Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
«Siektar IT jak drajvier rostu biełaruskaj ekanomiki źnik»
Siarod halin ekanomiki, jakija najbolš paciarpieli ad sankcyj i vajny, ekśpiert BEROC Dźmitryj Kruk vyłučaje IT-śfieru, jakaja ciaham piaci hod, z 2017-ha pa 2021-šy, ličyłasia drajvieram biełaruskaj ekanomiki.
«Kali paraŭnoŭvać biahučyja pakazčyki ź pikam 2021 hoda, to siektar «infarmacyjnyja technałohii i suviaź» prasieŭ na 19%. IT jak drajvier rostu biełaruskaj ekanomiki źnik», — adznačaje Kruk.
Ź jaho słoŭ, značnaje asłableńnie IT-haliny budzie mieć bolš niehatyŭny ŭpłyŭ na ekanomiku, čym prosta strata ad jaho niepasrednaha ŭniosku ŭ rost VUP, bo jana ciahnuła za saboj inšyja haliny i dadavała stanoŭčy impuls u ekanomiku.
Paciarpieła transpartnaja halina.
«Prablemy ŭ hetaj śfiery pieršapačatkova pačalisia nie z-za vajny, a z-za kavidu. Paźniej pačaŭ naziracca nievialiki adnaŭlenčy rost, ale ŭ 2022-m znoŭ adbyŭsia vielmi istotny spad.
Pa stanie na 2023 hod, transpartnaja halina adnaŭlajecca, možna dapuścić, što naleta atrymajecca nablizicca da davajennych pakazčykaŭ, ale ŭ paraŭnańni z dakavidnym 2019 hodam — heta ŭsio adno amal na 20% mienš».
Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
Siarod asnoŭnych prablem, ź jakimi sutyknułasia biełaruskaja ekanomika na fonie vajny i sankcyj, ekanamist nazyvaje stratu ŭstojlivaha padmurka dla raźvićcia amal va ŭsich halinach ekanomiki.
«Navat tyja śfiery, što na biahučy momant znachodziacca ŭ adnosna niebłahim finansavym stanie, nie mohuć być upeŭnienymi, što takoje ž stanovišča ŭ ich zachavajecca zaŭtra, pakolki isnuje vielmi šyroki śpiektr ryzykaŭ.
Naprykład, dla mašynabudavańnia — heta Kitaj, jaki pašyraje svoj ekspart na rasijski rynak. Taksama Kitaj vyciaśniaje i šmat jakija inšyja tavary biełaruskaj vytvorčaści na rasijskim rynku i pastupova zabiraje sabie hetuju dolu rynku».
Zaležnaść ad Rasii praciahvaje raści
Adrazu paśla vajny šmat jakija biełaruskija kampanii ŭmacavalisia na rasijskim rynku, ale chutka jany mohuć stracić svaje pazicyi.
«Ź vialikaj dolaj vierahodnaści možna kazać, što kanjunktura dla ich źmienicca», — miarkuje ekśpiert.
Ekanamist adznačaje, što takija śfiery, jak naftaapracoŭka i mašynabudavańnie, ciapier znachodziacca ŭ adnosna prymalnym stanie ŭ pieršuju čarhu mienavita za košt rasijskaha rynku. Usio heta kaža pra toje, što Biełaruś stanovicca jašče bolš zaležnaj ad Rasii.
U 2020 hodzie dola Rasii ŭ źniešnim handli Biełarusi składała 47,9%, pa vynikach 2021 hoda jana vyrasła da 49%. Ciaham apošniaha hoda ŭžo kala 60-65% prypadaje na dolu RF.
Ilustracyjny zdymak. Fota: BiełTA
Ekśpiert kaža, što kali raniej zaležnaść ad Rasii možna było nazyvać značnaj, to siońnia bolš padychodzić termin tatalnaja.
«Navat hetyja ličby, jakija prykmietna rastuć, nie dajuć poŭnaha razumieńnia ŭzroŭniu hetaj zaležnaści. Značnaja častka ekspartu, u tym liku kalijnych uhnajeńniaŭ, naftapraduktaŭ, draŭniny i šmat čaho inšaha, ciapier infrastrukturna zaležać ad RF, choć i nakiroŭvajucca ŭ inšyja krainy.
Kali raniej dla hetaha ŭ asnoŭnym vykarystoŭvałasia partovaja infrastruktura Litvy i Łatvii, to ciapier amal usia łahistyčnaja infrastruktura taksama rasijskaja», — tłumačyć ekśpiert.
Rost enierhietyčnaj zaležnaści ad RF Kruk nazyvaje jašče adnym vielmi surjoznym aśpiektam.
Ekanamist ličyć, što naftavaja subsidyja źjaŭlajecca adnym z hałoŭnych čyńnikaŭ, čamu ŭ Biełarusi atrymałasia niejtralizavać upłyŭ vajny i sankcyj. Asabliva kali kazać pra 2022 hod.
Ilustracyjny zdymak. Fota: Dmitry Lovetsky / AP
Taksama nie mienš važnym čyńnikam Kruk nazyvaje nizkuju canu na rasijski haz dla Biełarusi.
«U paraŭnańni z rynkavaj canoj, jakaja skłałasia letaś, biełaruskija vytvorcy, majučy dostup da tannaha hazu, mieli vielmi značnuju pieravahu ŭ pytańniach kankurentazdolnaści».
Ekśpiert źviartaje ŭvahu i na toje, što hrafik płaciažoŭ pa dziarždoŭhu byŭ pierahledžany.
«Heta taksama akazała značnuju padtrymku našamu biudžetu, asabliva letaś», — kaža Kruk.
