Biežanka z Ukrainy sa svajoj dačkoj na vakzale ŭ Varšavie. Fota: AR.
Nasta Kałašnikava: «Šmat chto ź biežancaŭ navat nie razumieŭ, što im sprabujuć dapamahčy biaspłatna»
«Jak tolki pačałasia vajna, my śpisalisia sa znajomymi. My ŭsie nie viedali, što rabić i kudy jechać, prosta vielmi chacieli dapamahać. Praz moj Instahram chutka arhanizavali zbor dapamohi. U nas byli tolki dźvie mašyny, i my nie mahli brać šmat ludziej z saboj, tamu prapanavali astatnim zrabić niešta inšaje — kupić paliva, nabyć dla biežancaŭ ježu ci leki. Za niekalki hadzin my ŭsio padrychtavali i pajechali na miažu. Častku ježy dla biežancaŭ uziali na składzie dabračynnaj arhanizacyi, a adzin ź viehan-restaranaŭ daŭ nam vialikija termasy z kavaj i harbataj.
Pamiataju, što pieršuju noč paśla pačatku vajny ŭvohule nie spała. Nie praz strach, prosta treba było napisać usim siabram, chto ciapier va Ukrainie, dy jašče ŭ mianie siabroŭka apynułasia na sutkach u Biełarusi. Treba było vyrašyć stolki pytańniaŭ, što nie było času ni na šok, ni na toje, kab spužacca.
Pieršy pamiežny punkt, na jakim my apynulisia, byŭ kala vioski Darahusk. Spačatku pryjechali ŭ niejki vialiki budynak, dzie prymali biežancaŭ. Tam było vielmi šmat polskich siemjaŭ, što žadali ŭziać biežancaŭ da siabie dadomu. Byli i vałanciory, jakija prapanoŭvali padvozić. Heta byŭ tolki pačatak vajny, tamu mała chto ź biežancaŭ paśpieŭ damovicca z kimści, chto moh by ich sustreć na miažy.
U tym miescy my pahutaryli z vałanciorami i palicyjaj, vyrašyli, što bolš karyści ad nas było b kala samoj miažy. I nas pad kanvojem dy ź mihałkami davieźli ledźvie nie da pamiežnaha płota. Tam užo byli vałanciory i biežancy, ale ich było nie nadta šmat. Chutka my pabačyli, što biežancy znachodziacca ŭ šoku, nie žadajuć siadać u mašyny da nieznajomych ludziej. A paźniej zrazumieli: šmat chto ź biežancaŭ navat nie razumieŭ, što im sprabujuć dapamahčy biaspłatna.
Pry hetym byli historyi pra toje, jak ludzi płacili za darohu da miažy sumu ŭ dzieviać tysiač hryvien (kala tysiačy biełaruskich rubloŭ. — «NN»), kali ŭ ich zabirali apošniaje. Paśla hetaha ludzi nie nadta tabie daviarajuć. Kiroŭcy, jakija chacieli dapamahać, pačali pisać na tabličkach, što raźmiaščali na mašynach, słova «biaspłatna». Inakš ludzi nie chacieli ź imi jechać.
Tam ja hutaryła z maładym ukraincam, jaki žyvie ŭ Polščy. Jon pryjechaŭ na miažu, kab zabrać kahości da siabie pieranačavać abo padvieźci biežancaŭ niekudy na mašynie. Hety chłopiec prastajaŭ na miažy ŭ dzikim choładzie niekalki hadzin i vielmi zasmuciŭsia, kali niejkaja žančyna va ŭzroście adkazała na jaho prapanovu dapamahčy słovami: «A raptam ty mianie zabješ?». Ja razumieju, čamu jana tak skazała — jaje ahresija zychodzić z taho, što joj duža strašna.
Fota: Luboŭ Stajkina
Razam ź inšymi vałanciorami my rabili buterbrody dla biežancaŭ. Chutka pabačyli, što na hetym pierachodzie vałanciory spraŭlajucca, i pajechali na pierachod kala vioski Miedyka — kazali, što tam patrebnaja dapamoha. I niedzie ŭ 6-7 ranicy 26 lutaha my ŭžo byli na Miedycy.
