Fota: Flickr
Paśla 2020 hoda i kanstytucyjnaj reformy pačaŭsia novy etap u palityčnaj historyi Rasii. Apazicyja razhromlenaja, sudy pierastali vykonvać navat farmalnyja praviły, statusam zamiežnaha ahienta taŭrujuć najlepšyja miedyja. Pry hetym cikavaść hramadstva da palityki padaje.
Čytajcie taksama: Rasija na podstupach da parłamienckich vybaraŭ: Kreml uziaŭsia za tatalnuju začystku reštkaŭ niezaležnych miedyja
Farmalna ŭ rasijskich vybarščykaŭ jość vybar. «Adzinaja Rasija» — nie adziny varyjant: u vybarčym biuleteni bolš za dziasiatak partyj, ad kamunistaŭ da nacyjanalistaŭ.
Ale hetyja sistemnyja partyi kantralujucca Kramlom. Im dazvolena ŭdzielničać, tamu što jany nie razhladajucca jak pahroza: jany ŭchvalenyja praciŭniki ŭ sistemie «kiravanaj demakratyi».
Raniej rasijskija vybary nahadvali teatralnuju pastanovu. Za partyjami-spojlerami było ciažka zrazumieć, chto jość chto. Ale sioleta Kreml, padobna, admoviŭsia navat ad fasada i imitacyi, prybraŭšy navat iluziju vybaru.
Prajšli tyja časy, kali režym Uładzimira Pucina moh zabiaśpiečyć daminavańnie svajoj partyi z dapamohaj tradycyjnych mietadaŭ, takich jak prymus dziaržaŭnych słužboŭcaŭ, kantrol nad ŚMI abo adchileńnie apazicyjnych kandydataŭ.
Usie hetyja mietady ŭsio jašče isnujuć, ale, padobna, jany bolš nie pracujuć. Rasijanie stamlajucca ad dvuch dziesiacihodździaŭ praŭleńnia adnaho čałavieka, tamu Kreml šukaje novyja sposaby padaŭleńnia valnadumstva.
Jak padychodzić da vybaraŭ rasijskaja ŭłada
Piać hadoŭ tamu, u 2016 hodzie, «Adzinaja Rasija» išła ŭ Dumu na chvali papularnaści z akupacyjaj Kryma. Ciapier jana idzie na vybary na fonie šmathadovaj ekanamičnaj depresii, biednaści, a taksama joju ž i pryniatych niepapularnych rašeńniaŭ — pavyšeńnia piensijnaha ŭzrostu i abnuleńnia terminaŭ Pucina.
Pucin za źjeździe «Adzinaj Rasii». Fota: kremlin.ru
Navat apytańni dziaržaŭnych sacyjołahaŭ pakazvajuć, što kirujučaja partyja «Adzinaja Rasija» maje samyja nizkija rejtynhi z 2008 hoda (u adroźnieńnie ad rejtynhaŭ samoha Pucina, jaki jašče karystajecca šyrokaj padtrymkaj rasijan).
Apytańnie niezaležnaha Levada-centra pakazała, što tolki 27% rasijan hatovyja prahałasavać za partyju. U Maskvie hetyja rejtynhi jašče mienšyja — kala 15%. Pavodle apytańnia, praviedzienaha Levada-centram, 57 adsotkaŭ rasijan va ŭzroście ad 18 da 24 hadoŭ nie chočuć, kab Pucin zastavaŭsia va ŭładzie paśla zakančeńnia jaho terminu paŭnamoctvaŭ u 2024 hodzie.
U vialikich haradach stanovišča «Adzinaj Rasii» jašče horšaje. Unutranaje apytańnie pakazała, što 55% žycharoŭ Maskvy zajavili, što padtrymali b niezaležnaha kandydata abo apazicyjaniera.
Ekanamičnaja stahnacyja, pamyłki ŭ baraćbie z karanavirusam, ekałahičnyja prablemy ŭ rehijonach padarvali padtrymku partyi.
Ale nizkaja padtrymka ŭ rasijskich umovach zusim nie aznačaje, što partyja nie voźmie bolšaść. Partyja moža pieramahčy na vybarach dziakujučy falsifikacyjam, niadopusku niezaležnych kandydataŭ, zapałochvańniem vybarščykaŭ i podkupam, ahulnaj pasiŭnaściu bolšaści rasijan.
Niahledziačy na nie samuju vysokuju padtrymku partyi, pa partyjnych śpisach abirajecca pałova deputataŭ (225 čałaviek). Inšaja pałova — u adnamandatnych akruhach. Tamu «Adzinaja Rasija» ŭsio ž zmoža atrymać absalutnuju bolšaść u rasijskim parłamiencie.
