«U nas niama suviazi, u nas ni racyj niama, ničoha», — raskazvaje čarhovy ŭziaty ŭ pałon rasiejski sałdat na adnym sa šmatlikich videa, apublikavanych ukrainskim bokam z pačatku vajny z Rasiejaj.
«Tut suviaź nie pracuje, ni na kaho vyjści nia možam», — paviedamlaje prymacavany da rasiejskaj armii aficer FSB svajmu kalehu pa toj bok miažy.
Prajšło ŭsiaho try tydni vajennych dziejańniaŭ, a internet užo zapoŭnieny fatazdymkami tannych kitajskich racyj, jakimi vymušanyja karystacca rasiejskija vajskoŭcy zamiest prafesijnaj techniki, pierachopami razmovaŭ rasiejskich aficeraŭ, jakim davodzicca telefanavać adzin adnamu pa zvyčajnych telefonach, i śviedčańniami pałonnych, jakija raskazvajuć, jak nie zmahli vyklikać padmacavańnie abo znajści patrebnuju darohu z pryčyny adsutnaści kamunikacyi z navakolnym śvietam.
Jak piša The New York Times sa spasyłkaj na krynicy ŭ vojsku ZŠA, z čatyroch rasiejskich hienerałaŭ, užo zabitych va Ŭkrainie, jak minimum adzin zahinuŭ paśla taho, jak supierniku ŭdałosia zasiekčy jaho miescaznachodžańnie — dziakujučy zvanku pa nieabaronienaj linii.
Krynica raśśledvalnickaj hrupy Conflict Intelligence Team u adnym z rasiejskich złučeńniaŭ, jakija ŭdzielničajuć va ŭvarvańni va Ŭkrainu, paćvierdziła, što «rasiejskija vajskoŭcy ŭ asnoŭnym karystajucca racyjami cyvilnaha ŭzoru i sotavymi telefonami».
Narešcie, jašče 26 lutaha BBC apublikavała pierakaz hałasavych paviedamleńniaŭ, što trapili ŭ redakcyju i jakimi napiaredadni rasiejskaha ŭvarvańnia va Ŭkrainu abmieńvalisia, jak miarkujecca, kiraŭnik Čačni Ramzan Kadyraŭ i namieśnik čačenskaj Rashvardyi Daniił Martynaŭ. Martynaŭ raskazvaje, što źbirajecca «zmatacca ŭ Maskvu», kab uziać «čystyja ŭkrainskija sim-karty» i «specyjalnyja spadarožnikavyja mademy».
Ekspert, ź jakim parazmaŭlała Radyjo Svaboda, kaža, što prablema z suviaźziu pamiž vajskovymi padraździaleńniami i roznymi rodami vojskaŭ stała adnoj z asnoŭnych pryčynaŭ, pa jakoj va Ŭkrainie rasiejski nastup na ziamli faktyčna zachłynuŭsia, a dziejańni avijacyi z časam stali mienš efektyŭnymi.
Radyjo Svaboda pryjšło da vysnovy, što ŭ prablemach rasiejskaha vojska z suviaźziu vinavatyja i karupcyja, i ahulnaja techničnaja adstałaść vojskaŭ, i faktar vajny na čužoj ziamli, dzie ŭ rukach supiernika znachodziacca nia tolki sotavyja sietki, ale i drotavaja suviaź, jakaja pakazała siabie nadziejnym zapasnym kanałam.
Chto ŭ les, chto pa drovy
Nia tolki niedachop sučasnych abaronienych srodkaŭ kamunikacyi, ale i zbolšaha vyklikanaja hetym drennaja kaardynacyja pamiž roznymi vidami vojskaŭ — adny z asnoŭnych pryčyn taho, što rasiejski nastup na ŭkrainskaj terytoryi chutka zachłynuŭsia, ličyć Stanimir Dobreŭ, niezaležny vajenny ekspert, specyjalist pa telekamunikacyjach, mahistar navuk Šefiłdzkaha ŭniversiteta.
U interviju Radyjo Svaboda Dobreŭ rastłumačyŭ, čamu pieradavyja rasiejskija atrady ŭ pieršyja dni vajny časta zastavalisia biaz suviazi i jak heta moža śviedčyć ab tym, što rasiejskaje kamandavańnie sapraŭdy raźličvała na vokamhniennuju aperacyju pa zachopie Ŭkrainy.
