Pieršaje novaŭviadzieńnie pad nazvaj «nacyjanalny ekzamien» pavinna razhruzić adzinaccacikłaśnikaŭ: častku vypusknych ekzamienaŭ abjadnajuć z testavańniem. Matematyku i biełaruskuju (ci ruskuju) movu možna budzie zdavać usiaho adzin raz — adrazu u punkcie testavańnia. U škole ž, miarkujecca, zastaniecca zvykły vusny ekzamien pa zamiežnaj movie. Havorki pra ekzamien pa historyi na 2023 hod pakul nie idzie — ni paśla dzieviaci kłasaŭ, ni paśla adzinaccaci.
Žadańnie razhruzić vypusknikoŭ možna zrazumieć, a navošta sučasnym dzieciam «trudy» dy jašče z ekzamienavańniem? Spytali ŭ biełaruskich nastaŭnikaŭ, jakaja karyść budzie (ci nie) ad takoj patencyjnaj reformy.
Fota Siarhieja Hudzilina
«Kolki vučniaŭ pajšli pracavać pa prafiesijach, jakija jany ŭ miežach škoły atrymlivajuć?»
Pieršaja surazmoŭca adznačaje, što aktualnaść hetaha pradmieta sumniŭnaja.
«Vynikovaja atestacyja ŭ dziaviatych kłasach pavinna aceńvać uzrovień viedaŭ, atrymanych pa vynikach bazavaj adukacyi i nieabchodnych dla praciahu navučańnia na nastupnym uzroŭni. Naŭrad ci «Pracoŭnaje navučańnie» možna adnieści da klučavych pradmietnych abłaściej.
Tym bolš, što siońniašniaja prahrama pa hetym pradmiecie nie vielmi aktualnaja i časta nie adpaviadaje navat najaŭnaj materyjalnaj bazie ŭstanoŭ.
U navučalny płan 10-11 kłasaŭ voś užo jak try hady ŭklučanaje vytvorčaje navučańnie, prafiesijnaja padrychtoŭka rabočych. Jak abaviazkovy pradmiet heta maje vielmi niezrazumiełuju metu, i štučna naviazvajecca vučniam zamiest patrebnych fakultatyvaŭ.
Asobnyja składanaści zdarajucca pry pierachodzie vučniaŭ z adnoj škoły ŭ inšuju. Tady čaściej za ŭsio prafiesii, jakija vučni vyvučajuć, prosta nie supadajuć. Atrymlivajecca, što vučań farmalna dałučajecca da niejkaj prahramy i zasvojvaje jaje z taho momantu, u jaki dałučyŭsia.
Nu i naŭrad ci chto vyvučaŭ, kolki vučniaŭ za dva hady vypusku pajšli pracavać pa prafiesijach, jakija jany ŭ miežach škoły atrymlivajuć. Dumaju, adsotak mizerny. Tady pytańnie: na što traciacca hetyja hrošy, jaki vynik mierkavali atrymać?»
Uvohule, pamiž uzroŭniami adukacyi (ahulnym siarednim, prafiesijna-techničnym, siarednim śpiecyjalnym) parušajecca łohika. Padumajcie: škoła pavinna rychtavać da nastupnaha ŭzroŭniu, zamiest hetaha da siaredniaj adukacyi dadajecca prafiesijnaja. Navošta čałavieku, jaki maryć być doktaram ci prahramistam vučycca na sacrabotnika ci stalara, ci jašče na kaho? Nonsens.
«Chočacca bačyć škołu, u jakoj dzieci nie bajacca dzialicca mierkavańniami, heta kudy važniej za ekzamien pa pracoŭnym navučańni»
Zbolšaha zhodny z kalehaj i nastaŭnik historyi.
«U nas 2021 hod, IT-kraina, a ŭvodzicca ekzamien pa pracoŭnym navučańni! Heta nie adpaviadaje patrabavańniam času. Składvajecca ŭražańnie, što ŭsio heta znoŭ robicca z punktu hledžańnia adnaho čałavieka, jaki zachras u Savieckim sajuzie i sprabuje standarty adtul padhaniać pad sučasnaść. Nibyta niama razumieńnia, što ciapier postindustryjnaje, postinfarmacyjnaje hramadstva i nie ŭsim pahałoŭna važna ŭmieć ramantavać i źbirać zedliki: jość śpiecyjalna navučanyja ludzi, jakija mohuć zrabić heta pa zamovie.
