«Jeśli nie vładiejetie russkim, to sovietuju zaniaťsia jeho izučienijem» 48

Čynoŭniki na słovach vykazvajuć pavahu da movy, ale spravavodstva pa-biełarusku vieści nie śpiašajucca.

«Dziaržaŭnymi movami ŭ Biełarusi źjaŭlajucca biełaruskaja i ruskaja mova». Hety radok z Kanstytucyi viadomy kožnamu, a čynoŭniki nie stamlajučysia dadajuć jaho da svaich spravazdač, kali patrebna prademanstravać moŭnaje raŭnapraŭje ŭ Biełarusi. Za čas majoj piersanalnaj kampanii «Spravavodstva pa-biełarusku!» na hety radok Kanstytucyi i zakonu «Ab movach» spasyłaŭsia ci nie kožny čynoŭnik. I niachaj pakul hetyja adkazy byli farmalnymi adpiskami, 60–65% ich byli napisanyja pa-biełarusku. U rasijskamoŭnych adkazach taksama było pavažnaje staŭleńnie da biełaruskaj movy.

Choć mova i znachodzicca u spravavodčym zaniapadzie, ale bolšaść čynoŭnikaŭ u svaich papierach vykazvali da jaje luboŭ i pavahu. Ale nie ŭsiudy i nie ŭsie. Voś, da prykładu, rasiejskamoŭny adkaz na zvarot, padpisany staršynioj Kalinkavickaha rajsavieta deputataŭ V. N. Cichanoŭskim: «vsie dieputaty poddierživajut riezultaty riefierienduma, na kotorom było priniato riešienije, o ravnoznačnosti biełorusskoho i russkoho jazyka v Riespublikie Biełaruś», a razam z tym «…pierievodiť diełoproizvodstvo na biełorusskij jazyk…. nie imiejet smysła».

V. N. Cichanoŭski paviedamlaŭ mnie, što

«priezidient Riespubliki Biełaruś, A. H. Łukašienko očień dostupno otvietił na Vaš vopros»

, choć da prezidenta ja z hetym pytańniem i nie źviartaŭsia. Vidać, pan Cichanoŭski vyrašyŭ vystupić pasiarednikam pamiž mnoj i prezidentam, tamu i dałučyŭ da svajho adkazu słovy A. H. Łukašenki: «… voprosy jazykovyje raz i navsiehda v stranie riešieny», «… my etot vopros odnoznačno riešili na riefieriendumie, i ja nie sobirajuś vnosiť kakije-libo dopołnienija i novšiestva», «… jazyk eto ta śfiera, kotoraja nie tierpit nikakoj diktatury i nasilija. Ja voobŝie storońnik toho, čtoby u nas nie było nikakich zaprietov i nikakoho nasilija. Kak i žiť ludi dołžny riešať sami…».

Atrymaŭšy taki źmiastoŭny rasijskamoŭny list, ja paprasiŭ dasłać mnie jaho na biełaruskaj movie, na movie majho zvarotu. Sens adkazu možna pieradać dvuma skazami: «Ni v Zakonie Riespubliki Biełaruś „Ob obraŝienijach hraždan“, ni v Połožienii niet ukazanija na to, čto otviety hraždanam dožny priedostavlaťsia na tom jazykie, na kotorom było izłožieno postupivšieje obraŝienije».

Adkaz ź Ministerstva enierhietyki padpisany namieśnikam ministra M.I. Michadziukom vykazvaŭ mnie padziaku «za projavlennuju zabotu i iniciativu po sochranieniju nacionalnych ciennostiej».

Ja paprasiŭ dasłać mnie adkaz na moj zvarot na biełaruskaj movie i atrymaŭ list, znoŭ pa-rasiejsku, jaki ŭjaŭlaŭ saboj skaročany varyjant papiaredniaha lista. Na treci list ja znoŭ atrymaŭ amal identyčny rasiejskamoŭny adkaz. Vidać, ministerstva zaniataje naftahazavaj vajnoj, a listy z fronta, jak viadoma, iduć marudna i infarmacyju niasuć ścisłuju.