«Jašče da pačatku rasiejskaj aperacyi my bačyli mnostva techniki, jakaja vykarystoŭvajecca dla abaronienaj pieradačy infarmacyi, naprykład, ruchomyja radyjorelejnyja stancyi R-419 abo antenny modul R-431. Ale pakolki Rasieja adpraŭlaje ŭhłyb ukrainskaj terytoryi bataljonnyja taktyčnyja hrupy, stvoranyja z uzbrajeńniaŭ samych roznych hadoŭ vypusku, ad tankaŭ z 80-ch hadoŭ da bolš sučasnaj techniki, pry naładcy suviazi davodzicca aryjentavacca na minimalnyja mahčymaści staroha abstalavańnia. Kali ŭ vas u kalonie jość staraja technika i novaja, to kab mieć suviaź z usimi mašynami, vam daviadziecca «apuskacca» da samaha nizkaha ŭzroŭniu i vykarystoŭvać staryja radyjostancyi ź pieradustalavanymi nieabaronienymi kanałami.
Ja čakaŭ čahości padobnaha da pačatku vajny, ale nie ŭ takoj stupieni. U hetych radyjostancyj nievialiki radyjus dziejańnia, kala 4 kilametraŭ, a rasiejskija bataljonnyja taktyčnyja hrupy adrazu zajšli na značna bolšuju adlehłaść ad miažy. Pry hetym my nia bačyli, kab razam ź imi išła technika, jakaja moža zabiaśpiečyć abaronienuju suviaź z kamandnym punktam. Zvyčajna heta niekalki mašyn-retranślataraŭ, pa darozie treba stavić novyja vyški suviazi, ale my bačyli ich tolki na miažy z Ukrainaj.
Navat kali b razam z vojskami ŭhłyb išli retranślatary, zastałasia b jašče adna prablema: vam patrebnyja daśviedčanyja aperatary, jakija ŭmiejuć ustaloŭvać klučy šyfravańnia. Kali vy zmušany pryciahvać da aperacyi navat sałdat terminovaj słužby, takich specyjalistaŭ moža prosta nie chapać.
Treba taksama ŭličvać, što ŭ pieršyja dni rasiejskija vojski pierasoŭvalisia vielmi chutka, i suviazisty mahli prosta nie paśpiavać za takim tempam: bo treba nia prosta ŭstalavać retranślatar, treba znajści dla jaho padychodziačaje miesca, kab jon nie patrapiŭ u radyjocień, i hetak dalej. Uskosna heta śviedčyć ab tym, što rasiejskija nastupalnyja hrupy vojskaŭ nie raźličvali doŭha zastavacca ŭ darozie. Akramia taho, dadzienyja, jakija pieradajucca pa rasiejskim abstalavańni dla abaronienaj vajennaj suviazi, vypuščanym da 2000-ch hadoŭ, ciapier mohuć być dešyfravanyja z dapamohaj bolš sučasnaj techniki litaralna ŭ režymie realnaha času».
Pa słovach Dobreva, na hetyja prablemy nakłałasia jašče adna: niedastatkovaja ŭkaranionaść u rasiejskim vojsku sučasnaj aŭtamatyzavanaj systemy kiravańnia vojskami (ASK).
«U ZŠA standartam ciapier źjaŭlajecca systema Blue force tracking. Na kožnym abjekcie vašaha vojska, jaki ruchajecca, ustanoŭleny GPS-trekier, i vy možacie bačyć na adnym ekranie ŭsie ich pieramiaščeńni. Prablema ŭ tym, što da 2020 hodu ŭ rasiejskich suchaputnych vojskach planavałasia asnaścić padobnaj systemaj tolki 45 bryhad, ale i hetaj zadačy Rasieja nie dała rady.
Jašče horš idzie sprava z kaardynacyjaj pamiž suchaputnymi vojskami i avijacyjaj. Analahičnaja systema dla vajenna-kaśmičnych sił Rasiei, «Pierśpiektiva-ASU», pa-raniejšamu tolki raspracoŭvajecca. U PDV — svaja ASK, «Andromieda -D». Jana šyrej za ŭsio raspaŭsiudžanaja i vykarystoŭvajecca daŭno, tamu što ŭ PDV u hetym sensie jak u elitnych vojskaŭ zaŭsiody byŭ pryjarytet. Narmalnaja kaardynacyja pamiž hetymi systemami ŭ rasiejskaj armii nie zaŭsiody pracuje».