Jak pakazvajuć vyniki sacyjalnych apytańniaŭ, upeŭniena raście rejtynh hałoŭnaj apazicyjnaj siły ŭ parłamiencie — KPRF.
U adroźnieńnie ad Biełarusi, vyniki apytańniaŭ u niezaležnych i dziaržaŭnych rasijskich sacyjałahičnych słužbach amal supadajuć, ahułam im možna daviarać, ličby davoli praŭdapadobnyja.
Stratehija — vyžyć
U adroźnieńnie ad minułych hadoŭ, kramloŭskija palityčnyja technołahi całkam skancentravany na tym, kab zachavać asnoŭnaje elektaralnaje jadro «Adzinaj Rasii», a nie imknucca pryciahnuć ludziej ź inšymi pohladami.
Nie dziŭna, što śpis kandydataŭ ad «Adzinaj Rasii» ŭznačalvajuć dva palityčnyja ciažkavahaviki, jakija ŭvasablajuć kanfrantacyju krainy z Zachadam — ministr abarony Siarhiej Šajhu i ministr zamiežnych spraŭ Siarhiej Łaŭroŭ. Vybar hetych dźviuch fihur źjaŭlajecca pakazčykam ułasnaj stratehii vyžyvańnia Pucina.
Mabilizacyja i biesprecedentnyja represii vyklikany nie tolki chvalavańniami Kramla za vyniki vybaraŭ, ale taksama letašnimi demanstracyjami ŭ Biełarusi.
Navalny ŭ turmie
Pieršym surjoznym sihnałam ab uzmacnieńni žorstkaści rasijskich uładaŭ da palityčnaj apazicyi stała atručvańnie Alaksieja Navalnaha letaś.
Apazicyjanier Navalny sa studzienia paśla viartańnia ź Niamieččyny znachodzicca ŭ turmie pa palityčna matyvavanych abvinavačvańniach. Upieršyniu ŭ najnoŭšaj historyi Rasii źjaviŭsia lidar-palitviazień, i znachodžańnie Navalnaha ŭ turmie stavić pad sumnieŭ lehitymnaść Pucina.
Čytajcie taksama: «U nas jość svaje asablivaści, jak i ŭ luboj nacyi, ale my Jeŭropa, i my Zachad». Navalny daŭ intervju amierykanskim žurnalistam z kałonii
Rehijanalnyja struktury Navalnaha ŭ červieni 2021 hoda atrymali status «ekstremistaŭ» i likvidavanyja.
Heta pryviało da sudovaha pieraśledu sotniaŭ ludziej, źviazanych z hetymi hrupami. Parłamient taksama chutka zaćvierdziŭ zakon, jaki zabaraniaje ludziam, źviazanym z ekstremisckimi arhanizacyjami, pretendavać na vybarnuju pasadu.
Mnohija saratniki Navalnaha źjechali z krainy, niekatorych pasadzili. Kala čverci tak ci inakš zastajucca palityčna aktyŭnymi.
Ale nichto ź jaho kamandy nie bałacirujecca. Kala 50 sajtaŭ, jakija kirujucca Navalnym i jaho paplečnikami, byli zabłakavanyja.
Niekatorym inšym aktyvistam z bolš pamiarkoŭnaj apazicyjaj nie dazvolili bałaciravacca tolki tamu, tamu što jany publična padtrymlivali Navalnaha.
Razumnaje hałasavańnie
Navalny i jaho kamanda raspracavali stratehiju «Razumnaje hałasavańnie». Kancepcyja praduhledžvaje hałasavańnie na adnamandatnych akruhach za kandydataŭ, jakija nie źjaŭlajucca čalcami «Adzinaj Rasii», ale mohuć skłaści im kankurencyju i majuć najlepšyja šancy. Stratehija nie praduhledžvaje padtrymki kankretnaj partyi, jana zaklikana pazbavić hałasoŭ «Adzinuju Rasiju».
Stratehija raniej spracavała na niekalkich rehijanalnych vybarach. Na vybarach u Mashardumu ŭ 2019 hodzie Centralnaja vybarčaja kamisija źniała niekalkich apazicyjnych kandydataŭ.
Z dapamohaj «Razumnaha hałasavańnia» vybarščyki prosta pieradali svaje hałasy Kamunistyčnaj partyi i inšym kandydatam, jakija byli zarehistravanyja ŭ biuleteni. Kandydaty ad apazicyi atrymali 20 z 45 miescaŭ u haradskim saviecie Maskvy, a na rehijanalnych vybarach u minułym hodzie «Adzinaja Rasija» straciła bolšaść u zakanadaŭčych orhanach u troch haradach.
