Fota: archiŭ adnaho z hierojaŭ publikacyi
Dvoje zvarščykaŭ u Polšču źjechali praź pieraśled na radzimie. Pa słovach mužčyn, suprać ich raspačatyja kryminalnyja spravy za pratesty. Pra toje jany daviedalisia ad apieratyŭnikaŭ, jakija dapytvali ich padčas «sutak». Ratavacca davodziłasia chutka. Paźniej u Polšču pierabralisia i siemji rabočych.
«Kali samaho zabrali, zrazumieŭ, što realnaść bolš žachlivaja»
U 40-hadovoha Siarhieja zvarnicki staž 18 hadoŭ. U Biełarusi jon pracavaŭ na niekalkich pradpryjemstvach, staŭ pradprymalnikam. U 2019-m zbyłasia jaho mara: prydbaŭ cech.
«Sam zdavaŭ inšym častku pamiaškańnia ŭ 100 kvadratnych mietraŭ. Faktyčna ja moh i nie pracavać, bo mieŭ nieabchodny dachod. U mianie mahło być usio roŭna navat pry ciapierašniaj uładzie, ale harantyj spakojnaha suisnavańnia ź joj nichto dać nie moh. Patrebnyja byli pieramieny», — apaviadaje Siarhiej.
«Kali pačałasia vybarčaja kampanija 2020 hoda, to sabie skazaŭ: kali ciapier ničoha nie pamianiajem, to budzie jak u toj pieśni: «A ŭ kancy hetaj ściežki panura staić cień emihracyi». Ale ŭ mianie nikoli nie było žadańnia pakidać Biełaruś», — dadaje jon.
Pa słovach zvarščyka, pa vyzvaleńni z čarhovych sutak, u jaho było try hadziny, kab uratavacca ad kryminałki. U Polščy jon atrymaŭ palityčny prytułak i znachodzicca pad abaronaju dziaržavy. Kab zajmieć taki status, jamu daviałosia pabyvać u łahiery dla emihrantaŭ. Pa atrymańni dazvołu na pracu, pakul nie asieŭ na adnym z zavodaŭ na Padlaššy, adrabiŭ na troch pradpryjemstvach.
U 50-hadovaha Piatra zvarnicki staž čverć stahodździa. Pačynaŭ rabić zvarščykam ź siaredziny 1990-ych na adnym z zavodaŭ Ministerstva enierhietyki. Zarobku chapała na biaźbiednaje, jak jon kaža, žyćcio siamji z dvuma dziećmi.
«Udzielničaŭ u roznych apazicyjnych kampanijach, ale biez nastupstvaŭ, — zhadvaje jon. — U 2020 hodzie paśla vybaraŭ schapili na prateście pieršy raz. Na ŭłasnyja vočy ŭbačyŭ toje, pra što mnie raskazvali i pra što čytaŭ na sajtach, ale tamu nie daviaraŭ. Kali samaho zabrali, to zrazumieŭ, što realnaść bolš žachlivaja».
Kali mužčyna daznaŭsia pra pahrozu kryminalnaha pieraśledu, to praz adnu z polskich ahiencyj pracaŭładkavańnia emihrantaŭ znajšoŭ miesca na zavodzie ŭ Biełastoku. Na im robić zvarščykam dahetul.
«Na maim zavodzie siaredni ŭzrost pracaŭnikoŭ — 52 hady»
Siarhiej i Piotr kažuć, što na zavodach u Polščy brakuje rabotnikaŭ. U bukletach kožnaha druhoha pradpryjemstva adznačana, što «patrabujucca zvarščyki z paćvierdžanaj kvalifikacyjaj, a kali jana nie zdavalniajučaja, to jość mahčymaść prajści kursy za košt najmalnika».
«Palaki-zvarščyki dobra zarablajuć, ale jany viedajuć, što z polskim pašpartam mohuć utraja bolš mieć u Niamieččynie. Kvalifikavanaja moładź jedzie ŭ Jeŭropu», — apaviadaje Siarhiej.
Na jaho zavodzie siaredni ŭzrost pracaŭnikoŭ — 52 hady, i dyrektar biare maładziejšych hastarbajtaraŭ i hatovy vučyć ich, kaža jon.
Fota: archiŭ adnaho z hierojaŭ publikacyi
Pavodle Piatra, na jaho pradpryjemstvie niamała ziemlakoŭ i heta «zvarščyki-virtuozy» — śpiecyjalisty vyšejšaj kvalifikacyi.