Drennaja arhanizacyja i kaardynacyja dziejańniaŭ, kaža Dobreŭ, heta naohuł adna z asnoŭnych prablem rasiejskaj armii, u jakoj nahladna vyjaŭlajecca jaje adstałaść.
«U pačatku vajny rasiejskaja avijacyja dziejničała davoli paśpiachova, tamu što pazycyi praciŭnika byli joj dobra viadomyja. Ciapier heta ŭžo nie zaŭsiody pracuje. Apublikavanyja ŭ internecie dakumenty, zachoplenyja ŭ pałonnych rasiejskich pilotaŭ, pakazvajuć, što tyja dziejničajuć pa-staromu: ździajśniajuć vylet, nakiroŭvajucca ŭ zadadzieny rajon, piloty pracujuć pa zahadzia vydadzienych celach, zatym viartajucca na bazu. Kali raptam na ziamli niejkamu rasiejskamu padraździaleńniu spatrebicca padtrymka z pavietra abo cel, naprykład, systema SPA, paśpieła źmianić svajo miescaznachodžańnie, to pilot pra heta moža prosta nie daviedacca praz adsutnaść aperatyŭnaj suviazi ź ziamloj.
Heta pavinna być platforma, jakaja zabiaśpiečvaje stały abaronieny abmien dadzienymi, pryčym nia tolki hałasavymi. Adsutnaściu ŭ rasiejskich vajskoŭcaŭ takoj platformy ŭkrainskaje vojska, miarkujučy pa ŭsim, niadrenna navučyłasia karystacca, paśpiavajučy chutka pierasoŭvać patencyjnyja celi ź miesca na miesca. Z padobnymi prablemami sutykałasia i amerykanskaje vojska padčas vajny ŭ Persydzkaj zatocy».
Nia ŭsio ŭ paradku z abaronienaj suviaźziu i ŭ rasiejskich specsłužbaŭ, čyje supracoŭniki taksama znachodziacca ciapier va Ŭkrainie.
8 sakavika kiraŭnik Bellingcat Chrysta Hrozieŭ napisaŭ u tvitery ab tym, jak Słužbie biaśpieki Ŭkrainy ŭdałosia pierachapić razmovu dvuch aficeraŭ FSB, u tym liku adnaho prymacavanaha da 41-j ahulnavajskovaj armii. U hetaj razmovie jany abmiarkoŭvali śmierć rasiejskaha hienerał-majora Vitala Hierasimava.
«Dzima, pa eraŭskaj nia možam vyjści na suviaź?» — «Dy tut suviaź nie pracuje, ni na kaho vyjści nia možam», — adkazvaje «Dzima».
«Era» — heta abaronieny smartfon dla vajskoŭcaŭ, z pompaj pradstaŭleny ŭ kancy 2021 hodu. Prablema ŭ tym, piša Hroziev, što dla pracy jamu patrebnaja sotavaja sietka 3G abo 4G, a mnohija vyški sotavaj suviazi byli źniščanyja padčas bambiožak i abstrełaŭ rasiejskimi vajskoŭcami. Ale navošta? U Stanimira Dobreva jość tłumačeńnie.
«Sotavyja sietki pa-raniejšamu kantralujucca Ŭkrainaj, a značyć, dla ŭkrainskich vajskoŭcaŭ jany pa-raniejšamu zastajucca adnosna abaronienym ad prasłuchoŭvańnia srodkam suviazi. Ukraina źniała ŭsie abmiežavańni na ŭnutrany roŭminh. Faktyčna luby ŭkrainiec z sotavym telefonam zaraz moža vystupać jak infarmatar svajoj armii ab pieramiaščeńniach rasiejskich vojskaŭ.
Akramia taho, va ŭmovach adsutnaści admysłovych abaronienych vajskovych srodkaŭ suviazi šmatlikija sałdaty i aficery paddajucca spakusie vykarystać zvyčajnyja telefony — jany prosta dastajuć ukrainskija sim-karty i telefanujuć u Rasieju, dazvalajučy ŭkrainskim vajskoŭcam i raźviedcy nia tolki lohka pierachaplać źmiest razmovaŭ, ale i vyznačać miescaznachodžańnie taho, chto telefanuje. Va ŭkrainskaj armii, u svaju čarhu, jość jašče adna pieravaha — heta zvyčajnaja drotavaja telefonnaja suviaź, jakuju rasiejcam vielmi składana vyvieści sa stroju artyleryjskimi abo bombavymi ŭdarami abo padklučycca da jaje».
