«Łukašenka dahetul źbiraje krytyčnyja zaŭvahi ad členaŭ Kanstytucyjnaj kamisii»
Užo viadoma, što Kanstytucyja, jakuju prapanoŭvaje Łukašenka i kanstytucyjnaja kamisija, zamacuje Usienarodny biełaruski schod jak vyšejšy pradstaŭničy orhan narodaŭładździa. Maksimalnaja praciahłaść kiravańnia prezidenta abmiažujecca dvuma terminami, a pracu parłamienta raściahnuć da piaci hadoŭ.
Z taho, što jašče čakajecca ŭ prajekcie — prapanova pryznačać upaŭnavažnych pradstaŭnikoŭ pa roznych pytańniach: naprykład, pa pravach čałavieka, dziaciej, pradprymalnikaŭ.
Ale bolšaść tezisaŭ ahučvałasia i raniej, čamu tady praca nad prajektam dakumienta ŭsio jašče ŭ pracesie?
«Zaminka adbyłasia tamu, što Alaksandr Łukašenka dahetul źbiraje krytyčnyja zaŭvahi ad členaŭ Kanstucyjnaj kamisii, — prakamientavaŭ «Našaj Nivie» adzin z členaŭ Kanstytucyjnaj kamisii Juryj Vaskrasienski. — Apošnija jakraz byli ahučanyja na apošnim pašyranym pasiadžeńni. Jany nosiać niepryncypovy charaktar: naprykład, abmiarkoŭvajecca prava vyłučeńnia kandydataŭ u deputaty pracoŭnymi kalektyvami.
Ale było vyrašana: lepš daabmierkavać usie niuansy, znajści kansalidavany varyjant, jaki nie vykliča nivodnaha piarečańnia, čym publikavać niedapracavany, niaŭzhodnieny z usimi členami kamisii prajekt. Zastałosia pačakać tydzień-dva — i biełarusy buduć aznajomlenyja z tekstam».
Vaskrasienski kaža, što dyskusii paŭstavali taksama datyčna śmiarotnaha pakarańnia, pravoŭ pracoŭnych kalektyvaŭ, nakont dvuch prezidenckich terminaŭ, a voś u pytańni nieabchodnaści isnavańnia Biełarusi jak prezidenckaj respubliki niazhodaŭ nie było.
«Tut u členaŭ kamisii była stoadsotkavaja zhoda. Nie chočacca anarchii. Usio ž my jak postsavieckaja kraina dahetul znachodzimsia ŭ peŭnaj transfarmacyi. Siońniašniamu času adpaviadaje prezidenckaja respublika, bo hałoŭnaja meta — padtrymańnie i zachavańnie suvierynitetu. Navat vykarystoŭvajučy aŭtarytarnyja mietady i ryčahi, my musim zachavać niezaležnaść krainy. A potym raźbiaromsia. Kali hramadstva saśpieje, možna budzie pierajści i da parłamienckaj sistemy», — tranśluje pazicyju kamisii Vaskrasienski.
«Prezidenckaja forma kiravańnia dyskredytavała siabie ŭ Biełarusi»
Ź joj całkam niazhodnyja pradstaŭniki kamandy Cichanoŭskaj pa kanstytucyjnaj reformie.
«Prezidenckaja forma kiravańnia nie apraŭdała siabie ŭ Biełarusi i navat dyskredytavała. Ź jaje i vyjšaŭ aŭtarytarny režym Łukašenki, — ličyć Anatol Labiedźka. — Nam patrebnaja parłamienckaja forma kiravańnia, dzie sistematvornaj strukturaj buduć sapraŭdnyja pradstaŭniki naroda — heta my i prapisali ŭ prajekcie novaj, alternatyŭnaj, narodnaj Kanstytucyi. A taksama miascovaje samakiravańnie, vyrazny padzieł uładaŭ.
Naš prajekt mižnarodnyja ekśpierty ŭžo pryznali adnym z najlepšych na fonie analizu vialikaj kolkaści dziejsnych jeŭrapiejskich kanstytucyj. Ciapier my šukajem mahčymaści vyjści na ekśpiertyzu Vieniecyjanskaj kamisii. Heta budzie samaja vysokaja mižnarodnaja adznaka jakaści».