Mienavita «Razumnaje hałasavańnie» moža dadać choć niejkuju intryhu da vybaraŭ, da jakich dapuścili tak mała apazicyjanieraŭ.
Sioleta aktyvisty «Razumnaha hałasavańnia» adsočvajuć i analizujuć tysiačy vybarčych kampanij. Pa vyniku manitorynhu inicyjatyva adabrała dla padtrymki kala 1300 kandydataŭ — nie tolki dla hałasavańnia ŭ Dziaržaŭnuju Dumu, ale i dla roznych rehijanalnych vybaraŭ.
U śpis «Razumnaha hałasavańnia» trapiła 137 kandydataŭ u Dziarždumu ad KPRF, jakija bałacirujucca pa adnamandatnych akruhach. Usiaho akruh 225. Na druhim miescy pa papularnaści akazalisia kandydaty partyi «Spraviadlivaja Rasija — Patryjoty — Za praŭdu» — ich 48. Na trecim miescy — kandydaty ad ŁDPR, ich 20.
Jašče ŭ śpisie apynulisia 10 kandydataŭ ad «Jabłyka», piać — ad «Novych ludziej», dvoje — ad «zialonych», pa adnym — ad «Kamunistaŭ Rasii» i «Partyi rostu». Taksama ŭ śpisie adzin kandydat, jaki idzie na vybary ŭ paradku samavyłučeńnia.
«Razumnaje hałasavańnie» časta krytykujecca samoj apazicyjaj za toje, što jano časta padtrymlivaje nie tych, chto ščyra suprać palityki Kramla, a kandydataŭ-spojleraŭ ad sistemnaj apazicyi, jakija amal zaŭsiody prytrymlivajucca linii Kramla. Nie zusim pryjemna hałasavać nie za idealnaha kandydata, jaki asabista vam pasuje, a za čałavieka, jaki niepryjemny stylistyčna i ideałahična.
Kamanda Navalnaha śćviardžaje, što «Razumnaje hałasavańnie» heta nie hałasavańnie za idealnaha kandydata, a, chutčej, pieramoha nad «Adzinaj Rasijaj» i vyklik płanam Pucina.
U červieni 2021 hoda rasijskija cenzary zapatrabavali Google zakryć sajt «Razumnaha hałasavańnia». Taksama ŭłady zapatrabavali ŭ Apple i Google vydalić mabilnuju prahramu, raspracavanuju kamandaj Navalnaha dla prasoŭvańnia «Razumnaha hałasavańnia».
Jany taksama zapatrabavali, kab Google i Jandeks vydalili spasyłki na «Razumnaje hałasavańnie» z vynikaŭ pošuku.
Błakiroŭki internet-resursaŭ
Technałahičnyja źmieny ŭzmacniajuć paranoju Kramla. Novyja internet-vydańni Kramlu składaniej kantralavać, čym tradycyjnyja haziety i televizijnyja kanały. Apytańni hramadskaj dumki ŭ Rasii pakazvajuć, što entuzijazm u dačynieńni da Pucina źnižajecca, asabliva siarod moładzi. Tamu Kreml i sprabuje ŭziać pad kantrol internet.
Naprykład, Raskamnahlad abmiežavaŭ dostup da sajta Michaiła Chadarkoŭskaha ź infarmacyjaj pra kandydataŭ u Dziaržaŭnuju dumu. Na sajcie byli apublikavanyja bijahrafičnyja danyja kandydataŭ pa adnamandatnych akruhach. Profili taksama źmiaščali infarmacyju ab tym, jak kandydaty staviacca da papravak u Kanstytucyju i palitviaźniaŭ.
«Na sajcie my <…> tłumačyli, za kaho hałasavać nielha. Heta balučaja dla ŭłady tema», — prakamientavaŭ biznesmien u svaim telehram-kanale.
Michaił Chadarkoŭski
Sam jon na vybary nie pojdzie hałasavać, bo ličyć heta biessensoŭnym: «Ciapier havorka pra ŭładu nie idzie, heta nie vybary ŭ hetym sensie, heta niejkaje vykazvańnie vami svajho staŭleńnia. Pra jakoje, chutčej za ŭsio, nichto nie daviedajecca».
Raskamnahlad papiaredziŭ, što ŭ vieraśni pratestuje błakavańnie šerahu zamiežnych internet-pratakołaŭ, jakija chavajuć imia sajta, uklučajučy DoH. Takija pratakoły mohuć uskładnić błakavańnie dostupu da zabaronienych resursaŭ.
