Zachodniaja Biełaruś — faktyčna kałonija Polščy
Pieršy błok mietadyčki — histaryčny. Padziei, što adbyvalisia da pačatku XX stahodździa, padadzieny dastatkova karektna i nie nadta adroźnivajucca ad taho, što napisana ŭ padručnikach. Z pavahaj idzie havorka pra dasiahnieńni časoŭ VKŁ, adznačacca, što ŭ Rasii biełarusy nie mieli aŭtanomii.
Ale i Vialikaje Kniastva, i Reč Paspalitaja, i Rasijskaja impieryja nazyvajucca formami dziaržaŭnaści na biełaruskich ziemlach. Pamiž imi faktyčna stavicca znak roŭnaści.
A voś BSSR i navat LitBieł (respublika, štučna utvoranaja balšavikami) traktujucca jak nacyjanalnyja formy biełaruskaj dziaržaŭnaści. Značycca, jaje paŭnavartasny adlik idzie z 1919 hoda.
Važny akcent: u mietadyčcy tolki adzin raz zhadvajecca intehracyja z Rasijaj. Dy i toje ŭ ahulnym kantekście ź intehracyjaj u farmacie SND i z Kitajem. «Praz usie pakaleńni biełarusaŭ čyrvonaj nitkaj prachodziła ideja nacyjanalnaj niezaležnaj dziaržavy», — śćviardžajecca ŭ dakumiencie. Adpaviedna, Biełaruś usprymajecca jak pradaŭžalnica tradycyj BSSR.
Naturalna, pad takuju kancepcyju nie padychodzić Biełaruskaja narodnaja respublika. Śćviardžajecca, što biełarusy nie padtrymali ideju pabudovy dziaržavy pa etničnaj prykmiecie. Maŭlaŭ, «uvasableńniem nacyjanalnaj idei» stała dziaržaŭnaść na savieckaj asnovie.
Nie dziŭna, što epocha BSSR aceńvajecca nadzvyčaj stanoŭča. Šmat uvazie nadadziena industryjalizacyi i kalektyvizacyi, padčas jakich byli stvorany zavody i kałhasy. Nazyvajecca tolki adzin niedachop kalektyvizacyi — padzieńnie vytvorčaści, dy i toje časovaje. Niama ni słova niama pra raskułačvańnie, padčas jakoj Biełaruś straciła svaju elitu — zamožnych sialan. Stalinskija represii naohuł zhadanyja adnym skazam.
Dla kantrasta — žyćcio Zachodniaj Biełarusi pad Polščaj aceńvajecca nadzvyčaj admoŭna. Śćviardžajecca, što našyja ziemli de-fakta byli kałonijaj. Idzie havorka pra pałanizacyju, ale nidzie nie zhadvajecca rusifikacyja z boku balšavikoŭ.
Pretenzii da BNR i BČB-ściaha
U kantekście padziej Vialikaj Ajčynnaj vajny zhadvajecca, što asobnyja kałabaranty vykarystoŭvali bieł-čyrvona-bieły ściah. Jak śćviardžajuć aŭtary mietadzički, u ciapierašni čas robiacca sproby pradstavić jaho jak «niejki staražytny simvał biełaruskaha naroda, što nie maje pad saboj absalutna nijakich histaryčnych padstaŭ». Pakolki BČB-ściah «zapeckany aktyŭnym vykarystańniem pamahatymi nacystaŭ», to, maŭlaŭ, jon nie moža źjaŭlacca dziaržaŭnym. Na dumku aŭtaraŭ, «siarod hramadzian Biełarusi niama adzinstva ŭ acency šerahu padziej biełaruskaj historyi». Ideałohi ličać, što «hałoŭnaj cełasnaj padziejaj, jakaja nie vyklikaje supiarečlivych interpretacyj», źjaŭlajecca pieramoha ŭ Vialikaj Ajčynnaj.
Ideałahi vyklučna stanoŭča aceńvajuć pieryjad BSSR, a taksama niezaležnaj Biełarusi — z 1994 hoda. Isnavańnie Usiebiełaruskaha schodu nazyvajecca «vyznačalnaj rysaj demakratyčnaj sistemy» Biełarusi, a taksama «vyšejšaj formaj sapraŭdnaha narodaŭładździa». Apošni schod, jaki adbyŭsia ŭ lutym 2021-ha, nazyvajuć «viancom šyrokaha ahulnanacyjanalnaha dyjałohu».
«Sytych» dziasiatych bolš nie budzie
Druhaja častka mietadyčki pryśviečana sučasnaści: kaštoŭnaściam biełarusaŭ, ich staŭleńniu da tych ci inšych padziej, taksama pryvodziacca šmat cytat z vykazvańniaŭ Alaksandra Łukašenki.
