Jak try siastry zachoŭvajuć tradycyi
Vycinanka dla Lizaviety — siamiejnaja sprava. Jaje maci Viktoryja Čyrvoncava adradžała hetaje ramiastvo.
«Maci pracavała ŭ mastackaj škole ź siaredziny 80-ch hadoŭ, i joj prapanavali vieści dekaratyŭna-prakładnoje mastactva. Na toj čas dakładnych navučalnych prahram nie było. I materyjałaŭ nie stavała — ni sałomy, ni nitak dla tkactva.
Jana ŭspomniła, jak u dziacinstvie ŭpryhožvała vokny na Novy hod. Joj padabałasia taksama siłuetnaje vyrazańnie, jakoje vykarystoŭvałasia dla afarmleńnia dziciačych knih.
A potym jany zrazumieła, što vycinanka — cikavy i niedaśledavany płast biełaruskaj kultury. I jaje heta zachapiła», — raskazvaje Lizavieta.
Razam sa znakamitym hrafikam Juryjem Hierasimienkam-Žyźnieŭskim jaje maci adkryła narodny kłas u maładziečanskaj mastackaj škole, kab dalej raźvivać ramiastvo. Jany źviartalisia da tradycyjnaj kultury, sprabavali ŭ vycinancy pieradać falkłor i architekturnyja vobrazy.
Lizavieta vučyłasia va Univierstecie kultury na narodnych ramiostvach. Tam prachodzili i kieramiku, i habieleny. Ale jana nie mahła znajści siabie ŭ hetych vidach mastactva. Tamu ŭziała vycinanku i pieršaja zrabiła pa joj dypłomnuju pracu. Choć va ŭniviersitecie spačatku skieptyčna stavilisia. Ujaŭleńnie pra vycinanku było prymityŭnaje: maŭlaŭ, heta ž śniažynki na voknach.
Nie tolki Lizavieta, ale i jaje siostry zajmajucca vycinankaj. Starejšaja na prafiesijnaj asnovie, siaredniaja (jana miedyk pa adukacyi) vyrazaje dla dušy, naprykład, azdablaje ikony. Dačka Łazaviety taksama mastačka, jaje fiška — manumientalnyja vycinanki.
Lizavieta sa starejšaj siastroj Natallaj
Jak babuli natchniajuć na tvory mastactva
«Sučasnaja vycinanka bolš prafiesijnaja za tradycyjnuju. Tam bolš składanyja kampazicyi i temy. Majstry, jakija joj zajmajucca, majuć mastackuju adukacyju», — tłumačyć Lizavieta.
U svaich tvorach jana źviartajecca da falkłoru, mifałohii, simvoliki i pryrodnych siužetaŭ.
Vycinanki z tonkaj papiery vyrazajucca nažnicami, z kardonu — razakom. Kolki času pojdzie na tvor, zaležyć ad jaho składanaści. Na prostuju reč chopić niekalkich hadzin, na sieryju — niekalkich tydniaŭ. Nad prajektam, pryśviečanym babuli, majstrycha pracavała try miesiacy.
«Babula žyła ŭ Mahiloŭskaj vobłaści kala Bychava, u vioscy Hrudzinaŭka. Jaje ŭspaminy zaŭsiody byli dziŭnymi dla nas, my dumali, heta siamiejnyja bajki. Ale niejak pabačyli pieradaču pra hetyja miaściny, pra pałac, jaki tam byŭ, dzie žyli hrafy Tałstyja. Akazałasia, bajki pad saboj majuć asnovu.
Alaksandra Tałstaja kaliści trymała škłozavod, i babula raskazvała, što tam byŭ šklany most, a ŭ fantanie płavali rybki. Kali ja źviazałasia z rabotnikami Bychaŭskaha muzieja, jany heta paćvierdzili. Tak ja vyrašyła zrabić prajekt, jaki byŭ źviazany z uspaminami babuli».