Błakavańnie sučasnych pratakołaŭ šyfravańnia pryviadzie da źnižeńnia pryvatnaści i biaśpieki ŭ runecie. Akramia taho, moža być abmiežavany dostup da papularnych resursaŭ, naprykład braŭziera Firefox.
U pačatku vieraśnia Raskamnahlad zabłakavaŭ u Rasii šeść VPN-servisaŭ, uklučajučy takija papularnyja, jak ExpressVPN i Nord VPN. U kancy maja viedamstva papiaredziła, što abmiažuje dostup da VPN-servisaŭ, jakija nie pryviaduć svaju pracu ŭ adpaviednaść z zakonami Rasii.
Biesprecedentnyja represii
2021 hod moža stać hodam, kali Rasija kančatkova pieratvorycca z hibrydnaha režymu ŭ žorstkuju aŭtakratyju.
Značnaj častcy krytykaŭ Pucina nie dazvolili bałaciravacca ŭ jakaści kandydataŭ u Dumu.
Za apošnija hady likvidavana šmat niaŭradavych arhanizacyj, hramadskich abjadnańniaŭ, pryniata represiŭnaje zakanadaŭstva adnosna tak zvanych «zamiežnych ahientaŭ».
Vybarčyja kamisii masava źnimali apazicyjnych kandydataŭ za «padroblenyja» podpisy. Niekatoryja maładyja kandydaty ad apazicyi byli pryzvanyja ŭ vojska abo špitalizavanyja. Inšym vystaŭlali abvinavačvańni va ŭžyvańni narkotykaŭ. Kreml navat raspracoŭvaŭ falšyvyja sajty «Razumnaha hałasavańnia», kab źbić z pantałyku vybarščykaŭ.
Cisk taksama ŭzmacniŭsia na niezaležnyja ŚMI i pravaabaroncaŭ: na ich naviesili haniebnyja cetliki «zamiežnych ahientaŭ» i «niepažadanych arhanizacyj».
Sioletnija represii źjaŭlajucca značna bolš žorstkimi za raniejšyja. Heta nie značyć, što papiarednija rasijskija vybary byli svabodnymi i spraviadlivymi. Ale mietady, jakija vykarystoŭvajucca dla padaŭleńnia apazicyi, byli tančejšyja.
Cisk na dziaržaŭnych pradpryjemstvach
Apytańnie sacyjałahičnaha ahienctva UCVHM (VCIOM) pakazała, što 14 adsotkaŭ usich supracoŭnikaŭ, jakija pracujuć na pramysłovych pradpryjemstvach u Rasii, byli vymušanyja zarehistravacca dla hałasavańnia pad ciskam načalstva, a bolš za pałovu respandentaŭ zajavili, što kiraŭniki abmiarkoŭvali ź imi temu vybaraŭ.
Užo tradycyjna ŭ Rasii paśla kožnych vybaraŭ u internecie źjaŭlajucca dziasiatki videarolikaŭ, na jakich načalniki dziaržaŭnych pradpryjemstvaŭ mabilizujuć svaich supracoŭnikaŭ dla hałasavańnia z vybarčymi «karusielami».
Podkup vybarcaŭ
Pucin napiaredadni vybaraŭ padpisaŭ ukaz ab adnačasovych hrašovych vypłatach usim hramadzianam, jakija atrymlivajuć piensiju. Jon prapanavaŭ vypłacić vajskoŭcam pa 15 tysiač rasijskich rubloŭ (207 dalaraŭ), a zvyčajnym piensijanieram — pa 10 tysiač rasijskich rubloŭ (138 dalaraŭ). Krytyki Kramla ličać heta zvyčajnym podkupam vybarcaŭ.
Kandydaty-dvajniki
Vyłučeńnie na vybary dvajnikoŭ-spojleraŭ — kandydataŭ z adnolkavym abo padobnymi imionami i proźviščami, jakich vykarystoŭvajuć dla adabrańnia hałasoŭ u taho ci inšaha pretendenta — adna z samych papularnych «brudnych» technałohij.
Sioleta samaj viadomaj achviaraj «dvajnikoŭ» staŭ apazicyjanier Barys Višnieŭski, kiraŭnik frakcyi «Jabłyka» ŭ Pieciarburhskim zakanadaŭčym schodzie. U haradski parłamient jon vyłučajecca pa adnamandatnaj akruzie №2 u Centralnym rajonie horada. Siarod jaho kankurentaŭ — jašče dva Barysy Višnieŭskija. Ad aryhinalnaha kandydata jany adroźnivajucca tolki imieniem pa baćku.