«Pryznacca, za svaje pracoŭnyja hady ŭ Biełarusi takich admysłoŭcaŭ mnie nie davodziłasia bačyć. Ja ličyŭ siabie niebłahim zvarščykam, ale na fonie novych svaich kalehaŭ vyhladaŭ pačatkoŭcam. Choć ja i prajšoŭ test dopusku da pracy, ale adčuvańni svajoj prafiesijnaj nieprydatnaści pryhniatali. Staraŭsia padciahnuć navyki. Mnie dapamahali, ale prapanovaŭ prajści admysłovyja navučalnyja kursy nie było», — zhadvaje Piotr.
Z atrymanaha dośviedu jon zrabiŭ vysnovu, što palaki čakajuć vysokakvalifikavanych čužaziemcaŭ. Achvoty vałendacca ź ich navučańniem u najmalnika niama.
«Najmalnik biare pracaŭnika, jaki zdolny ciaham dvuch ci troch tydniaŭ ulicca ŭ kalektyŭ i pačać naležnym čynam pracavać», — dzielicca nazirańniami Piotr.
«Takoha zvaračnaha ryštunku ŭ žyćci nie bačyŭ»
Siarhiej pryznajecca, što pieršyja tydni na zavodzie najciažejšyja. Dla jaho asabista hety čas byŭ depresiŭnym, i kab nie žonka-psichołah, to nie viedaje, čym skončyłasia b pryhniečanaść.
«Takoha zvaračnaha ryštunku ŭ žyćci nie bačyŭ. Toj, jakim pracavaŭ u Biełarusi, vyhladaŭ prymityŭnym. Tamu ŭ mianie byli prafiesijnyja prablemy», — apaviadaje jon.
Pa jaho słovach, u Biełarusi na dziaržaŭnych pradpryjemstvach zvaračnaje abstalavańnie zastałosia na ŭzroŭni kanca 1990-ch — pačatku 2000-ch hadoŭ. Jaho resursu dastatkova, kab vyrablać pradukcyju dla ŭnutranaha rynku. Niedziaržaŭnyja ž pradpryjemstvy imknulisia mieć abstalavańnie bolš sučasnaje z adpaviednaj kvalifikacyjaj pracaŭnikoŭ, tamu jany nie sastupajuć polskim.
Fota: archiŭ adnaho z hierojaŭ publikacyi
«U mianie takoje ŭ charaktary, što ja nie maju prava na pamyłku. U Biełarusi mnie davodziłasia padvučvać padnačalenych, a tut situacyja pamianiałasia», — apaviadaje dalej Siarhiej.
«U Polščy majo «nie maju prava na pamyłku» adyhryvała admoŭnuju rolu. Jak niešta nie atrymlivałasia, to ŭ mianie panika. A palaki supakojvali: «Usio ŭ paradku, spakojna, nie pamylajecca tyja chto ničoha nie robić». Jak nie vyjšła, to raźbiraj, pieraroblivaj. Kožny dzień vučyŭsia», — zaŭvažaje jon.
Zarobak i kvalifikacyja
Siarhiej kaža, što ŭ Biełarusi ŭ 2020 hodzie zarablaŭ 1600-1700 rubloŭ. Hetaha chapała na žyćcio jaho siamji z tryma dziećmi. Pa nabyćci ŭsiaho nieabchodnaha zastavaŭsia lišak na zabavy i pajezdki ŭ adpačynak. Byvali miesiacy, kali ŭ siamiejny biudžet prynosiŭ 1000 rubloŭ i davodziła aščadžać, pryznajecca jon.
U Polščy Siarhiej za hadzinu pracy maje 12,8 rubla (23 złotyja) i jamu abiacajuć staŭku ŭźniać da 25 złotych. Ciapier jon maje ŭ siarednim 4700 rubloŭ (8500 złotych) na ruki.
U Biełarusi mužčyna mieŭ 4 razrad zvarščyka i 3 razrad hazarezčyka. Heta siaredni ŭzrovień prafiesijnaj daśviedčanaści. U Polščy ž adsutničajuć kvalifikacyjnyja razrady. Majuć značeńnie navyki, jakija paćviardžajucca admysłovymi testami.
«U Biełarusi kali prychodziš pracavać z peŭnym razradam, to ty ŭžo pavinien niešta ŭmieć. Kali nie tak zrabiŭ, to pačynajucca kryki, lamant, pazbaŭleńnie premijalnych i inšyja spahnańni», — adznačaje jon.