Prajekt apazicyi Kanstytucyjnaja kamisija nie razhladała. Anatol Labiedźka kaža, što jany razasłali bolš za šeść tysiač listoŭ usim zacikaŭlenym asobam, biełaruskim čynoŭnikam, ale atrymali ŭsiaho adzin adkaz — ad Bresckaha abłvykankama. U im čynoŭniki paviedamili, što pieranakiravali list členam pracoŭnaj hrupy pa dapracoŭcy Kanstytucyi.
«Vidać, isnuje zabarona na toje, kab uvohule zhadvać, što jość realnaja alternatyva.
Kali b Łukašenka sapraŭdy byŭ zacikaŭleny ŭ pieramienach i ŭ jaho było choć krychu sumleńnia, jon by vynies na narodnaje abmierkavańnie abodva varyjanty Kanstytucyi. U siońniašnim ža varyjancie refierendum nakiravany tolki na toje, kab jon moh utrymać uładu ŭ svaich rukach choć u niejkaj formie, zastacca ŭ palitycy.
Tolki dziela hetaha źjaviłasia kanstrukcyja UNS, bo z pravavoha punktu hledžańnia jana absalutna niepatrebnaja: heta lišniaja nadbudova nad i tak dvuchuzroŭnievym parłamientam».
Fota: mfa.gov.by
«Uładam na ruku, kab kampanija prajšła niezaŭvažna»
Zakanadaŭstva nijak nie rehłamientuje termin, u jaki pavinien być apublikavany prajekt Kanstytucyi, kab ludzi mieli dosyć času dla aznajamleńnia ź im da refierenduma.
«Zaciahnutaje apubličvańnie Kanstytucyi nie parušaje ničoha, akramia pryncypaŭ demakratyi», — adznačaje ekśpiert pa vybarach Alaksandr Šłyk.
Ale kali zhadvać Kanstytucyju 1994 hoda, to abmierkavańnie prajektaŭ budučaha asnoŭnaha dakumienta krainy zaniało tady amal čatyry hady. Sama praca nad im pačałasia ŭ 1990 hodzie, a ŭ 1993-m ludziam prezientavali try varyjanty dla abmierkavańnia.
U kamientaryi «Našaj Nivie» juryst, jaki pažadaŭ zachavać ananimnaść, vykazaŭsia, što siońniašniaje zaciahvańnie z publikacyjaj prajekta zroblenaje śpiecyjalna: kab u ludziej nie było času zahłybicca ŭ toje, što im prapanoŭvajuć.
«Ułady chočuć pa-chutkamu prasunuć na refierendumie svaje intaresy, važnyja dla ich zadačy. Im na ruku, kab kampanija prajšła niezaŭvažna», — kamientuje surazmoŭca.
Šmat u čym u ich heta moža atrymacca, ličać ekśpierty.
«Tema Kanstytucyi, UNS adsutničaje ŭ paviestcy dnia pieravažnaj bolšaści biełarusaŭ. Heta jość vynikam šmathadovych adnosinaŭ uładaŭ da Kanstytucyi: jany vyvieli jaje z pravavoha abaračeńnia. Navat u dziejučym dakumiencie jość artykuły, jakija mahli b upłyvać na stan situacyi ŭ krainie, abaraniać hramadzian, jakija sotniami siadziać u turmie, ale hetaha nie adbyvajecca.
Košt Kanstytucyi, jakaja ciapier dziejničaje — heta košt skrutka tualetnaj papiery. I ludzi razumiejuć, što ich čakaje nie refierendum, a čarhovaja śpiecapieracyja. Referendum tamu i zaciahvajecca, što Łukašenka dumaje, jaje praviarnuć jaho vyhadna mienavita jamu», — razvažaje Anatol Labiedźka.
U samoj kanstytucyjnaj kamisii nie bačać prablemy ŭ tym, što času na hramadskaje abmierkavańnie takoj važnaj reformy zastajecca niašmat.
«Pytańnie treba stavić inakš: ci ŭ nas budzie novaja Kanstytucyja, jakaja ŭviadzie šerah demakratyčnych normaŭ — naprykład, dva prezidenckija terminy, miechanizm miakkaha tranzitu, ci nie budzie nijakaj. Dakładniej, zastaniecca staraja Kanstytucyja. Treba razumieć heta i nie refleksavać na temu «možna było b zrabić lepš»», — kamientuje Juryj Vaskrasienski.