Dvajniki adpuścili barody i ciapier navat źniešnie nahadvajuć apazicyjaniera. Vybarkam zaćvierdziŭ makiet płakata z fotazdymkami ŭsich traich u šerah — jon budzie visieć na vybarčych učastkach akruhi.
Supierniki Višnieŭskaha stali jaho ciozkami niepasredna pierad vybarami.
Elektronnaje hałasavańnie
Apošnija hady ŭ Rasii pačało raźvivacca elektronnaje hałasavańnie. Ale ŭ 2020 hodzie padčas refierendumu pa papraŭkach u Kanstytucyju ŭ Maskvie i Nižaharodskaj vobłaści ŭźnikli surjoznyja anamalii pry praviadzieńni anłajn-hałasavańnia: prahałasavała bolš ludziej, čym było zarehistravana. Na adnym učastku vybarščykaŭ akazałasia na 217 pracentaŭ bolš, čym pavinna było.
Krytyki Kramla kažuć, što ŭłady prymušajuć niekatorych vybarščykaŭ rehistravacca i hałasavać anłajn, kab schavać machinacyi z hałasami.
Adsutnaść nazirańnia
Vybary charaktaryzujucca taksama prablemami ź niezaležnym nazirańniem. U minułym miesiacy ABSIE abviaściła, što nie budzie adpraŭlać naziralnikaŭ na vybary ŭ Rasii ŭpieršyniu za amal try dziesiacihodździ z-za surjoznych abmiežavańniaŭ, nakładzienych rasijskimi ŭładami na misiju.
Viadučaja rasijskaja manitorynhavaja arhanizacyja «Hołas» za miesiac da parłamienckich vybaraŭ taksama była pryznanaja «zamiežnym ahientam».
Nivodnaha apazicyjaniera
Stomlenaść ad 20-hadovaha praŭleńnia Pucina prykmietna raście, asabliva siarod moładzi ŭ vialikich haradach.
Možna było b čakać, što sapraŭdnyja praciŭniki režymu kali nie vyjhrajuć vybary, to chacia b projduć u parłamient i pieratvorać jaho ŭ miesca dla debataŭ i dyskusij. Ale Kreml imkniecca nie tolki zachavać svaju bolšaść, ale i nie dapuścić nivodnaha realnaha apazicyjaniera ŭ parłamient. Navat adzin taki čałaviek usprymaŭsia b uładami jak ekzistencyjalny kryzis.
Ci jość u vybarach sens?
Kankurentnyja vybary i, što bolš važna, adnosna sumlenny padlik hałasoŭ mahčymyja ŭ bujnych haradskich centrach, takich jak Maskva, Sankt-Pieciarburh, Jekacierynburh, Novasibirsk i Chabaraŭsk. Chabaraŭsk niečakana staŭ centram pratestu ciaham niekalkich tydniaŭ u žniŭni 2020 hoda.
Nasupierak papularnamu mierkavańniu, vybary majuć vialikaje značeńnie dla aŭtarytarnych režymaŭ, i Pucin doŭhi čas karystaŭsia vybarami jak instrumientam dla ŭmacavańnia svajho imidžu lidara, što karystajecca niezvyčajnaj papularnaściu. Pieramohi «Adzinaj Rasii» źjaŭlajucca častkaj hetaha vobrazu.
Krytyka ŭładaŭ
Rasijskija ŭłady praciahvajuć abvinavačvać Zachad u tym, što jon nibyta imkniecca ŭmiašacca ŭ vybary i dyskredytavać ich.
«U Kramla niama sumnieńniaŭ u sprobach umiašańnia ŭ vybary ŭ Rasii», — zajaviŭ pres-sakratar Pucina Dźmitryj Piaskoŭ.
«Źviestki ab umiašańni ŭ vybary ŭ Rasii, jakija byli pieradadzienyja ambasadaru ZŠA Džonu Salivanu, dosyć surjoznyja», — adznačyŭ kiraŭnik rasijskaha MZS Siarhiej Łaŭroŭ.
«Metanakiravanaja praca pa dyskredytacyi vybaraŭ u RF viadziecca ź niebyvałym razmacham, jana dobra apłačvajecca zachodnimi «partniorami», — śćviardžaje kiraŭnica CVK Rasii Eła Pamfiłava.
«Raspracoŭščyki «Razumnaha hałasavańnia» tak ci inakš źviazanyja ź Pientahonam», — za tydzień da vybaraŭ u Dziarždumu skazała pradstaŭnica MZS Rasii Maryja Zacharava.
