia fihurantak «polskaj spravy» zabrali ŭ Śledčy kamitet. Tam na sustrečy prysutničaŭ polski konsuł, jaki raspytvaŭ, jak žančyny siabie adčuvajuć i ci pahadzilisia b jany pakinuć krainu, kali b była mahčymaść vyjechać.
«My tut naradzilisia, heta naša ziamla, nia chočacca nikudy jechać. Ale byŭ taki adkaz: jak skažuć. My nie palityki, my nia viedajem, ale kali treba budzie tak zrabić, to treba. Ale my chočam žyć na svajoj ziamli, dzie našyja chaty. Tak taja sustreča i skončyłasia. Nas viarnuli ŭ SIZA i niedzie praz dva dni dali nam padpisać papieru, što termin aryštu padaŭžajecca jašče na try miesiacy. Jasna, što ŭnutry ŭsio ściskajecca. Ale što rabić, siadzim, niama vyjścia».
Praz paru dzion Biarnackaj paviedamili, što jaje pieravodziać u Žodzina. 17 traŭnia adbyŭsia etap.
«Dziakuj Panu Bohu, što ja pabyła na ŭzroŭni tych ludziej, na jakich ja, mahčyma, nikoli nie źviartała ŭvahi, što ja zmahła prajści hety etap, što pabačyła vializnuju kolkaść sabak, jakija haŭkali na mianie, hetyja aŭtazaki, «stakan». Ja pabačyła, što takoje «stałypin». U Žodzinie turma strašnaja i ŭmovy strašnyja».
«Jany pieraapranulisia ŭ formu pamiežnikaŭ i pieraviali na polski bok biaz pašparta»
25 traŭnia minali pieršyja dva miesiacy pad aryštam. Rankam žančynie pieradali listy, i kali jana pačała ich čytać, to pačuła kamandu: «Biarnackaja, z rečami na vychad». Praviali vobšuk kala ściany, zatym z rečami paviali na pavierch nižej, dzie dałučyli Marynu Ciškoŭskuju.
«Tam pačali ahladać, pasadzili ŭ «stakan», potym pa adnym čałavieku zaprašali na razmovu. Tam byŭ mužčyna ŭ mascy, jak ja razumieju, supracoŭnik KDB. I jon skazaŭ, što ad siońniašniaha dnia vy budziecie doma, ale zaŭtra musicie pryjści ŭ Lidzki RAUS i stać na ŭlik. Śledztva idzie dalej, ale vy budziecie prychodzić u SK u Lidzie. Ja pahadziłasia, ale daviedku mnie tuju nie dali, addali tamu kadebešniku. Jechali, jechali, jechali, ale da Miensku my nie dajechali. Ja pytajusia: «Kudy vy mianie vieziacie?» Adkazvajuć: «Zaraz vy ŭbačycie». Ja kažu: «Mašyna biez numaroŭ, čamu vy ŭ maskach?» Trochi zakaciła tam histeryku, bo dumała, što moža ŭ les viazuć stralać. Kali ŭ les, kažu, to mnie treba pamalicca i kab daloka nia vieźli. Ale Lidu my prajechali i pajechali da Horadni, i ja zrazumieła, što viazuć na miažu. Pašparta ŭ mianie nie było. Pryvieźli na miažu, ja vyjšła, ź inšych busaŭ vyjšli Ciškoŭskaja i Panišava. Mužčyny, jakija byli ŭ cyvilnym ubrańni, pieraapranulisia ŭ pamiežnuju formu, jašče niejkija ludzi dałučylisia. I tak jany nas pieraviali na polski bok. Biaz pašparta, bieź ničoha kinuli tudy».
Infarmacyja ab pryjeździe biełaruskich polek u Polšču pieršy tydzień nie afišavałasia. Biarnackaja kaža, što pryčynaj byŭ u tym liku i psychalahičny stan žančyn, jaki nie stabilizavaŭsia dahetul.
«Polšča taksama maja ajčyna, ale chočacca być u svajoj chacie»
Nijakich dakumentaŭ, aprača papiery, što jaje pieravodziać pad chatni aryšt, Biarnackaja nie padpisvała. Nijakich prośbaŭ ab pamiłavańni nie było. Pra toje, što ŭ vyzvaleńni biełaruskich polek nibyta dapamoh Nursułtan Nazarbajeŭ, žančyna ničoha nia čuła.
Na pytańnie, čamu, na dumku Biarnackaj, uładzie spatrebiłasia «sprava palakaŭ» i čamu fihurantkaj hetaj spravy stała jana, žančyna adkazała:
«U Lidzie, adkul ja, šmat palakaŭ. My lubim Biełaruś, lubim biełarusaŭ, i my hetaha nia ŭtojvali, padtrymlivali. U maim vypadku heta mienavita tamu. Heta vielmi dziŭna, ale taki ciapier čas dla Biełarusi. Ja skažu adno: tam, dzie tvaja chata, tam tvoj los i tam ty patrebny. Tam maje prodki, babuli, dziaduli. Tam maja mama. Polšča taksama maja ajčyna, ale chočacca być u svajoj chacie, ja budavała jaje, kab žyć tam, kab dzieci i ŭnuki prychodzili da mianie».
Hety miesiac Irena Biarnackaja źbirajecca adnaŭlać zdaroŭje paśla dvuch miesiacaŭ u turmie, a paśla budzie planavać, jak žyć i čym zajmacca dalej. Jašče dvoje abvinavačanych u «polskaj spravie», Anžalika Borys i Andžej Pačobut, dahetul zastajucca ŭ SIZA.