Tam było sapraŭdnaje piekła. Biežancy išli vialikimi chvalami, a vałanciory, što tam byli, nie mieli nijakaha času adpačyć. My padklučylisia da razietak u kaviarni, kab hreć vadu dla supoŭ i harbaty, a ŭ vyniku palacieła pravodka i zhareła kuchonnaja technika. Na praciahu sutak my hreli vadu na sup i na harbatu z dapamohaj tolki dvuch čajnikaŭ.
Potym pahutaryli z adnym z vałancioraŭ i zrazumieli, što kožny ź ich za dzień užyŭ niedzie pačak cyharet, buterbrod i kubak kavy, prosta tamu što nie było času na inšaje.
Na toj čas ludzi stajali na miažy z ukrainskaha boku pa 10 hadzin, niechta jašče i išoŭ da miažy sutki. Pamiataju dziaŭčynu, jakaja pryjšła zusim biez rečaŭ, tolki z tym, što było na joj, i z sabakam. Jana kinuła svoj čamadan, kali apynułasia ŭ ciskaninie na miažy, bo chacieła pierš za ŭsio vyratavać sabaku. Dziaŭčyna była ŭ ślazach, my vybirali joj bazavyja srodki hihijeny, kab jana chacia b mahła pamycca, kali pryjedzie na načleh.
Chutka paśla toj dziaŭčyny pačali prychodzić mamy ź dziećmi, jakija taksama nie mieli pry sabie rečaŭ. Jany raskazvali, što pierad polskaj miažoj jość vielizarnaje pole kinutych čamadanaŭ — ludzi ratavali dziaciej i siabie, bo tam była vialikaja ciskanina.
Ludzi byli ŭ prastracyi. Časam niechta da ciabie padychodzić, prosić harbaty i praz paru chvilin zabyvaje, čaho jon ad ciabie chacieŭ. Dziaŭčaty raspaviadali, što taksist zabraŭ u ich usie hrošy, kab davieźci da miažy, ale za 18 kiłamietraŭ da pierachodu pačaŭsia zator, i taksist skazaŭ im vymiatacca z mašyny. Hetyja biežanki adtul išli da miažy, hrošy im nichto nie viarnuŭ. A potym jany jašče stajali 12 hadzin.
Praź niekalki dzion ja viarnułasia na Miedyku. Zahruziła mašynu dapamohi dla terabarony: pieraviazačny materyjał, škarpetki, kansiervy. Na pamiežnym pierachodzie stajała mašyna, što mahła pierahnać heta ŭsio na ŭkrainski bok. I paru dzion tamu my sa znajomymi znoŭ pajechali na pierachod.
Praź ciskaninu palicyja starałasia advozić ź pierachodu žančyn ź dziećmi ŭ punkt pryjomu biežancaŭ. Było šmat razmoŭ pra toje, što ŭ čarzie adbyvalisia bojki, u tym liku ź indusami. Zvyčajna ŭ aŭtobusy dla evakuacyi sadziać pierš za ŭsio ŭkraincaŭ, ale ž usim strašna i ŭsim chočacca źjechać. Tam amal nie było mužčyn, akramia zamiežnikaŭ, i tyja ž indusy byli ledźvie nie samymi fizična mocnymi ŭ natoŭpie. Tamu, kali ŭžo i jany pačynali panikavać, rabiłasia duža składana. Poŭny chaos: žančyny i dzieci kryčać, indusy lezuć praz płot.
Mianie vielmi kranali asabistyja historyi. Adnojčy pryjšła žančyna va ŭzroście, jakaja niejak dziŭna siabie pavodziła. My prapanavali joj pajeści, ale jana adkazała, što choča ŭziać ježy synu. Ale jakomu synu? Mužčyn ža Ukraina nie vypuskaje. Taja žančyna vielmi prasiła niejkija kansiervy, kazała, syn ich vielmi lubić. My nie spračalisia, prosta paprasili, kali syn ich nie budzie jeści, kab jana źjeła hetuju ježu sama.
