Juravičy. Fota: Siarhiej Płytkievič, planetabelarus.by
Turaŭ upieršyniu zhadvajecca ŭ letapisy pad 980 hodam: «Hety Rahvałod pryjšoŭ z-za mora i trymaŭ uładu svaju ŭ Połacku. A Tur trymaŭ uładu ŭ Turavie, ad jaho ž i turaŭcy atrymali svaju nazvu».
Nadalej Turaŭ zastavaŭsia adnym z centraŭ staražytnaj Rusi. Tut praviŭ kniaź Śviatapołk Akajanny, jaki — zhodna ź letapisam — zabiŭ svaich bratoŭ Barysa i Hleba (paźniej ich nazvali śviatymi). Tut było stvorana jepiskapstva, žyŭ znakamity Kiryła Turaŭski, było stvorana Turaŭskaje Jevanhielle.
Paśla našeścia tatara-manhołaŭ u siaredzinie XIII stahodździa Turaŭ pačaŭ zhasać, centram kniastva staŭ Pinsk (niezdarma ŭ padručnikach pišuć pra Turava-Pinskaje kniastva).
Ciapier Turaŭ — adzin z samych maleńki haradoŭ Biełarusi, jaho nasielnictva — 2700 čałaviek.
Akramia letapisnych źviestak, važnuju rolu ŭ zamacavańni aŭtaryteta Turava adyhraŭ archieołah Piotr Łysienka. U 1960-ja hady jon adkapaŭ padmurak vialikaj pravasłaŭnaj carkvy XII stahodździa. Ale bolš rannija znachodki, jakija datavalisia b X stahodździem ci pačatkam XI stahodździa, vučonyja nie znajšli.
Voś tut u spravu ŭstupiŭ archieołah Aleh Ioŭ. Daśledčyk, jaki pamior 18 červienia 2021 hoda, staŭ viadomy svaim udziełam u daśledavańni Kurapataŭ.
Aleh Ioŭ
Ale spravaj jaho žyćcia była archieałohija biełaruskaha Paleśsia. U pryvatnaści, jon z 2004-ha raskapvaŭ ahraharadok Juravičy, što ŭ Kalinkavickim rajonie.
Juravičy taksama viadomyja z padručnika. Mienavita tut znachodzicca samaja staraja u Biełarusi stajanka pieršabytnaha čałavieka (26 tysiač hadoŭ tamu).
Užo ŭ Siaredniavieččy tam pabudavali jezuicki manastyr.
U Juravičach Ioŭ daśledavaŭ haradzišča, adno z samych vialikich u Biełarusi pa płoščy — kala 8 ha. Jaho častka nahadvaje dziadziniec — centralnuju častku horada.
Taksama ŭ Juravičach znajšli maniety, častku konnaj zbrui, nakaniečnik nožnaŭ skandynaŭskaha pachodžańnia.
Kali mierkavać pa znachodkach, u Juravičach isnavaŭ vialiki horad, ale ŭ letapisach pra jaho ničoha nieviadoma.
Tamu Aleh Ioŭ pranavaŭ nastupnuju viersiju:
a što, kali staradaŭni Turaŭ znachodziŭsia ŭ Juravičach? Tady ŭsio sychodzicca: skandynaŭskija znachodki jakraz datujucca X-XI stahodździami, kali ŭ letapisach zhadvajecca Turaŭ. Da taho ž Rahvałod i Tur, mahčyma, byli vikinhami.
Ale ž što rabić z nazvaj Juravičy?
Pobač ź vioskaj kaliści praciakała raka Turja (ciapier heta kanał). Maŭlaŭ, mienavita ad jaje horad i atrymaŭ nazvu. Paźniej ža jon atrymaŭ sučasnuju nazvu, kab abhruntavać lehiendu ab zasnavańni horada.
Ci moh horad «pierajechać»? Tak, moh. Naprykład, staražytnyja Smalensk i Razań znachodzilisia ŭ inšych miescach, čym ciapier.
Čamu adbyŭsia «pierajezd»? Mahčyma, praz toje, što Śviatapołk Akajanny prajhraŭ baraćbu za ŭładu i jamu daviałosia biehčy. Ale heta tolki viersija.
Zrešty, pakul takoj viersijaj źjaŭlajecca i ŭsia kancepcyja Iova. Ale vyhladaje jana vielmi cikava. Kali ŭ Turavie tak i nie źjaviacca novyja znachodki, sprava za daśledčykami Juravičaŭ.
«Navat budučy ŭžo ciažka chvorym, invalidam, [Ioŭ] praciahvaŭ jeździć na archieałahičnyja raskopki ŭ Juravičy, a my jamu ŭ hetym radasna dapamahali. (…)
Ja byŭ absalutna pierakanany, što mienavita ŭ hetym hodzie Aleh Vilhielmavič znojdzie toj doŭhašukany archieałahičny dokaz, jaki kančatkova paćvierdzić jaho hipotezu pra łakalizacyju letapisnaha Turava,
— napisaŭ u fejsbuku historyk Jaŭhien Malikaŭ. — Ciapier heta sprava ŭžo nastupnych pakaleńniaŭ daśledčykaŭ».
