Ihar Alinievič
Pryvitańnie, darahi siabar!
Nikoli b nie padumaŭ, što budu vinšavać ciabie sa staronak biełaruskich ŚMI, a kankretna z «Našaj Nivy». Nie ŭjaŭlaju sabie, kali ty zmožaš pračytać hetyja radki, ale ŭpeŭnieny, što heta nieminuča adbudziecca. Nie viedaju taksama, kali my pabačymsia, ale my abaviazkova sustreniemsia.
Tamu niachaj hety list budzie tym źvianom, što nas abjadnoŭvaje i dapamahaje ŭsim nam zastavacca mocnymi dziela vas — palitviaźniaŭ i pałonnych, našych siabroŭ i siabrovak, rodnych i adnadumcaŭ. Słovami śviet nie źmieniš, ale słovami možna zapoŭnić našyja rany, źmienšyć bol, supakoicca i adčuć jednaść z vami.
Simvalična skłałasia, što ŭ dalokim 2011 hodzie ja, małady daktarant Jahiełonskaha ŭniviersiteta, pajechaŭ na Pieršy Mižnarodny kanhres daśledčykaŭ Biełarusi ŭ Koŭnie. Na mierapryjemstvie ja vystupaŭ z dakładam pra «spravu anarchistaŭ», adnym z udzielnikaŭ jakoj byŭ ty, Ihar, a taksama viadomyja biełaruskija anarchisty Mikoła Dziadok dy Alaksandr Franckievič.
U 2020-m usie vy znoŭku apynulisia za kratami za svaje pohlady… A ŭ 2011-m ty — užo anarchist, revalucyjanier i viazień, ale jašče biez prydatku «palityčny».
Tady mnie chaciełasia pryciahnuć uvahu biełaruskaj akademičnaj supolnaści da anarchist studies i kankretna da vas — radykalnych viaźniaŭ sumleńnia. Dyk voś, vystup ja mieŭ akurat na tvoj 28-y dzień naradžeńnia — 24 vieraśnia. Vystup nie vielmi ŭdały, ale paźniej na jaho padstavie ŭ «Palityčnaj śfiery» vyjšaŭ užo bolš hruntoŭny navukovy artykuł, jaki navat byŭ naminavany na Premiju Kanhresu.
Takim čynam, u biełaruskaj navucy źjavilisia parastki anarchizmu. Paźniej było šmat inšych tvoraŭ, ale toj biełaruskamoŭny tekst ja liču pieršaj važnaj cahlinkaj majoj dapamohi tabie i inšym anarchistam. Jak u toj čas, tak i paśla našaha niezavieršanaha paŭstańnia ŭsich vas usio ž taki pryznali palitviaźniami i vy zaniali svajo admysłovaje miesca na biełaruskaj hramadska-palityčnaj scenie.
Ale maje teksty — drabiaza ŭ paraŭnańni ź letapisam biełaruskaj štodzionnaści, jakuju ty bliskuča adlustravaŭ u svaich dziońnikach «Jedu ŭ Mahadan». Ja viedaju, što heta tolki častka taho, što ty napisaŭ padčas svajho pieršaha źniavoleńnia. I častka daloka nie samaja žorstkaja. Ale navat i jaje chapiła dla atrymańnia ŭznaharody imia Franciška Alachnoviča.
Tvaja kniha była sapraŭdnym praryvam! Dla anarchisckaha ruchu, dla biełaruskaj litaratury. Ty byŭ pieršaprachodcam, ty im zastaješsia i ciapier.
