Vosieńniu 2023-ha EHU atrymaŭ dva hranty, jakija mahli b dapamahčy ŭ navučańni studentam u niebiaśpiečnaj situacyi. Pieršy ź ich — dapamoha ad mižuradavaha foruma The Nordic Council pamieram u 250 tysiač jeŭra. Abviaščałasia, što hetyja hrošy pakryjuć košt navučańnia 20 studentaŭ ź Biełarusi i takoj ža kolkaści ŭkraincaŭ — pa 6200 jeŭra na čałavieka. Kryteryi vybaru ŭdzielnikaŭ — palityčny pieraśled i siaredni bał padčas navučańnia.
Paźniej EHU apublikavaŭ abviestku pra novy hrant, na hety raz ad estonskaha MZS. U hety raz pamier dapamohi byŭ bolš ścipły — 35 tysiač jeŭra, jakija musili pakryć hadavoje navučańnie 16 studentaŭ ź Biełarusi. Vybirali pa siarednim bale i pa tym, ci trapiŭ student abo niechta ź jaho baćkoŭ pad palityčny pieraśled, i ci maje čałaviek z-za hetaha finansavyja ciažkaści.
Akramia hetaha, u EHU nie pieršy hod dziejničaje prahrama finansavaj dapamohi daśledčykam u ryzycy ź Biełarusi, Ukrainy i Rasii. Univiersitet śviedčyć, što ŭ biahučym akademičnym hodzie (2023/24) dapamohu pa prahramie atrymlivajuć 18 daśledčykaŭ z hetych krain.
Viadoma, z kožnym hodam raście kolkaść navukoŭcaŭ i studentaŭ, jakija mahli b pretendavać na dapamohu ad EHU. Represii ŭ Biełarusi nie spyniajucca, jak i ciažkaści ŭkrainskaj akademičnaj supolnaści padčas vajny, usio składaniej pracavać va ŭmovach tatalitaryzmu rasijskim navukoŭcam. U toj ža čas, kolkaść hrantavych srodkaŭ pa-minułamu abmiežavanaja.
«Skazali, što hałoŭny kryter — represavanaść»
Tyja, chto nie atrymaŭ hranty, majuć pytańni da razhladu zajavak.
Śviatłana (imia źmienienaje) — studentka piataha kursa EHU, dziaŭčyna vučycca tam z 2020 hoda. Jana pierabrałasia ŭ Jeŭrapiejski humanitarny paśla palityčnaha adličeńnia z univiersiteta ŭ Biełarusi.
Amal uvieś čas u EHU dziaŭčyna vučyłasia biaspłatna. Štohod padavałasia na hranty.
U vieraśni 2023-ha dziaŭčyna znoŭ dasłała va ŭniviersitet zajaŭku na hrant, i administracyja joj paviedamiła, što sioleta hranty buduć vydavać z ulikam paśpiachovaści, bo represavanych studentaŭ šmat. Śviatłanu heta nie napužała, bo jana vučycca dobra, ale joj pryjšła admova.
Tady Śviatłana pačała cikavicca, čaho joj nie chapiła i čyju zajaŭku tady zadavolili, jaki siaredni bał u hetych studentaŭ. Joj adkazali, što hrant atrymali tyja, chto mieŭ siaredni bał nie mienš za 8,75 (u Śviatłany jon akazaŭsia mienšym).
Usiaho, pa jaje padlikach, u EHU kala 70 biełaruskich studentaŭ z palityčnym bekhraŭndam.
Studentka raskazvaje, jak dalej skłaŭsia jaje dyjałoh z administracyjaj: «Mnie skazali, što hałoŭny kryter [vydačy hrantaŭ] — represavanaść. Spytała, jak jany jaje aceńvali, bo ja trapiła pad pieraśled, mianie adličvali. Adkazali, što hrant atrymali byłyja palitviaźni i dzieci palitviaźniaŭ, a potym u EHU razhladali ŭsich astatnich.
Ja nie mieła pytańniaŭ, pakul nie sutyknułasia z druhim konkursam, dzie studenty prachodzili tolki pa siarednim bale. Tam jość niestykoŭki — niekatoryja studenty, jakija musili prajści pa adznakach, čamuści nie prajšli ŭ konkursie na pieršy hrant, ale ich zajaŭku zadavolili, kali pryjšoŭ druhi hrant. Čamu ž jany nie prajšli ŭ pieršym, jaki prachodziŭ raniej? Taksama, hledziačy pa tablicy, studentka z bałam 8,75 nie prajšła i ŭ druhim konkursie, chacia jana taksama była represavanaja».