Chutka ja zrazumieła, što hetaja žančyna zanadta šmat kaža pra syna, heta było dziŭna. Prapanavała joj pajeści zaraz ža, a kansiervy dla syna ŭziać z saboj. Jana ŭziała harbatu i bułačku, a potym raptam zusim spakojnym hołasam kaža, što ŭ jaje ŭčora zabili muža. Tady stała jasna, čamu jana viadzie siabie tak dziŭna i dumaje, što syn da jaje pryjdzie.
Jašče mnie zapomnilisia vypadki, kali dzieci raspaviadali: maŭlaŭ, tata budzie nas abaraniać, tamu jaho ciapier tut niama, ale potym jon pryjedzie. Kali takoje słuchaješ, sa smutkam razumieješ, što maleča nie nadta viedaje, što heta značyć — «tata budzie nas abaraniać». Akramia takich momantaŭ, mianie nie nadta niešta kranaje na miažy, bo kolki ŭžo možna płakać?
Vielmi drenna, što tym, chto choča dapamahčy, nichto nie kaža, jak siabie pavodzić ź biežancami. Baču, jak biełarusy-vałanciory reahujuć na dyskryminacyju ŭ svoj bok, jak jany kryŭdziacca, kali da ich nie sadziacca ŭ mašynu praz toje, što jany biełarusy. Nasamreč, hetyja ludzi vialikija małajcy, bo jany žadajuć dapamahčy, i budzie vielmi kryŭdna, kali takija drobiazi buduć pieraškadžać ludziam vałancioryć».
Kasia Šulhan: «Chočacca apraŭdvacca, maŭlaŭ, ja ź Biełarusi, ale ja taksama biežanka»
«Z samaha pačatku vajny chacieła niejak dapamahać ludziam. Raniej ja chadziła na biełaruskija akcyi ŭ Varšavie, paśla 24 lutaha vałancioryła ŭ punkcie pryjomu humanitarki. Sprabavała raspaŭsiudžvać karysnuju infarmacyju i vielmi chacieła pajechać kudy-niebudź jašče, kab dapamahać tym, chto paciarpieŭ ad vajny, ale mnie kazali, što vałanciory nidzie nie patrebnyja.
Kasia Šulhan. Fota: _kaselin_ / Instagram.
Potym ubačyła ŭ adnym čacie abjavu čałavieka, jaki jechaŭ na [ŭkrainska-polskuju] miažu i byŭ hatovy ŭziać z saboj jašče ludziej. Ja navat nie viedała, kudy dakładna my jedziem, vyrašali ŭžo ŭ mašynie. Mnie było ŭsio roŭna, hałoŭnaje, kab možna było dapamahać.
Pracuju ŭ dźviuch kropkach: na vakzale ŭ Pšemyśli i ŭ praduktovym supiermarkiecie Tesco, dzie abstalavali punkt pryjomu biežancaŭ. Tam ludzi śpiać, im dapamahajuć znajści transpart. Znachodžusia tut pastajanna, tut ža i splu — na son nie nadta šmat času.
Nasamreč, tut vialikaja prablema ź ludźmi, jakija mahli b dapamahać, vielmi patrebnyja pierakładčyki. Ja vučusia pa prahramie Kalinoŭskaha, vyvučaju polskuju movu i trochi viedaju anhlijskuju, dla dapamohi chapaje. Pravodžu na kuchniu tych, chto tolki prybyvaje na punkt pryjomu biežancaŭ, raskazvaju, dzie možna pajeści, tłumaču ludziam, jak im sieści na pravilny ciahnik i što dla hetaha treba.
Pieršaje ŭražańnie ad Pšemyśla? Pabačyła vielmi šmat stomlenych ludziej. Jany sprabujuć vyhavarycca tabie. Ich usich dobra razumieju, ale tut usie takija, usie roŭnyja. Treba pryniać dla siabie rašeńnie: abo ty sprabuješ kožnaha vysłuchać, abo fakusuješsia na tym, kab dapamahčy jak maha bolšaj kolkaści ludziej. Mnie nie ŭsio roŭna, jakaja ŭ čałavieka historyja, ale moj pryjarytet — pasadzić kožnaha na patrebny ciahnik.
Kahości tut zabirajuć blizkija ci znajomyja, a niechta sprabuje sam źjechać u inšyja harady ci krainy.