«U Biełarusi nie bačyŭ, jak zvalniajuć z-za nizkaj kvalifikacyi»
Pa słovach Piatra, na polskim pradpryjemstvie dajecca šaniec inšaziemcu. Pieršyja tydni jamu buduć padkazvać i pryhladacca da jaho pośpiechaŭ, nie praminajučy adznačać ich.
Kali za hety čas prahresu nie budzie, to jamu albo prapanujuć inšuju pracu na vytvorčaści, albo paviedamiać pra zvalnieńnie.
«U Biełarusi nie davodziłasia bačyć, jak zvalniajuć z-za nizkaj kvalifikacyi. Najčaściej vyhaniajuć za prahuły ci pjanstva», — kaža jon.
Abstalavańnie na polskich pradpryjemstvach «sapraŭdy krutoje», adznačaje zvarščyk.
«Miascovyja zavody honiać pradukcyju jeŭrapiejskim partnioram, a tyja patrabujuć jakaści, a jaje nie damožašsia, pracujučy adstałym ryštunkam», — adznačaje jon.
Pavodle jaho, na polskich pradpryjemstvach niama «šturmaŭščyny i aŭrału», ale patrabavańni da pracy takija ž, jak i ŭ Biełarusi: treba zrabić daručanaje jakasna i ŭ čas.
«U Polščy zvarščyk maje pamahatych, a ŭ Biełarusi pra toje napisana tolki ŭ knižkach»
U Polščy «kryk i lamant» Siarhieju čuć nie davodziłasia. Na jaho dumku, heta tłumačycca tym, što pracaŭnik viedaje, čym kankretna jon zajmajecca.
«U zvarščyka zaŭždy jość pamahatyja. Sa mnoju, naprykład, pracujuć dva ślesary. Kali ja vučyŭsia ŭ Biełarusi, to takija ŭmovy nazyvali idealnymi, ale ŭ realnaści taki padychod tolki ŭ knižkach. Zvarščyki i režuć, i piłujuć sami. U Polščy ž ślesar padhaniaje zahatoŭku, a zadača zvarščyka zvaryć. Zvarny navat nie maje prava ŭ ruki brać šlifmašynku, bo na heta jość ślesary», — tłumačyć Siarhiej.
Padčas navučańnia jon pytaŭsia, čamu nie moža zvarščyk «brać u ruki bałharku». Jamu adkazali: «U zvarščyka pavinna być nabitaja ruka na zvarku, a praca z bałharkaj sabje jaje, i buduć švy niajakasnyja».
Pa słovach Siarhieja, u Polščy «kardynalna adroźnivajucca padychody da srodkaŭ achovy»: akularaŭ, masak, filtraŭ, adziežy. Na hetym tut nie ekanomiać, i ŭsiudy vystaŭlenyja terminy vykarystańnia, kaža jon.
«Inśpiektar pastajanna prychodzić i spraŭdžvaje. Kali pracuješ u praterminavanym, to vialiki štraf pracaŭniku i pradpryjemstvu za parušeńni techniki biaśpieki», — padkreślivaje Siarhiej.
Jon zhadvaje, što ŭ Biełarusi zvarščyku, jaki dbaje pra svajo zdaroŭje, davodziłasia kuplać samamu zvaračnyja krahi, akulary dy filtry ŭ masku.
Zvarščyk-hastarbajtar i polskaja mova
U Polščy bieź viedańnia polskaj movy raźličvać na karjerny rost nie davodzicca.
«Biez movy vierchniaja płanka zarobku — 20—25 złotych (12 — 14 rubloŭ) za hadzinu na ruki čystymi. Kali vałodaješ movaju, to dajuć bolš składanuju pracu z vyšejšym zarobkam. Najmalnik viedaje, što zamiežnik raźbirajecca ŭ rysunkach i zdolny na bolšaje», — tłumačyć Siarhiej.
Jon nastojvaje, što jaho viedańnie polskaj movy dastatkovaje, kab raźličvać na bolšy zarobak, ale jon usio adno chodzić na moŭnyja kursy. Pavodle surazmoŭcy, ich naviedvajuć «u asnoŭnym miedyki, jurysty i tyja, čyja prafiesija vymahaje ščylnaha kamunikavańnia z palakami».
«Kali daviedalisia, dzie ja pracuju, dyk ździvilisia. Pytali, našto zvarščyku viedać hruntoŭna movu», — apaviadaje jon.