Tym časam Śviatłanie daviałosia zapłacić za navučańnie, inakš jana była b adličanaja. U EHU apłata idzie kožnyja paŭhoda, i razavaja suma składaje 600 jeŭra (za hod atrymlivajecca 1200 jeŭra).
«Było represavana vielmi šmat studentaŭ, i ŭ adkrytym dostupie pavinna być infarmacyja, jak z 2020 hoda raźmiarkoŭvalisia hranty, tak robiać u inšych univiersitetach, — ličyć Śviatłana. —
U pieršym hrancie na studenta vydavali 2500 jeŭra. Ale ŭ druhim, bolšym hrancie, na kožnuju pryniatuju zajaŭku vydzialałasia ŭžo 6200 jeŭra — heta całkam usia suma, jakuju EHU vydatkoŭvaje na adnaho studenta, z ulikam administratyŭnych i ŭsich mahčymych vydatkaŭ. A 2500 — heta, jak ja razumieju, suma, jakuju student musić płacić štohod. Čamu ŭ adnym hrancie vydzialajuć 2500 na studenta, a ŭ inšym — 6200?»
Dziaŭčyna taksama prasiła ŭ administracyi EHU dakumienty, kab pahladzieć, za hrant jakoj krainy vučyłasia jana ci inšyja represavanyja studenty — Śviatłana raskazvaje, što ŭ inšych univiersitetach takaja infarmacyja adkrytaja. Ale ŭ EHU joj hetu infarmacyju nie dali.
«Mnie prosta adklučyli poštu EHU, i ja pra hrant nie daviedałasia»
Kaciaryna taksama vučycca na piatym kursie EHU. Dziaŭčyna była studentkaj BDEU i ŭdzielničała ŭ pracy tamtejšaha stačkamu, ale vymušanaja była źjechać z krainy ŭ śniežni 2020-ha z pryčyn biaśpieki i tamu adličyłasia z univiersiteta.
Paźniej jana pačuła, što ŭ EHU prymajuć represavanych studentaŭ, i źviazałasia z univiersitetam. U vyniku dziaŭčyna pierajšła ŭ Jeŭrapiejski humanitarny na śpiecyjalnaść «suśvietnaja palityka i ekanomika» na zavočku.
Jak i Śviatłana, Kaciaryna vučyłasia na hrantavaj asnovie, ale jana kaža, što ŭmovy hrantu źmianialisia štohod. Niejki čas dla jaho atrymańnia treba było prosta vučycca bieź pierazdačaŭ, i tolki na čaćviortym kursie dziaŭčynu paprasili napisać zajavu na atrymańnie finansavaj dapamohi. Jana adznačaje, što infarmacyju pra hranty rassyłali tolki na elektronnuju poštu. Taksama Kaciaryna padpisała damovu, što kali jana nie skončyć čaćviorty kurs, joj treba budzie viarnuć 1200 jeŭra za navučańnie na im.
Kaciaryna adznačaje, što dobra vučycca, jaje siaredni bał — 9.
Ale na piatym kursie dziaŭčyna-vydatnica nie atrymała hrant, pryčym pa niedarečnaj pryčynie. Prosta elektronnaja pošta na płatformie EHU, kudy Kaciarynie dasłali infarmacyju pra hrant, pierastała pracavać.
«Pavodle techpadtrymki, mnie dasłali infarmacyju pra toje, što možna padacca na hrant, 18 vieraśnia ŭ 15 hadzin, ale heta byŭ čas kanikułaŭ, kali nie štodzień praviaraješ poštu. A ranicaj 19-ha mnie prosta adklučyli poštu, to-bok ja pra hrant nie daviedałasia. 20 vieraśnia ja sprabavała ŭvajści ŭ poštu, i ŭ mianie heta nie atrymałasia. Byŭ nadpis, što parol nie padychodzić, i ja vyrašyła pasprabavać zajści ź inšych hadžetaŭ. Ale kožny raz sistema pisała roznyja daty, kali ja byccam źmianiła parol — šeść dzion tamu, piać dzion, adzin dzień».
Kaciaryna źviarnułasia ŭ techpadtrymku EHU. U pieršaj pałovie kastryčnika joj viarnuli poštu, usie paviedamleńni byli vydalenyja. Praŭda, u skryni čamuści akazałasia daviedka ab statusie studenta dziaŭčyny — adnafamilicy Kaciaryny, jakaja maje inšaje imia pa baćku. Taksama techpadtrymka patłumačyła, što prablemy Kaciaryny z poštaj jakraz i źviazanyja z tym, što ŭ EHU pastupiła jaje ciozka.