Cikava, što tut jość vielmi vialikaja čarha na toje, kab viarnucca va Ukrainu. Niekatoryja jeduć tudy vajavać. Pamiataju dziaŭčynu, jakaja pačała šukać mahčymaść viarnucca, jak tolki pryjechała ŭ Polšču, jana kazała: «Nie viedaju, što mnie rabić tut, ale viedaju, što mahu zrabić tam». Byli tyja, kamu treba zabrać va Ukrainie dziaciej.
Ja spała pa try-čatyry hadziny na dzień. Palaki, jakija kaardynujuć pracu vałancioraŭ, mianie śpiecyjalna prymušajuć jeści i spać, ale ja idu adpačyvać tolki tady, kali razumieju, što hałava ŭžo nie pracuje i ja nie mahu narmalna pierakładać.
Tut šmat biełarusaŭ, jakija taksama žadajuć dapamahać. Dumaju, za ŭvieś čas u Pšemyśli ja sustreła ich jak minimum piać. A voś biežancaŭ ź Biełarusi tut nie pamiataju ni ja, ni tyja, z kim pracavała na Tesco. Darečy, ad centra dla biežancaŭ u Tesco u mianie było prosta šokavaje ŭražańnie. Mahu heta paraŭnać z tym, što było ŭ Biełarusi, kali mihrantaŭ raźmiaścili na miažy ŭ transpartna-łahistyčnym centry: vakoł poŭny chaos, ludzi lažać na ziamli, dzieci hublajucca.
Što da staŭleńnia da mianie jak da biełaruski, to jano cudoŭnaje. Mnie zdajecca, uražańnie pra toje, što biełarusaŭ pryhniatajuć za nacyjanalnaść, uźnikaje, kali šmat pra heta čytaješ u internecie. Mnie samoj paśla taho, jak ja takoje čytaju, trochi niajomka kazać, što ja ź Biełarusi.
Chočacca apraŭdvacca, maŭlaŭ, ja ź Biełarusi, ale ja taksama biežanka i ja suprać hetaj ułady. Ale tut mianie naadvarot padtrymlivajuć, kažuć, Biełaruś — heta supier. Upeŭnienaja, što ludzi, jakija biahuć ad vajny i razumiejuć, što adbyvajecca, viedajuć, što biełarusy za ŭkraincaŭ.
Časam byvaje ciažka, bo ty dapamahaješ nie samoj Ukrainie ŭ jaje vajnie, a ludziam, jakija adtul źjechali, to-bok heta niejkaja ŭskosnaja dapamoha. Ale jana taksama patrebnaja».
Ksienija Hładzieńkaja: «Ludzi pryjazdžajuć z Charkava, dzie jany chavalisia ad bambiožak u padvałach, ale tut znoŭ laciać rakiety»
«Kali pačałasia vajna, zrazumieła, što budu bolš karysnaj, kali pryjedu va Ukrainu. Składana było zrazumieć, dzie patrebnaja maja dapamoha. Ja juryst, a ŭsie pravaabarončyja arhanizacyi ciapier pierahružanyja pracaj i vielmi redka adkazvajuć na zapyty ab infarmacyi. Mnie paraili pajechać u humanitarny centr u Lvovie, tam ja i apynułasia. Jon ličycca samym vialikim z usich, što pracujuć va Ukrainie.
Ksienija Hładzieńkaja. Fota: nia_smooth / Instagram.
Pryjechała u centr 8 sakavika z Estonii, dzie žyvu ciapier. Mnie nie było, dzie spać, i ja nie viedała, ci dazvolać mnie vałancioryć, bo tut prymajuć tolki tych, chto maje lvoŭskuju prapisku. Kali narešcie vydali toj dazvoł, troje sutak amal nie spała.
U centry ludzi mohuć atrymać pradukty, samyja nieabchodnyja rečy. Ciapier u mianie kavid, tamu pracuju addalena, ale, kali papraŭlusia, płanuju viarnucca ŭ centr, pakul što lažu ŭ špitali.