Kali my daviedalisia, što vas vyzvalili ŭ žniŭni 2015 hoda (ja sustreŭ navinu ŭ rodnaj Horadni), to nie mahli strymać emocyj. Ź siabrami śviatkavali ŭsiu noč, a z našych voknaŭ na ŭvieś rajon hučała pieśnia lehiendarnaha Deviation «Tvoj baćka fašyst». Mahu tolki sabie ŭjavić, jak pa ŭsioj krainie śviatkavali vaša «pamiłavańnie»…
Pamiataju, jak my ŭrešcie paznajomilisia. Iznoŭ niejki simvalizm, bo heta byŭ tvoj 32-hi dzień naradžeńnia. Mnie patelefanavaŭ naš ahulny siabar i zapytaŭ, ci jość mahčymaść u našym horadzie zładzić prezientacyju tvajoj knihi. Achvotna! Ty tady musiŭ vyjechać u Polšču, bo zastavacca na radzimie było niebiaśpiečna.
Tak na piać hod ty staŭ palityčnym emihrantam. U vieraśni 2015 hoda ty jeździŭ pa jeŭrapiejskich haradach z prezientacyjaj svajoj knihi. Siońnia jana pierakładziena na 11 moŭ i rychtujecca ŭkrainskaje vydańnie. Pa-polsku kniha vyjšła na dva hady raniej (adnoj ź pierakładčyc była maja siastra, ź jakoj vy taksama paźniej pasiabravali i jakaja dałučajecca da vinšavańniaŭ).
U inšych haradach ty mieŭ prezientacyi na skvotach ci nizavych kulturnickich centrach, ale ŭ Krakavie my zładzili vystup u Instytucie sacyjałohii Jahiełonskaha ŭniviersiteta (dziakujučy prafiesarcy Bieacie Kavalskaj). Mienavita ŭ hetaj navučalnaj ustanovie, najstarejšaj u Polščy, 500 hod tamu navučaŭsia naš vydatny pieršadrukar i humanist Francišak Skaryna.
Hetakim čynam tvaje turemnyja ŭniviersitety pieratvarylisia va ŭniviersitety perse. Tvoj pieršy dzień narodzin na svabodzie staŭ pačatkam našaha siabroŭstva.
Prajšło try hady, i ja pryjechaŭ da ciabie na čarhovy dzień narodzin u adzin stary haradok, dzie ty tady žyŭ z našym ahulnym siabram.
Niejki čas tamu hety siabra zahinuŭ, zmahajučysia va Ukrainie suprać rasiejskaha impieryjalizmu. Za volnuju Biełaruś, za ciabie i inšych palitźniavolennych. Pa viadomych pryčynach, jaho imia ja nazvać nie mahu.
Heta ŭžo druhaja, blizkaja tabie asoba, jakaja addała svajo žyćcio za svabodu. Pieršym byŭ Dźmitryj Piatroŭ (pazyŭny «Ekołah»), rasijski anarchist, jaki sioleta zahinuŭ pad Bachmutam. Jany praciahvali rabić tvaju spravu. Spravu baraćby za ideały roŭnaści, svabody dy sacyjalnaj spraviadlivaści.
Ihar, ja vielmi ŭdziačny losu, što našyja žyćciovyja ściežki pierasieklisia. I ja vielmi hanarusia našym siabroŭstvam. A zaraz natchniajusia (zrešty, nie tolki ja) tvajoj niazłomnaściu i enierhijaj, dzie pierakanańni harmanirujuć z čałaviečnaściu, a słovy ź dziejańniem.
Pomniu, jak razmaŭlali z taboj pra vytoki našaj prahi da svabody.
Adkul u našaha pakaleńnia (narodžanych u 80-ja) tak mocna ŭkaraniłasia vostraje žadańnie sacyjalnaj spraviadlivaści, ščyraści, idejnaści dy advahi? I syšlisia na tym, što ŭłada sama vychavała nas takimi.
Naturalna, pieradusim heta zasłuha baćkoŭ, ale nie tolki. Usie hetyja savieckija knihi dy filmy, jakimi my zachaplalisia ŭ dziacinstvie («Korcik», «Hardemaryny», «Zialony furhon», bieźlič stužak pra vajnu…). My ŭsmoktvali ich jak hubka.
Paźniej prosta adkinuli ideałahičny składnik hetych tvoraŭ i na vychadzie zastalisia libiertarnyja idei i hodnaść, jakimi i kiravalisia ŭ darosłym žyćci. Ty — vydatny prykład hodnaści.