Ź Ministerstva sielskaj haspadarki i charčavańnia pryjšoŭ vialiki źmiastoŭny list padpisany pieršaj namieśnicaj ministra N. N. Katkaviec, dzie pamiž inšaha było adznačana, što

«prociess pieriechoda na biełorusskij jazyk v stranie, hdie 81% nasielenija etničieskije biełorusy — nieiźbiežien»

, a taksama było adznačana toje, što «provoditsia pośledovatielnaja politika po sochranieniju kulturnoho naśledija biełorusov, łučšich čiert biełorusskoho charaktiera: uvažienije k ludiam druhich nacionalnostiej i konfieśsij, tierpimosť, tolerantnosť, humanizm, mirolubije». Nu i na prykancy, jak heta ŭžo było nieadnojčy, była vykazana padziaka «za hraždanskuju poziciju po vozroždieniju duchovnosti i sochranienija nacionalnosti v Biełarusi».

Atrymaŭšy taki dobrazyčlivy i źmiastoŭny list, ja nie sumniavaŭsia što zmahu atrymać jaho biełaruskamoŭny vyryjant. Ale adkaz, padpisany toj ža Katkaviec, ujaŭlaŭ saboj tolki biełaruskamoŭny «skaročany varyjant» rasiejskamoŭnaha tekstu, jaki źmiaściŭsia ŭ adnym skazie i paznaku na toje, što «pierapiska z Vami pa dadzienym pytańni spyniajecca».

Tamu mnie znoŭ pryjšłosia paprasić poŭny biełaruskamoŭny adkaz. Pryjšoŭ padpisany Katkaviec list nastupnaha źmiestu:

«Niahledziačy na toje, što Vy nie źjaŭlajeciesia dziaržaŭnym słužacym, jak biełaruski hramadzianin, jaki atrymaŭ adukacyju ŭ Biełarusi, Vy pavinny taksama vałodać dźviuma movami, pakolki abaviazkova vyvučali ich u vučebnych ustanovach našaj radzimy.

Vielmi pryjemna, što Vam bolš padabajecca razmaŭlać na biełaruskaj movie, ale heta nie moža być pryčynaj taho, kab dziaržaŭnyja słužačyja našaj ustanovy marnavali słužbovy čas na pierakład listoŭ pabłažajučy Vaš kapryz».

Ale rysu pad tym miescam, dzie znachodziacca biełaruskamoŭnyja u Biełarusi padvioŭ rektar Minskaha instytutu kiravańnia, doktar ekanamičnych navuk, prafiesar N. V. Suša:

«V sootvietstvii so st. 17 Konstitucii Riespubliki Biełaruś hosudarstviennymi jazykami v Riespublikie Biełaruś javlajutsia biełorusskij i russkij. V Minskom institutie upravlenija vsie diełoproizvodstvo viedietsia na russkom, t. je. hosudarstviennom jazykie. Jeśli Vy, hospodin Słučak, nie vładiejetie odnim iz hosudarstviennych jazykov — russkim, to sovietuju Vam zaniaťsia jeho izučienijem. Izučiv russkij jazyk, Vy tiem samym smožietie podniať svoj kulturnyj urovień i nieskolko rasširiť imiejuŝijsia u Vas kruhozor.

Na etom pieriepisku po podniatomu Vami voprosu sčitaju zakončiennoj, poskolku jeje prodołžienije nie imiejet smysła i javlajetsia pustoj tratoj dorohostojaŝieho rabočieho vriemieni.

Žiełaju Vam uśpiechov v izučienii russkoho jazyka. Eto tiem boleje važno, čto odnim iz kritierijev opriedielenija kulturnoho urovnia čiełovieka vsiehda sčitałoś vładienije im nie odnim, a dvumia ili nieskolkimi jazykami».

Jak bačna, pakul biełaruskaja mova nie nabudzie status adzinaj dziaržaŭnaj movy ŭ Biełarusi, albo pakul zakon «Ab movach» nie zabiaśpiečyć sapraŭdy roŭny status abiedźviuch moŭ, biełaruskamoŭny čałaviek budzie abradžacca čynoŭnickim svavolstvam i ŭsiodazvolennaściu, a biełaruskaja mova budzie ŭ zaniapadzie.

Ihar Słučak

Chočaš padzialicca važnaj infarmacyjaj ananimna i kanfidencyjna? Pišycie redaktaru «Našaj Nivy» ŭ TH