Kali mierkavać pa ekanamičnym błoku, to ŭłada razumieje: «sytyja» dziasiatyja kančatkova adyšli ŭ niabyt, i heta treba abhruntavać.
«Pa-sapraŭdnamu paśpiachovym maładym ludziam «apieka» uładaŭ nie patrebnaja. Jany bačać u dziaržavie nie kłapatlivaha «baćku», a partniora i inviestara», — śćviardžajecca ŭ dakumiencie.
Na dumku aŭtaraŭ, častka hramadzian pa-raniejšamu nie žadaje brać na siabie adkaznaść za svoj ŭłasny dabrabyt. Ale «patrabavańni sacyjalnaj spraviadlivaści» treba spałučać z mahčymaściami nacyjanalnaj ekanomiki.
Pa dadzienych mietadyčcy, bolš za ŭsio biełarusaŭ chvalujuć zdaroŭje (62%) i zarpłata (47%). «Za imi idzie sacyjalna-palityčnaja abstanoŭka (42,9%), što naŭprost abumoŭlena turbulentnaściu 2020 hoda. U takoj situacyi zakanamierna, što na čaćviortym miescy apynułasia asabistaja biaśpieka (42,8), bieź jakoj nijaki «dabrabyt» niemahčymy», — śćviardžajecca ŭ tekście.
Aŭtary adznačajuć, što ludzi imknucca samastojna vyrašać miascovyja prablemy. Ale ŭsio niaprosta: «Zdarajecca, što ich žadańni anhažavanyja, dalokija ad realnaha žyćcia, niedastatkova abhruntavanyja albo naohuł supiarečać zakanadaŭstvu».
Hałoŭnyja kaštoŭnaści biełarusaŭ — mir, biaśpieka, svaboda, spraviadlivaść, paradak, pravy čałavieka i zakonnaść. Kožny ź ich nabraŭ bolš za 94%. A ŭsio tamu, što dazvalałasia vybirać niekalki varyjantaŭ adkazu. Za stabilnaść — tolki 86,2%.
Rejtynhi papularnaści
Značnaje miesca ŭ mietadyčcy zajmajuć vyniki apytańniaŭ, jakija pravodziŭ analityčny centr JesooM pa zamovie BiełTA. Dadzienyja, jakija jon publikuje, zvyčajna blizkija da aficyjnych vynikaŭ, što ahučvaje biełaruski Centrvybarkam
Śćviardžajecca, što Łukašenku daviarajuć 66,5% biełarusaŭ, a Cichanoŭskaj — 1,5. Praŭda, u inšym frahmiencie śćviardžajecca, što ŭładu padtrymlivajuć bolš za 60%, a apazicyju — prykładna 10-15%.
Mahčyma, ličby prosta nie syšlisia. Ale chutčej za ŭsio, tut nazirajecca tonki chod — kab i Łukašenka, i Cichanoŭskaja naŭprost nie atajasamlivalisia z uładaj i apazicyjaj. Heta zručna dla kiraŭnika dziaržavy, a nie vyhadna dla eks-kandydata ŭ prezidenty.
JesooM śćviardžaje, što bolš za 72% biełarusaŭ nie padtrymlivali akcyi ŭ žniŭni 2020-ha, bolš za pałovu ličać dziejańni ŭładaŭ u adkaz abhruntavanymi.
Kiraŭnik centra Siarhiej Musijenka vielmi aryhinalna abhruntoŭvaje takija ličby: «Kali na prajeznuju častku vychodzić niejki cud i pieraharodžvaje tabie darohu, a ty jedzieš zabirać dzicia ź siekcyi, jakoje na vulicy staić i čakaje. Viadoma, tut patrebna rolu dziaržavy, inakš heta moža skončycca biadoj». Abo: «Ludzi miesiacami nie vadzili dziaciej na hurtki. Mašynu nie pastaŭ abo dzicia nie adpuści».
Čałaviekam 2020 hoda biełarusy, kali vieryć Musijenku, nazyvajuć Łukašenku — u jaho 54,1%. Na druhim miescy, ź vialikaj raźbiežkaj, daktary — 12,3%.
U mietadyčcy jość vyniki jašče adnaho etapa apytańnia, jakoje pravodziłasia ŭ sakaviku — krasaviku hetaha hoda. Siarod prablem respandenty nazyvajuć adsutnaść «zrazumiełaj» praŭładnaj partyi (ci to skarha, ci toje namiok na nieabchodnaść jaje stvareńnia). A taksama vierahodnaść «źniešniaha finansavańnia novych partyj».