Chacia, kali ščyra, padobnyja novaŭviadzieńni — heta ŭsiaho tolki pra formu, nie pra źmiest. U škole siońnia kudy bolš aktualnyja inšyja prablemy. Mianie asabista chvaluje, što šmat dobrych kadraŭ zvolnili, niechta syšoŭ sa škoły sam. Uzrovień vykładańnia padaje. Na fizmacie vialikija niedabory. U «pied» praciahvajuć iści pa pryncypie: nie znajšoŭ sabie darohi, dyk pajdu ja ŭ piedahohi. Padručniki pa historyi pierapisvajuć…
Kali raniej kazali, što škoła pa-za palitykaj, to ciapier — jana ŭ palitycy, ale ŭ dziaržaŭnaj. My bačym, jak škoła ź miesca navučańnia pieraŭtvarajecca ŭ punkt ideałahičnaj prapahandy. Kaho my chočam atrymać na vychadzie? Novych vintykaŭ sistemy, nieasavieckich hramadzian, jakija zamieniać starych čynoŭnikaŭ?
Ja chacieŭ by bačyć škołu, u jakoj dzieci nie bajacca dzialicca mierkavańniami, dzie iduć dyskusii, dzie znajomiacca z nacyjanalnymi histaryčnymi faktami — tady my atrymajem humanistaŭ, nieabyjakavych hramadzian. I heta kudy bolš važnaje pytańnie za viedańnie fiziki ci ekzamiena pa pracoŭnym navučańni. Apošniaje — heta forma, a ŭ škole budučyni my musim pracavać nad źmiestam».
Fota Nadziei Bužan
«Kali robiš niešta rukami, heta raźvivaje mozh, ale dobra abstalavanych majsterniaŭ pa Biełarusi vielmi mała»
A voś jašče adna nastaŭnica nie pahadžajecca z kalehami. Jana ŭpeŭnienaja: umieć rabić niešta rukami — nikoli nie budzie lišnim. Praŭda, kali sapraŭdy budzie tak.
«Na moj pohlad, lubyja viedy mohuć spatrebicca. Na ŭzroŭni idei heta karysna: umieć hatavać tuju ž ježu kožnamu čałavieku karysna. I kali ty atrymaješ niejkuju dadatkovuju kvalifikacyju ŭ škole — heta niabłaha. U jaki čas my b ni žyli, kali robiš niešta rukami, to dadatkova raźvivaješ mozh. Heta adpaviadaje čałaviečnaści. Praŭda, ekzamien pavinien mieć miesca tolki ŭ tym vypadku, na moj pohlad, kali heta nie teoryja. Kab školniki prezientavali kankretny vynik svajho navučańnia.
Z razmoŭ z roznymi nastaŭnikami (pracoŭnaha navučańnia ŭ tym liku) ja viedaju, što dobra abstalavanych majsterniaŭ pa Biełarusi vielmi mała. I toje, na jakim uzroŭni viadziecca pracoŭnaje navučańnie, — heta bol i žal. U mianie dačka na zaniatkach zaŭsiody maluje tablički zamiest taho, kab niešta rabić. A ŭ ich bolš niama čym karysnym zajmacca.
Ale lepš by my raźvivali profilnaje navučańnie. Toje, što adbyvajecca z profaryjentacyjnaj pracaj u škole, — heta ślozy. U znajomaj 11-kłaśnik raskazaŭ, što z tych, chto ŭ piedkłasie, nichto nie źbirajecca ŭ piedahohi, a siarod ahrarnikaŭ taksama nichto nie źbirajecca ŭ ahraryi. I hetak dalej. Tady navošta hetyja profili?
Dobra na pačatkovym etapie vyjaŭlać u dziaciej zdolnaści da peŭnaj navuki. Pakazvać, nakolki raznastajnymi byvajuć prafiesii, źviazanyja ź joj.
Toje, jakimi buduć ekzamieny, nasamreč, druhasnaja sprava. Chočacca, kab jany prachodzili sapraŭdy spraviadliva, kab adznaki dzieciam nie malavalisia».