«Biełaruskaja ekanomika funkcyjanuje i maje prymalnyja pakazčyki ŭ vialikaj stupieni dziakujučy padtrymcy z boku Rasii. U pierśpiektyvie heta aznačaje, što rasijskaja ekanomika pahłynaje biełaruskuju.
Kali taki trend budzie praciahvać raźvivacca, to možna havaryć pra toje, što naša ekanomika faktyčna pieraŭtvarajecca ŭ prydatak rasijskaj», — adznačaje ekanamist.
Jak ekanomika ŭpłyvaje na palityku
Razam z tatalnaj zaležnaściu ad RF takija pieramieny niasuć z saboj dadatkovyja ryzyki, pakolki rasijskaja ekanomika sama znachodzicca ŭ niestabilnym stanie praź bieźlič sankcyj. Takim čynam, usie rasijskija ryzyki aŭtamatyčna stanoviacca i biełaruskimi. Jak vynik — naša ekanomika amal całkam stanovicca zakładnikam Rasii.
Kruk źviartaje ŭvahu, što praz zaležnaść ekanamičnuju pavyšajecca ŭzrovień zaležnaści palityčnaj, bo siońnia ŭ rukach rasijskich uładaŭ faktyčna apynuŭsia klučyk ad stanu biełaruskaj ekanomiki.
«Na takim fonie niejkaje paharšeńnie stasunkaŭ z RF vielmi lohka moža nie prosta asłabić, a mienavita abrynuć biełaruskuju ekanomiku. Ciapier u Rasii mahčymaściaŭ i instrumientaŭ heta zrabić bolš čym dastatkova», — ličyć ekśpiert.
Dźmitryj Kruk adznačaje, što heta niasie ryzyku nie tolki dla režymu Łukašenki, kali toj raptam zachoča piarečyć Maskvie, ale i tym, chto pryjdzie da ŭłady paśla jaho.
«Kali novaja biełaruskaja ŭłada budzie nie nadta prarasijskaj, to Maskva zmoža ź lohkaściu skarystacca hetym kiejsam, kab łabiravać svaje intaresy. Tamu heta vyklik u tym liku i demakratyčnamu ruchu.
Heta toje, nad čym pracuje ekśpiertnaje kamjunici. Nam treba razumieć, jakija instrumienty možna budzie vykarystoŭvać, kab pamienšyć hetuju zaležnaść, i jak źmiakčyć mahčymy šok dla ekanomiki ŭ vypadku, kali Rasija zachoča skarystacca svaim stanoviščam i akazać cisk na Biełaruś».
A što z zarobkami?
Ekanamist nie vyklučaje, što ŭ nastupnym hodzie moža zachavacca trend na pavolny rost realnych zarobkaŭ.
«Bazavy scenar na 2024 hod padobny na 2023-ci. Što tyčycca realnych zarpłat — jość vialikaja imaviernaść, što jany praciahnuć pavolna raści. I tut my praciahvajem nazirać fienomien, kali z-za maštabnaj mihracyi zarobki demanstrujuć trochi dziŭnuju i adroznuju ad inšych makraekanamičnych pakazčykaŭ dynamiku.
Ilustracyjny zdymak. Fota: «Naša Niva»
Naprykład, padčas recesii-2022 zarobki skaračalisia mienš, čym VUP, a kali pačałosia adnaŭleńnie, to jany davoli chutka viarnulisia na davajenny ŭzrovień i potym jaho abahnali. Tamu, jak by dziŭna heta ni hučała, siońniašni ŭzrovień zarobkaŭ znachodzicca na histaryčnym maksimumie.
Ale heta naŭrad ci toje, čym varta hanarycca. Padvyšany ŭ vyniku mihracyi ŭzrovień zarobkaŭ siońnia — adna z pryčynaŭ ich stahnacyi paźniej».
Asnoŭnaj pryčynaj, čamu tak, adbyvajecca, ekśpiert nazyvaje niedachop pracoŭnaj siły.
«Heta doŭhaterminovy trend demahrafii plus mihracyja. Apošniaja pačynaje adyhryvać usio bolš značnuju rolu. Dla šmat jakich biznesaŭ paŭstaje vyklik, što kali jany nie zmohuć navat pry nie vielmi pryvabnym finansavym stanoviščy padymać zarobki, to jany prosta straciać pracoŭnuju siłu».
Asabliva, na dumku Kruka, heta budzie tyčycca kvalifikavanych śpiecyjalistaŭ, za jakich faktyčna zmahajucca ŭ tym liku susiednija krainy, pakolki šmat biełarusaŭ razhladaje varyjant źjechać.
«Adpaviedna, u šmat jakich vypadkach biznes idzie na toje, kab padvyšać zarobki, častkova achviarujučy svaim ułasnym finansavym stanoviščam», — tłumačyć ekanamist.
Inšym čyńnikam, jaki dazvalaje raści realnym zarobkam, možna nazvać štučnaje strymlivańnie cen. Jakoje ŭ svaju čarhu stvaraje inflacyjny navies.
Ekanamist miarkuje, što pavyšeńnie zarobkaŭ z takich mierkavańniaŭ maje abmiežavanyja resursy. Tamu rost ich u takim scenary ŭ 2024 hodzie budzie, ale nievialiki, bo adbyvajecca jon nie praz toje, što ŭ ekanomicy ŭsio dobra, a chutčej naadvarot.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytacie taksama:
Čamu ŭ Biełarusi adbyvajecca bum na rynku nieruchomaj majomaści? Tłumačyć ekanamist
Dobraja źnižka ci machlary? Jak nie dać siabie padmanuć pry nabyćci tavaraŭ u Instagram
