Michaił Vołčak dahladaje pčoł. Fota: pryvatny archiŭ Michaiła
Zatrymańnie i vobšuk
Michaiła zatrymali 19 kastryčnika 2022 hoda za 150 mietraŭ ad ich viaskovaha doma. Jany razam z susiedam vieźli budmateryjały.
Pa ich pryjechali ŭčastkovy i kala vaśmi supracoŭnikaŭ minskaha AMAPa i pradstaŭnikoŭ RAUS. Bolšaść uzrostam da 25 hadoŭ i adzin starejšy — kala 40 hadoŭ. Michaił vykładaje anłajn anhlijskuju movu. Jaho zatrymali akurat za 10 chvilin da pačatku zaniatkaŭ.
«Nam nasustrač jedzie inšy busik. Ja padumaŭ, što niechta pjany, bo mašyna ruchałasia pa našaj pałasie. Ja pačaŭ skiroŭvać na ŭzbočča, kab nie sutyknucca. Z busa nasuprać adrazu vylecieli «maski-šou» z aŭtamatami. Ale samo zatrymańnie było trochu siurrealistyčnym. Z adnaho boku, jany laciać na ciabie z aŭtamatami. Ale pry hetym dalikatna hrukajuć u škło, kab ty adčyniŭ dźviercy. Kali b na maim miescy byŭ złačynca, to jany b tak nie hrukali ŭ škło».
«Jany byli vielmi niezadavolenyja, što nie zmahli samarealizavacca, jak u stalicy: efiektna vybityja dźviery, siłaviki sa ščytami. A tut vioska, ja ŭ pracoŭnym adzieńni».
Pierad tym, jak mužčyna vyjšaŭ z mašyny, učastkovy, jaki prysutničaŭ pry zatrymańni, pakazaŭ sankcyju prakurora. Ale siłaviki pryśpiešvali Michaiła zbrojaj, i jon nie paśpieŭ aznajomicca z dakumientam.
Adzin z amapaŭcaŭ zdymaŭ zatrymańnie na kamieru, jakoj zvyčajna karystajucca «cichary». Na ŭčastkovym byŭ nahrudny videarehistratar, jaki admysłova byŭ adklučany. Ab hetym Michaił daviedaŭsia na sudzie, kali jaho advakat paprasiŭ dałučyć da spravy videazapis zatrymańnia.
«Mnie vielmi mocna ścisnuli ruki kajdankami. Ja pra heta nie staŭ kazać siłavikam, bo ich reakcyja mahła b być niepradkazalnaj. Jašče niekalki dzion u mianie zastavalisia ślady na rukach. Amapaŭcy nadzieli mnie kajdanki i skazali: «Ty naš pałonny».
Heta ŭžo treciaje zatrymańnie Michaiła. Minułyja byli ŭ 2020 i 2021 hadach. Usie razy nahody dla zatrymańniaŭ byli dziŭnymi:
«Pieršy raz prychodzili šukać niejki samahonny aparat. Druhi raz, dumaju, mianie zatrymlivali previentyŭna pa nieviadomaj kryminalnaj spravie. A ciapier — z-za pafarbavanaha paliva».
U kałhasach farbujuć paliva dla sielhastechniki, kab rabočyja jaho nie krali. Kožnamu kałhasu nadadzieny adpaviedny koler. Michaiła zatrymali za «niepadparadkavańnie», a nahodaj dla vobšuku stała kryminalnaja sprava ab kradziežy kałhasnaha paliva.
Paśla zatrymańnia Michaiła ŭ kajdankach paviali da chaty na vobšuk, dzie siłaviki patrabavali ŭ jaho parol ad telefona. Na praciahu ŭsiaho vobšuku mužčynu nie patłumačyli ani jaho status u spravie, ani prava na advakata. U domie siłaviki taksama zatrymali Śviatłanu.
«Jany nastojvali, kab ja nazvaŭ parol. Nastojvali — heta miakka kažučy. Fizična nie cisnuli, ale było psichałahičnaje zapužvańnie. Amapaŭcy nazyvali mianie zdradnikam, pytalisia, čamu ja jašče ŭ Biełarusi i što zrabiŭ dla radzimy, abvinavačvali va ŭdziele ŭ płanie «Pieramoha».
Mužčyna kaža, što siłaviki demanstravali svajo fizičnaje daminavańnie nad čałaviekam, jaki znachodzicca ŭ kajdankach i zaležnaj pazicyi.
«Uvieś čas vobšuku jany cisnuli, kab ja nazvaŭ parol ad telefona. Pahražali raźbić šybu ŭ domie. Kazali, što maja žonka im užo ŭsio pra mianie raskazała. Paśla vyzvaleńnia Śvieta mnie paviedamiła, što joj siłaviki kazali toje ž samaje».
Zatym mužčynu adviali ŭ amapaŭski busik i pasadzili na chałodnuju padłohu.