Takija pytańni, ličyć surazmoŭca, śviedčańnie, jak staviacca ŭ Biełarusi da pracoŭnaha čałavieka.
«Kali pracuješ rukami, to heta bolš pryziemleny zaniatak. Zvarščyk, nibyta, heta kasta nižejšaja», — adznačaje jon i dadaje, što ŭ Polščy staŭleńnie inšaje. «Tut kažuć, što zvarščyk — heta arystakratyja siarod prafiesij śvietu».
Siarhiej zaŭvažaje: niamała biełarusaŭ, ź jakimi jon sutykaŭsia, trymalisia mierkavańnia, što viedańnie polskaj movy nie abaviazkovaje.
«U łahiery dla ŭciekačoŭ było pad try dziasiatki biełarusaŭ. Ale achvotnych vučyć polskuju movu byli adzinki. Astatnija spadziavalisia adšukać pracu ŭ ruskamoŭnym kalektyvie i niejak pražyć biez polskaj, — kaža zvarščyk. —
Tyja ź biełarusaŭ, jakija raźličvali sacyjalizavacca ŭ polskim asiarodździ, mieć hodnaje žyćcio, to vučyli movu. Za try miesiacy ŭžo mahli kamunikavać z palakami».
«Biełarusy ŭ Polščy pracujuć pa 10-12 hadzinaŭ, kab mieć dobry zarobak»
Piatro adznačaje, što ŭ Polščy bolšaść ziemlakoŭ u zarobkach. Adpracavaŭšy z paŭhoda, jeduć na pabyŭku ŭ Biełaruś. Apošnim časam heta stała rabić usio ciažej praz prablemy ź vizami. Tyja, u kaho jość dazvoł na pražyvańnie, z takimi pytańniami nie sutykajucca.
Fota: archiŭ adnaho z hierojaŭ publikacyi
Pa jaho słovach, hastarbajtary ź Biełarusi pracujuć pa 10—12 hadzinaŭ, tamu majuć «surjozny zarobak», ale zastavacca žyć u Polščy nastała nie chočuć. Jany trymajucca svajoj hramady i zredku vybirajucca na polskija padziei i naahuł unikajuć palščyzny. Čaściej naviedvajucca na zakupy, kab nabyvajuć patrebnaje rodzičam u Biełaruś.
«Ich ciahnie na radzimu. Mnohija kažuć, jak na radzimie płacili b hodna, dyk našto Polšča», — adznačaje jon.
Tyja hastarbajtary, jakija šmat času adrabili ŭ Polščy, šukajuć mahčymaści tut zastacca i vyciahnuć siemji. Jany achvotniej vučać polskuju movu i chočuć stać palakami.
Pra viartańnie na radzimu
Siarhiej nie źbirajecca viartacca ŭ Biełaruś, bo tam daviadziecca stvarać usio nanoŭ.
«Ja tam rabiŭ, kab žyłosia dobra: i daviałosia ŭsio kinuć. U Biełarusi adsutničaje narmalnaja ekanomika. My ciapier zachraśli ŭ 1990-ch, a kali adbuducca pieramieny, to nas adkinie ŭ 1980-yja. Kali zapanuje narmalny ŭzrovień žyćcia, nie viedaju. Dziesiaci hadoŭ, vidać, budzie zamała. U mianie prykład Hiermanii. Jana ŭzjadnałasia 30 hadoŭ tamu, a Uschodniaja adstaje ad Zachodniaj. I heta Hiermanija, a kolki ŭ nas času projdzie?» — pytajecca jon.
Siarhiej adznačaje, što choča, kab jaho dzieci atrymali ŭ Polščy jeŭrapiejskuju adukacyju. Jon ličyć, što dla ich chopić pieramienaŭ, bo im užo daviałosia kidać biełaruskuju škołu i pryzvyčajvacca da polskaj.
Piatro spadziajecca, što pieramieny ŭ Biełarusi dazvolać jamu viarnucca, ale jon nie ŭjaŭlaje, jak budzie pracavać paśla polskaha zavoda na biełaruskim. Ale mahčyma ŭsio źmienicca i ŭ nas u lepšy bok.
Tyktok-rolik, u jakim biełaruskija ahraryi śpiavajuć «Apuci — nie puciu», sabraŭ amal 3 miljony prahladaŭ VIDEA
U Biełarusi pačali źbirać źviestki ab tych, chto maje dazvoły na žycharstva i karty palaka?
Stała viadoma, kolki biełarusaŭ majuć vizy krain ES i jak časta jeździać za miažu