Kavidnaje adździaleńnie, dzie ja znachodžusia, pieranieśli z hałoŭnaha korpusa ŭ stary, bo ŭ hałoŭnym korpusie lažać paranienyja sałdaty. Tut nie najlepšyja ŭmovy, tarakany va ŭmyvalniku. Ale miedyki prosta cudoŭnyja, dabradušnyja, starajucca ŭsio zrabić dla kamfortu pacyjentaŭ.
Pieršapačatkova ja dapamahała sartavać adzieńnie, ale paźniej pačała akazvać psichałahičnuju, pravavuju i pierakładčyckuju dapamohu. Viedaju niekalki movaŭ, maju dźvie adukacyi — piedahoh-psichołah i juryst. Spačatku da mianie ŭ centry stavilisia krychu naściarožana, bo maju biełaruski pašpart, ale ciapier užo ludzi pačynajuć mnie daviarać.
U lvoŭskim humanitarnym centry
Kansultuju ludziej nakont pravoŭ biežancaŭ. Šmat chto dumaje, što ŭ ich za miažoj zabiaruć pašparty, što im nie dazvolać nikudy vyjazdžać, nibyta jany apynucca ledźvie nie ŭ rabskim stanoviščy. Ludzi vielmi turbujucca, bo im časta pieradajuć niedakładnuju infarmacyju i jany vierać u jaje.
Šmat chto ź biežancaŭ pryjechaŭ ź niebiaśpiečnych zon i znachodzicca ŭ vielmi stresavym stanie. Šmat chto straciŭ rodnych, nie maje, kudy viarnucca i z kim pahutaryć, ludzi prosta nie viedajuć, što im rabić. Im patrebny niechta, chto moh by ich vysłuchać i dapamahčy, bo ŭ ich nikoha niama, im strašna. Strašna praz toje, što adbyvajecca ŭ ich krainie, jakuju jany lubiać i nie žadajuć pakidać, ale nie majuć inšaha vyjścia.
Jašče bolš ciažka tym, u kaho jość chvory člen siamji, jakomu patrebny kłopat. Tady ludzi pavinny źjechać z krainy, kab zabiaśpiečyć takomu čałavieku naležnaje miedycynskaje absłuhoŭvańnie.
Jak by jany ni trymalisia i jakimi b mocnymi ni byli, ciapier idzie vajna, i heta strašna. Ludzi pryjazdžajuć z Charkava, Chiersona, dzie jany chavalisia ad bambiožak u padvałach, u Lvoŭ i spadziajucca, što im tut budzie spakojna, ale tut znoŭ laciać rakiety i iduć bambiožki. I mnie pa-čałaviečy składana bačyć ich u takim stanie.
Ci nie było strašna siudy jechać? Nie, nie było. U mianie jość rodnyja va Ukrainie, dumaju, šmat u kaho ź biełarusaŭ tut žyvuć rodnyja abo znajomyja, dy i ŭ ruskich taksama. Mnie zdajecca, tut sprava nie ŭ strachu, a ŭ asabistaj adkaznaści. Šmat chto sa znajomych raskazvaŭ mnie pra chejt u bok biełarusaŭ — maŭlaŭ, my ničoha nie robim i nibyta padtrymlivajem palityku Łukašenki, nibyta my zdradniki.
Heta vielmi ciažka ŭsprymać. Usie maje rodnyja — ukraincy, ja liču siabie biełaruskaj, bo naradziłasia ŭ Biełarusi, ale nie admaŭlaju svaju prynaležnaść da Ukrainy. U Estonii było bolš ciažka heta pieražyvać, a ciapier, u Lvovie, mnie spakojna. Napeŭna, nie maju maralnaha prava zaklikać kahości da niejkich dziejańniaŭ, bo ŭsie majuć svaje mahčymaści. Ale było b dobra, kali b ludzi chacia b na siekundu zadumalisia pra toje, što kala ich zabivajuć i kalečać ludziej, źniščajuć damy i harady, zadumalisia b pra toje, jak jany mahli b dapamahčy».
Što takoje defołt? Jon budzie ŭ Biełarusi? Što tady rabić? Dajom prostyja adkazy na składanyja pytańni
«Rasizm, idyjatyzm i hiebielščyna». Vučony raźbiraje chłuśniu rasijskaj prapahandy pra bijałahičnuju zbroju