Ja ŭdziačny tabie za toje, što ty paznajomiŭ mianie z cudoŭnymi ludźmi, vydatnymi tavaryšami i addanymi zmaharami. Heta i zhadany vyšej zahinuły va Ukrainie «Ekołah», heta i anarcha-partyzany, hodnyja syny Biełarusi dy svaich baćkoŭ. Na žal, kantaktu ź imi, jak i z taboj, u mianie amal niama. Usio, što ja viedaju pra vas, čytaju na telehram-kanale «Prava na paŭstańnie» ci AČK Biełaruś, dzie časam źjaŭlajucca drobnyja źviestki pra anarchistaŭ z hrupy «Čorny ściah».
Mienavita vy byli siarod tych siabroŭ, jakija dapamahli mnie ŭ časy majho najvialikšaha žyćciovaha kryzisu i ŭpadku. Vy pakazali, što znachodziačysia na dnie, ad jaho zaŭsiody možna adpichnucca. Dziakuj za heta!
Ihar, nie budzie pierabolšvańniem, kali skažu, što ty byŭ i zastaješsia prykładam nie tolki dla anarchistaŭ z roznych krain, ale i dla častki biełaruskaha hramadstva, u jakoj niama zhody na kryvavy impieryjalizm, ašaleły nacyjanalizm ci kałhasnuju dyktaturu. Tvaja bieskampramisnaść uražvaje, tvaich pohladaŭ baicca dziaržava, a siarod vorahaŭ ty vyklikaješ pavahu.
Hieroi i revalucyjaniery minułych časoŭ redka dažyvali da 40 hadoŭ. Maryi Bahuševič było 22, Ihnatu Hryniavickamu — 24, Kastusiu Kalinoŭskamu — 28. Ale my žyviem tut i ciapier. Niezaležna ad turmy, vajny i represij my starajemsia być mocnymi, takimi jak ty. Ja viedaju, što ty zastaješsia stalovym, i što ŭsio tolki pačynajecca. Dla ciabie jak dla čałavieka, biełarusa i anarchista.
Ty zaŭsiody paŭtaraŭ, što najlepšaja salidarnaść — praciah baraćby. Prabač, što ja nie zdolny ciabie vyzvalić i što hetaja abrydłaja sistema ŭsio jašče isnuje. Ale my starajemsia rabić toje, što ŭ našych siłach. I pakul ty tam — tvaje idei i słovy žyvuć svaim žyćciom.
U listapadzie ŭ Varšavie adbuducca dva pakazy śpiektakla pa matyvach tvajoj knihi «Jedu ŭ Mahadan: nie vier, nie bojsia, nie prasi». Na češskaj premjery hetaj aryhinalnaj pastanoŭki mnie daviałosia pabyvać u Brnie. Spadziajusia, što i ŭ polskaj stalicy budzie anšłah. Tamu što turemnaja rečaisnaść Biełarusi, na vialiki žal, jak nikoli aktualnaja i balučaja tema. Balučaja, ale nie śmiarotnaja, i žyćcio praciahvajecca!
Tamu prosta pažadaju tabie zastavacca saboj, kab nadalej hienieravać cikavyja dumki i dzialicca z nami.
Usio, što ty zadumaŭ, pavinna ździejśnicca, a kali mury buduć razburanyja, to razam z taboj i tvaimi tavaryšami pahladzim na ich ruinach hety śpiektakl. Pa-biełarusku. Bo, choć rozum u ciabie humanista, duša anarchista, ale serca tvajo biełaruskaje. Takim ciabie i čakajem.
Z dniom naradžeńnia, Ihar!
***
Vinšavańni Iharu Alinieviču zapisali i byłyja palitviaźni, a taksama Alina Koŭšyk.
Čytajcie taksama:
Palitviaźnia Ihara Alinieviča amal miesiac utrymlivali ŭ ŠIZA