U inšaj babuli ŭ Vilejcy zachoŭvaŭsia pryhožy fotaalbom. Zdymki 50-ch tam byli azdoblenyja vycinankaj. Heta natchniła Lizavietu stvaryć mastackuju sieryju partretaŭ žančyn jaje siamji.
Sieryja «Žanočyja vobrazy majho rodu»
Kali paśla jana była na plenery ŭ Litvie, pabačyli, što ŭ ich takaja tradycyja jość taksama. Jany ŭpryhožvali vycinankaj zdymki i relihijnyja karcinki.
Kala doma majstrychi stajać samarobnyja draŭlanyja areli. Nad imi krasujecca vycinanka (vyrazanaja z byłoha baniera) — niabiesnyja vaŭki-nieŭry, jakija ścierahuć dom.
Jak biełaruskaja vycinanka zavajoŭvaje śviet
Kolki razoŭ Lizavieta sutykałasia z płahijatam, jana ŭžo nie padličyć. Uzory jaje vycinanak voźmuć to dla sukienki na «Mis Suśvietu», to dla sceny na Dzień Niezaležnaści Ukrainy.
«Va ŭsich krainach SND, mnie padajecca, majstry dekaratyŭna-prykładnoha mastactva nie vielmi abaronienyja ŭ aŭtarskich pravach. Niama niejkaha razumieńnia, što heta taki ž tvor, jak žyvapis, hrafika.
Mastak nie paŭtaraje adzin u adzin tradycyju. Naohuł, u Biełarusi vielmi mała zachavałasia staražytnych vyrazak, jany ŭ takim stanie, što nie vystaŭlajucca, lažać u archivach. Hetaja tradycyja ŭznaŭlałasia.
Udzielniki supołki majstroŭ, źviazanych z mastackim vyrazańniem, padtrymlivajuć adno adnaho. Kali ŭ niejkaha situacyja z płahijatam zdarajecca, astatnija padklučajucca. Kali maju vycinanku ŭziali dla šou na Dzień Niezaležnaści, arhanizatary paśla chutka źviazalisia sa mnoj, atrymałasia vyrašyć pytańnie».
Ukrainskaja vycinanka, treba skazać, adroźnivajecca ad biełaruskaj. Jana bolš nasyčanaja drobnymi detalami, tam šmat dekoru, pyšnaści. Naša ž strohaja i łakaničnaja.
Pracy Lizaviety možna pabačyć u maładziečanskim kaściole śviatoha Pia, u Zasłaŭskim muziei lesu (sieryja mifičnych istot). Pa matyvach jaje vycinanak azdoblenaja minskaja stancyja mietro «Kavalskaja słabada».
Ciapier majstrycha vykładaje ŭ maładziečanskim muzyčnym kaledžy. Čas ad času supracoŭničaje ź biełaruskimi pradpryjemstvami. Niadaŭna, naprakład, jaje ŭzory ŭpryhožyli sieryju hadzińnikaŭ «Chvilina».
Niekatoryja tvory mastačka vystaŭlaje na prodaž.
«Niekalki razoŭ chacieli nabyć muziei, ale, ja tak razumieju, ź biudžetam nie skłałasia. Šmat zamaŭlajuć dla chatnich interjeraŭ, dla padarunkaŭ. Pryjemna, što jość amatary hetaha vidu mastactva.
Byŭ zamoŭnik, jaki chacieŭ vycinanku dla siabra na dzień naradžeńnia — toj z Paleśsia, tamu pažadańniem było dadać niejkija tradycyjnyja rysy adtul. Ja hladzieła ručniki i pa vyjavach na ich rabiła pracu».
Usie tvory mastački moža pabačyć na sajcie vytinanka.by
U vycinancy Lizaviecie padabajecca toje, što jana moža spałučać roznyja padychody
«Heta moža być jak prostaja ŭtylitarnaja reč (azdableńnie akna, kuferačkaŭ), tak i stankavy tvor. Uvohule, mnie zaŭsiody pabałasia hrafika. I mianie natchniaje toje, što my praciahvajem siamiejnuju tradycyju».
