Raskopki ŭ Ahovie Ivanaŭskaha rajona. Fota: Alaksandr Vašanaŭ
Pra pomnik, jaki našmat starejšy za Juravičy i Bierdyž (kala 26-23 tysiač hadoŭ tamu nazad), što doŭhi čas ličylisia samymi pieršymi miescami stajanki staražytnaha čałavieka na Biełarusi, u padkaście «Tak skłałasia histaryčna» raskazaŭ navukovy supracoŭnik Instytuta historyi Nacyjanalnaj akademii navuk Biełarusi Alaksandr Vašanaŭ.
Jak archieołahi znajšli novy pomnik
Jak raskazaŭ archieołah, hety pomnik znachodzicca ŭ Ivanaŭskim rajonie Bresckaj vobłaści. Jon byŭ adkryty kala 10 hadoŭ tamu dziakujučy miascovamu žycharu Juryju Sielaźniovu. Mužčyna chadziŭ pa piasčanych karjerach, što znachodziacca ŭ hetaj miascovaści, i źviarnuŭ uvahu na kavałki kremieniu, jakija mieli jaŭnyja ślady apracoŭki. Jon źviarnuŭsia da archieołahaŭ. Praź niekatory čas byŭ zładžany pieršy vyjezd archieołahaŭ na miesca.
«U paraŭnańni z bolšaściu pomnikaŭ archieałohii, jakija my majem u Biełarusi, Ahova 1 — vielmi hłyboki pomnik u roznych sensach. Materyjał znachodzicca na hłybini ad 3 da 12 mietraŭ u zaležnaści ad miesca. <…> Heta adzin vialiki pahorak. Mahčyma, kab nie vybirali piasok, to pra jaho nichto nikoli i nie daviedaŭsia b. <…>
Hety pomnik hłyboki i tamu, što nam treba jašče ź im doŭha pracavać, kab zrazumieć i adkazać na šerah pytańniaŭ, što paŭstajuć. Jon patrabuje asablivaha padychodu i asablivych viedaŭ. Dla biełaruskich archieałahaŭ heta niešta novaje, bo jany nie sutykalisia z takimi staražytnymi abjektami», — tłumačyć Vašanaŭ.
Jaki ŭzrost pomnika
Archieołah raskazvaje, što z praciaham daśledavańniaŭ źmianiajecca i chranałohija pomnika. Spačatku ŭzrost archieałahičnaha materyjału datavaŭsia pieryjadam kala 200-250 tysiač hadoŭ tamu nazad. Heta tłumačyłasia adkładami, źviazanymi z Dniaproŭskim abledzianieńniem, jakoje achoplivała ŭsiu Biełaruś.
Dalejšyja daśledavańni ŭzoraŭ byli praviedzienyja z dapamohaj optyka-stypulavanaha luminiscentnaha datavańnia, jakoje dazvalaje vyznačyć, kali toje ci inšaje napłastavańnie pierastała bačyć soniečnaje śviatło. Taki analiz dazvalaje havaryć pra toje, što pomnik nie maładziejšy za 400-500 tysiač hadoŭ.
Znachodki z Ahova-1. Fota: sacyjalnyja sietki Alaksandra Vašanava
«U hetym vypadku treba havaryć pra vielmi archaičnyja rečy. Kali na samym pačatku my jašče kazali pra toje, što hety pomnik chutčej za ŭsio źviazany z epochaj siaredniaha palealitu, to ciapier bolš-mienš upeŭniena havorym, što havorka idzie pra nižni palealit — samy staražytny pieryjad u historyi čałaviectva», — adznačaje Vašanaŭ.
Pa słovach archieołaha, siarod materyjału, jaki znojdzieny na Ahova-1, prysutničaje amal poŭny nabor charakternych dla nižniaha palealitu artefaktaŭ. Heta čopiery, skrebły, nukleŭsy, vialikaja kolkaść adščepaŭ. Jość pradmiety, jakija majuć vielmi dalikatnuju apracoŭku — nievialikija adščepy i płaściny.
Adsutničajuć tolki ručnyja rubiły: «U nas jość niejkija materyjały, jakija vielmi nahadvajuć formy hetych rubiłaŭ, ale kab heta było ručnoje rubiła jak z padručnika, to pakul što nie».
Śpiecyjalist adznačaje, što da interpretacyi pomnika treba padychodzić vielmi aściarožna:
«Kali my havorym pra takoje staražytnaje datavańnie, to treba pamiatać, što pomnik moh być nie adnamomantnym. Heta značyć, što čałaviek moh žyć tut nie tolki ŭ kankretny momant času, ale i raniej. Paźniej, chutčej za ŭsio, nie moh. Bo, kali adbiralisia proby dla datavańnia, to jany rabilisia z tych miescaŭ, jakija faktyčna «zapiačatvali», zakryvali hetyja napłastavańni».
Jakija jašče tajamnicy chavaje pomnik
Pa słovach Vašanava, u Ahovie-1 vyłučajucca jak minimum try płasty — haryzonty sa znachodkami, jakija pamiž saboju nie źviazanyja. «Sam materyjał zalahaje ŭ bujnaziarnistym piasku z hravijem, halkaj. Heta materyjał havoryć ab tym, što heta byli dosyć dynamičnyja časy. Usio heta było źviazana ź niejkimi vodnymi patokami….
I tut jość adno pytańnie, na jakoje treba było b adkazać. Stupień zachavanaści artefaktaŭ roznaja. Adnyja rečy vielmi dobraj zachavanaści. Jany nie «zabityja», nie zahładžanyja, faktyčna, jak učora zroblenyja. A jość rečy, jakija sapraŭdy dosyć mocna pabityja. Vidavočna, što jany doŭhi čas znachodzilisia ŭ niejkim davoli burnym vodnym patoku. I, zrazumieła, ich mahło pieranieści».
Zastajecca pytańniem, što za ludzi žyli ŭ tyja časy na Biełarusi. Dakładna havaryć nielha, ale jany starejšyja za nieandertalcaŭ ci kramańjoncaŭ. Najbolš vierahodna, što heta moh być Hiejdelbierhski čałaviek (Homo heidelbergensis). Ale pakul heta pytańnie zastajecca adkrytym.
Vučony taksama adznačaje, što Ahova-1 nielha nazyvać stajankaj. «My možam kazać, što heta pomnik epochi nižniaha palealitu…. Havaryć pra stajanku nielha, tamu što niemahčyma adkazać na pytańnie — pieraniesieny hety materyjał ci nie. Ci štości pieraniesiena, a štości znachodzicca ŭ incytnym (u stanie spakoju — NN) stanie.
Na pomniku Ahova-1. Fota: sacyjalnyja sietki Alaksandra Vašanava
Jaho možna jašče nazvać miescam znachodžańnia staražytnaha čałavieka. Ale tut treba mieć na ŭvazie, što ŭ Ahova-1 znojdziena niekalki tysiač artefaktaŭ. A zvyčajna, kali viadziecca hutarka pra miescaznachodžańnie, to archieołahi kažuć pra niekalki vypadkovych znachodak».
Pa słovach Vašanava, pomnik Ahova-1 padobny da archiełahičnych pomnikaŭ u Saksonii na poŭnačy Hiermanii i na terytoryi Kaŭkazu. Daśledavańnie budzie praciahvacca.
Čytajcie jašče:
Navukoŭcy narešcie vyśvietlili, dzie ŭ Jeŭropie žyli pieršyja Homo sapiens