Kaciaryna napisała ŭ techpadtrymku, što z poštaj znoŭ nie ŭsio dobra, i paprasiła adnavić dostup da važnych dakumientaŭ sa svajoj pošty, ale sprava tak i nie zrušyłasia ź miesca. A ŭ kastryčniku, kali pačałasia vučoba, dziaŭčyna daviedałasia ad inšych studentaŭ, što ŭ EHU ŭžo razhladali vydaču hrantaŭ. Ale jana tak i nie zapoŭniła zajaŭku, bo nie atrymała list nakont hrantu.
Studentka padumała, što kali ŭniviersitet viedaŭ pra jaje prablemy z poštaj, tam mahli pajści nasustrač i razhladać jaje kandydaturu biez zajaŭki, jak heta było raniej.
Ale 6 listapada Kaciarynie pryjšło paviedamleńnie, što ŭ jaje zapazyčanaść pa apłacie za navučańnie. Jana paprasiła adterminavać apłatu i dasłała zajavu da rektara, dzie apisała historyju z poštaj i toje, jak jana prapuściła padaču na hrant. Administracyja adkazała joj, što dziaŭčyna atrymała list za paŭdnia da adklučeńnia pošty — to-bok tearetyčna mahła prahledzieć infarmacyju pra hrant. I zahadała apłacić navučańnie da 31 śniežnia.
Kaciaryna raskazvaje, što joj nie nadta prosta vydzialić hetyja hrošy: «Ja pavinna budu apłacić 600 jeŭra za pieršy siemiestr i 600 — za druhi. Dla zvyčajnaha čałavieka heta, napeŭna, padjomnaja suma. Ale ja vučusia ŭ dvuch univiersitetach i maju vielmi mała času, kab pracavać. Zvyčajna vykarystoŭvaju hrošy, kab pakryć vydatki na kvateru i zabiaśpiečyć ježaj siabie i sabaku.
Taksama ŭ mianie va Ukrainie muž, jon vajskoviec. Časam mnie patrebna da jaho jeździć ci pieradavać jamu na ŭsiaki vypadak hrošy. Tamu ja b lepiej hetyja hrošy addała svajmu mužu, a nie EHU, tym bolš što heta była nie maja pamyłka».
«Ličyŭ, što možna pačynać z čystaha lista»
Niekalki miesiacaŭ tamu navukoviec-fiłosaf Andrej Łaŭruchin dasłaŭ u EHU zajaŭku, kab udzielničać u konkursie na hranty represavanym navukoŭcam.
Tut varta zhadać historyju jaho adnosinaŭ z univiersitetam. Mužčyna apynuŭsia ŭ Jeŭrapiejskim humanitarnym u druhoj pałovie 90-ch, pastupiŭ u aśpiranturu. Jon akazaŭsia pieršym aśpirantam EHU, jaki abaraniŭ dysiertacyju — praŭda, sama abarona adbyvałasia ŭ Sankt-Piecierburskim dziaržaŭnym univiersitecie. Na toj čas EHU užo pieratvaraŭsia va ŭniviersitet non hrata dla biełaruskaj ułady i tamu abaraniacca tam było niebiaśpiečna.
Andrej pracavaŭ u EHU z 1998-ha: spačatku byŭ asistentam rektara Anatola Michajłava, potym — lektaram, dacentam, kiraŭnikom prahramy pa fiłasofii, a jašče paźniej — dyrektaram departamienta fiłasofii. U 2014-m Łaŭruchinu nie praciahnuli kantrakt paśla zabastoŭki, jak i niekatorym inšym vykładčykam.
Andrej Łaŭruchin. Fota: gazetaby.com
Paśla sychodu ź EHU Andrej Łaŭruchin vosiem hadoŭ prapracavaŭ u Vyšejšaj škole ekanomiki ŭ Sankt-Pieciarburzie, adkul syšoŭ u znak pratestu ŭ 2022-m paśla pačatku paŭnamaštabnaj ahresii Rasii va Ukrainie. Pierad hetym jon zapisaŭ videazvarot da kaleh ź Biełarusi i Rasii, dzie zaklikaŭ ich nie maŭčać i vystupić suprać vajny — naprykład, šlacham zabastoŭki. Nichto na heta nie adreahavaŭ.