«Kala piaci hadzin ja prasiadzieŭ tam na kaleniach, z rukami ŭ kajdankach za śpinaju i tvaram u padłohu. Nohi mocna zaciakali. Pozu, u jakoj siadziš, možna było mianiać, tolki kali ŭ siłavikoŭ byŭ dobry nastroj. Na prośbu źmianić pozu amapaviec adkazvaŭ spačatku admoŭna i praz chvilinu ŭžo pahadžaŭsia».
U Michaiła na zapiaściach jašče niekalki dzion zastavalisia ślady ad kajdankoŭ.
«Pavodle maich nazirańniaŭ, siłavikam važna razburyć tvajo «hniazdo». Kab u domie było abo nie zručna žyć, abo nie było adčuvańnia biaśpieki. Jany skazali, što jašče dobryja, bo nie padymali nam padłohu».
Paśla vobšuku ŭ siamji zabrali ŭsie hrošy, jakija byli adkładzieny na novy płot. Taksama zabrali knihi. Ich paznačyli, jak «litaratura roznaj skiravanaści». Siarod ich byli knihi pa sacyjałohii, palitałohii. Taksama ŭ mužčyny zabrali skurany kašalok z vyjavaj hierba «Pahonia».
Siłaviki adšukali ŭ albomie dla malavańnia Śviatłany malunak bałkona kvatery, na jakim vyviesili bčb-ściah padčas pratestaŭ. Jaho taksama zabrali.
«Samaje prykraje, što zabrali karcinu z bčb-ściaham, napisanuju alejem, jakuju Śviatłana stvaryła pavodle fotazdymka studenckich pratestaŭ. Amapaŭcy pytali, što žonka chacieła skazać hetaj karcinaj. Kali jany prychodzili da nas druhi raz (29 studzienia 2021 hoda — Zaŭv. red.), karcinu nie zabrali, bo tady na joj jašče nie vysachła farba.
Užo druhi raz siłaviki zabirajuć u nas rečy z doma i zatym nie viartajuć ich. Heta padobna da niejkaha łutynhu (z anhielskaj movy loot — narabavanaje, trafiej. — Zaŭv. red.)».
Zatym Śviatłanu i Michaiła pavieźli ŭ rajonny izalatar. Siłaviki ŭ busiku słuchali pieśni Coja. Mužčyna raspaviadaje, što ŭ ich instrukcyja zatrymlivać ludziej u poŭnaj amunicyi.
«Jany chrabrylisia, što mahli pryjechać ulehcy i vyciahnuć mianie za škirku. Ale musiać jeździć z aŭtamatami, u broniekamizelkach i z kulamiotam u sałonie ich busa».
Sud: ščyry amapaviec, biełaruskamoŭny advakat i navadnyja pytańni sudździ
U IČU Ivanaŭskaha rajona mužčyna niby za niepadparadkavańnie pravaachoŭnikam adsiadzieŭ 15 sutak, a jaho žonka — 13.
«Moj vychad z busika, kali ŭčastkovy pakazaŭ mnie sankcyju prakurora, paličyli jak niepadparadkavańnie. Nie razumieju, jak možna nie padparadkoŭvacca, kali pierad taboju stajać mužyki z aŭtamatami».
Sud nad Michaiłam i Śviatłanaj adbyŭsia 21 kastryčnika. Svajaki paśpieli skłaści damovu z advakatam, tamu ŭ Michaiła na pracesie byŭ abaronca. Ale samich svajakoŭ na pasiadžeńnie nie puścili.
Michaił raspaviadaje, jak pa-roznamu siabie pavodzili na sudzie siłaviki.
«Adzin amapaviec pavodziŭ siabie ščyra. Kali na sudzie jaho apytvali jak śviedku, jon adkazvaŭ, što nie bačyŭ taho, što adbyvałasia, bo byŭ zaniaty maim susiedam. A voś učastkovy, jakoha viedaje ŭvieś rajon, chłusiŭ, pryčym ščyravaŭ va ŭsiu moc. I heta małady čałaviek, jaki tolki pačaŭ svaju karjeru ŭ hetaj dziŭnaj ustanovie. Nie razumieju, jak jon budzie paśla hladzieć ludziam u vočy».
Mužčyna chadajničaŭ, kab praces vioŭsia na biełaruskaj movie, ale jamu admovili, matyvavaŭšy heta tym, što «ŭsie papiery ŭ sudzie składzienyja pa-rusku». Zatoje advakat byŭ biełaruskamoŭny.
Taksama sudździa zadavaŭ śviedkam navadnyja pytańni.
«U taho ščyraha amapaŭca, jaki kazaŭ, što ničoha nie bačyŭ, sudździa moža razoŭ dziesiać zapytaŭ, ci kazaŭ jaho kaleha, što ja pavinien vyjści z mašyny. Kali amapaviec adkazvaŭ, što ničoha nie čuŭ, sudździa prama pierapytvaŭ: «Dyk było ci nie?» To-bok sudździa admysłova cisnuŭ na śviedku, kab toj daŭ patrebnyja śviedčańni. Tym bolej, što dva inšyja tak zvanyja śviedki ŭžo dali pakazańni suprać mianie. Ad dziejańniaŭ sudździ paprostu chaciełasia vanitavać».