U 2023-m vykładčyk zastaŭsia biez pracy, i znajści novaje miesca nijak nie atrymoŭvałasia, tady jon vyrašyŭ źviarnucca ŭ EHU.
«Prajšło stolki hadoŭ, i ja ličyŭ, što možna pačynać z čystaha lista, tym bolš što abrali novaha rektara».
24 lipienia mužčyna dasłaŭ zajaŭku na prahramu padtrymki represavanych navukoŭcaŭ z Ukrainy i Biełarusi, 27 lipienia ŭniviersitet paćvierdziŭ, što atrymaŭ jaje. Łaŭruchin pretendavaŭ na pasadu daśledčyka-vykładčyka.
Taksama, raskazvaje Andrej, jon prapanavaŭ siabie EHU jak daśledčyka, bo maje dobryja mižnarodnyja publikacyi.
U pačatku śniežnia Andrej atrymaŭ adkaz, što jaho kandydaturu nie padtrymali dva kiraŭniki departamientaŭ, Alaksiej Machnač i Ryhor Miniankoŭ, bo paličyli, što jość bolš pryjarytetnyja kandydaty.
Taki los svajoj zajaŭki Andrej tłumačyć skandałam 2014 hoda.
«Ja apynuŭsia ŭ niejkim čornym śpisie», — nie razumieje Łaŭruchin, čamu jaho spačatku nie ŭklučyli navat u list čakańnia i jakija kryteryi adboru na hranty.
Suprać Andreja jak čalca Kaardynacyjnaj rady zaviedzienaja kryminałka pa siami artykułach. Aryštavany jaho ziamielny ŭčastak, a na kvatery maci Łaŭruchina, dzie prapisany jon i jaho siamja, prajšoŭ vobšuk. Mužčyna maje ŭ Litvie palityčny prytułak.
U 2021-m zatrymali i asudzili pa kryminalnaj spravie jaho kalehu Valeryju Kaściuhovu, ź jakoj Łaŭruchin pracavaŭ u prajekcie «Našie mnienije».
«Kančatkovaje rašeńnie prymajuć hrantadaŭcy»
«Naša Niva» źviarnułasia ŭ EHU i paprasiła prakamientavać hetyja historyi.
Pa historyjach studentak — pradstaŭniki EHU pryznajuć najaŭnaść techničnych prablem padčas raźmierkavańnia hrantaŭ. Kažuć, što imknucca dać prazrystuju infarmacyju dla vyrašeńnia hetych ciažkaściej. Najaŭnaść razychodžańniaŭ u infarmacyi pra raźmierkavańnie hrantaŭ EHU tłumačyć tym, što paśla pieršapačatkovaj publikacyi statusy studentaŭ mahli być źmienienyja ci pieraraźmierkavanyja.
Pradstaŭnik EHU Vilus Alesius upeŭnivaje, što ŭniviersitet staranna vyvučaje indyvidualnyja vypadki, kab zabiaśpiečyć prazrystaść i spraviadlivaść padčas likvidacyi razychodžańniaŭ.
Datyčna historyi Andreja Łaŭruchina ŭ adkazie EHU skazana, što jaho zajaŭka nie adpaviadała kryteryjam univiersiteta i hrantadaŭcaŭ — bo, pavodle EHU, kančatkovaje rašeńnie prymajuć mienavita hrantadaŭcy, a ŭniviersitet pradstaŭlaje im kandydataŭ i abhruntoŭvaje ich intehracyju ŭ EHU. Što heta za kryteryi? Pradstaŭniki EHU nazyvajuć u adkazie nastupnyja charaktarystyki:
- kvalifikacyja pretendentaŭ
- aktualnaść ich prajektaŭ dla biahučych inicyjatyŭ univiersiteta
- dastupnyja prahramy i kursy dla intehracyi pretendentaŭ
- mahčymaść jakasnaj (praduktyŭnaj) intehracyi navukoŭca i sinerhija pamiž jaho ci jaje akademičnymi cikaŭnaściami i cikaŭnaściami ŭniviersiteta
EHU piša i pra toje, što isnuje doŭhi śpis navukoŭcaŭ, jakija pretendujuć na abmiežavanuju kolkaść stypiendyj.
«Naša Niva» — krynica jakasnaj infarmacyi i bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆ «NN»Čytajcie taksama:
Rektar BDU pra vučobu ŭ rasijskich univierach: Nie baču nivodnaha plusu, sens stralać sabie ŭ nahu