Michaił kaža, što sudździa, uziaŭšy jaho papiaredniuju administracyjnuju spravu za 2020 hod, jakaja znachodziłasia ŭ tym ža sudzie, uličvaŭ danyja ź jaje pry vyniasieńni prysuda.
Sudździa svojeasabliva tłumačyŭ pakazańni śviedkaŭ. Naprykład, admovu nazyvać siłavikam parol ad telefona, jon kamientavaŭ nastupnym čynam: «Kali jany prasili parol, značyć u vas było, što ad ich chavać».
Izalatar i ŭmovy ŭtrymańnia
«U kamiery narodu było niašmat. Kali pamiaškańnie raźličana, skažam, na try čałavieki, to maksimum u im było čatyry asoby, ale «lišnija» tam bolš za dzień nie zatrymlivalisia. Akramia mianie, palityčnych u kamiery nie było. Zatoje nam ładzili načnyja pravierki: spačatku było dźvie pravierki na noč, a 24-j i a 4-j hadzinie, zatym adnu admianili. Heta było padobna da dresiroŭki sabak. Ciabie budziać, patrabujuć padyści da dźviarej, ale zusim ničoha nie pytajuć i nie prahladajuć.
Łožak u kamiery byŭ draŭlany. Na im možna było siadzieć i lažać. Pieršyja paru dzion dniom matracy zabirali. Paźniej pierastali. Napeŭna, nadakučyła.
Raskład padačy ježy nastupny. A 8-j ranicy dajuć śniadanak, kala 14-j hadziny — abied. I a 18-j prynosiać viačeru. Z 18-j viečara da 8-j ranicy ŭvohule nie było ježy. Chiba što možna było paprasić kipniu.
Ranicaj davali chleb z harbataj. Abied byŭ sytny. Ale jaho davali ŭ samym kancy abiedziennaha času. To-bok ty musiš vielmi chutka ŭsio źjeści. Viačera była vielmi sumniŭnaja. Paśla viačery try dni ničoha nie jeŭ, bo ad ježy pačalisia prablemy sa straŭnikam».
U kancy terminu da Michaiła ŭ kamieru pryjšli ramantavać vodapravodny kran, jaki ŭvieś čas praciakaŭ.
«Padčas adbyvańnia aryštu da nas u kamieru prychodziŭ prakuror i pytaŭ pra ŭmovy ŭtrymańnia. Ja paviedamiŭ, što praciakaje kran i ŭ kamiery niama knih. U apošni dzień aryštu da nas pryjšoŭ sam kiraŭnik izalatara i vyrašyŭ prablemu. A ŭ žanočaj kamiery adramantavali tualet».
Michaił paraŭnoŭvaje adbyvańnie aryštu ŭ rajonnym izalatary z dośviedam u IČU na Akreścina.
«U rehijonach supracoŭniki izalataraŭ vielmi nieachvotna, niajakasna, ale vykonvajuć praviły ŭtrymańnia viaźniaŭ. Ciapier u kožnaj kamiery ŭstalavanyja kamiery videanazirańnia. Tamu supracoŭniki imitujuć burnuju dziejnaść».
«Sa mnoju ŭ kamiery byŭ daśviedčany siadzielec, jaki, ź jaho słoŭ, adsiadzieŭ 16 hadoŭ u turmie. Jon mnie dapamoh z adaptacyjaj u kamiery i raspavioŭ, jak prajektavalisia savieckija turmy. Ź jaho słoŭ, raniej pry ŭnutranym adstrojvańni kamier prymiešvali sol, kab jana ŭciahvała vilhać, i takim čynam paharšalisia ŭmovy dla viaźniaŭ (My nie praviarali praŭdzivać hetaha fakta. — Zaŭv. red.). «Usio, što tabie padajecca ŭ turemnym pobycie niapravilnym, nasamreč takim i jość, i heta admysłova spłanavana sistemaj», — kazaŭ moj susied».
Michaił raspavioŭ, što listy ad blizkich jamu vydali tolki ŭ dzień vyzvaleńnia. Taksama supracoŭniki izalatara nie addali jamu papiery, jakija tyčylisia abskardžańnia prysudu.
«Ja padaŭ skarhu ŭ Brescki abłasny sud na svoj prysud. U adkaz mnie ŭ kamieru dasłali apaviaščeńnie ab jaje atrymańni. Supracoŭniki izalatara prynieśli apaviaščeńnie pad podpis i paprasili mianie dać im jaho, kab zrabić kopiju. Kaniečnie, biarycie, chiba ŭ mianie jość vybar? Vy ž u lubym vypadku zabieracie. Kali budzieš supraciŭlacca, to jany tam ciabie prosta zakatujuć. U vyniku dakumient mnie tak i nie addali».
Skarhu Michaiła abłasny sud nie zadavoliŭ i rašeńnie rajonnaha suda pakinuŭ bieź źmien.
