Pad śvist i kryki nacyjanalistaŭ z partyi «Vialikaja Rumynija» i vopleski prysutnych u zali parlamentu deputataŭ i haściej prezydent Rumynii Trajan Basesku asudziŭ kamunizm i, jak kiraŭnik dziaržavy, paprasiŭ prabačeńnia va ŭsich, chto paciarpieŭ ŭ časy kamunistyčnaj dyktatury. Što aznačaje hetaja padzieja – čysta symbaličny žest ci realny praces dekamunizacyi?
(Basesku:) «My možam skazać, što kamunistyčny režym u Rumynii z 45‑ha pa 89‑y hod byŭ niezakonny i złačynny... Dla hramadzianaŭ Rumynii kamunizm byŭ režymam, naviazanym im palityčnaj hrupaj, jakaja pretendavała na ŭsiu praŭdu. Heta byŭ tatalitarny režym, jaki naradziŭsia ŭ vyniku hvałtu i hvałtoŭna skanaŭ. Heta byŭ represiŭny režym, jaki adniaŭ ŭ rumynskaha narodu piać dziesiacihodździaŭ najnoŭšaj historyi, jaki złamaŭ prava i prymusiŭ hramadzian žyć ŭ chłuśni i strachu,» – zajaviŭ prezydent u Parlamenckim Pałacy ŭ Buchareście ŭ časie sesii abiedźviuch pałataŭ parlamentu.
«Ad imia rumynskaj dziaržavy prašu prabačeńnia va ŭsich, chto paciarpieŭ u časy kamunizmu. Pryznaju hetuju systemu złačynnaj i pazbaŭlenaj lehitymnaści. Kamunizm – heta adkrytaja rana ŭ historyi Rumynii, jakuju treba raz i nazaŭsiody zakryć» – dadaŭ prezydent.
Basesku pradstaviŭ padrabiaznuju spravazdaču admysłovaj prezydenckaj kamisii. Ciaham 9 miesiacaŭ 19 ekspertaŭ na čale z prafesaram Vładzimiram Tysmaneanu, karystajučysia archivami tajnaj palicyi «Sekurytate», padrychtavali dakument na 650 staronkach pra złačynstvy kamunizmu ciaham 50 hadoŭ.
Pavodle Tysmaneanu, u časy kamunistyčnaj dyktatury kala 2 miljonaŭ čałaviek, amal 10% usiaho nasielnictva, byli zabityja, źniavolenyja, katavanyja albo adbyli roznyja terminy ŭ lahieroch prymusovaj pracy. U spravazdačy akazalisia proźviščy 55 samych adyjoznych palitykaŭ, partyjnych ideolahaŭ, funkcyjaneraŭ «Sekurytate», jakija najbolej adkaznyja za złačynny charaktar režymu, a taksama proźviščy viadomych ludziej, jakija supracoŭničali z režymam i padtrymlivali jaho.
Vystupleńnie prezydenta sprabavali sarvać nacyjanalisty na čale z Karnelju Vadzimam Tudoram, u svoj čas prydvornym paetam kamunistyčnaha dyktatara Nikalae Čaŭšesku. Taksama sacyjalisty, u tym liku były prezydent, a ciapier senatar Jon Ilijesku abvinavaciŭ kiraŭnika dziaržavy ŭ «makartyźmie» i «palavańni na viedźmaŭ».
Zatoje ź vialikaj uvahaj vysłuchali vystupleńnie Basesku zaprošanyja ŭ jakaści haściej były karol Rumynii Michał i były prezydent Polščy Lech Vałensa. «Treba źvieści rachunki z kamunizmam i pakarać adkaznych za zabojstvy, bo kamunisty znoŭ padymajuć hałovy,» – zaklikaŭ Lech Vałensa.
Adnak pryznańnie kamunistyčnaha režymu «złačynnym» nia ciahnie za saboju nijakich praktyčnych nastupstvaŭ. Heta budzie zaležać ad dalejšych krokaŭ rumynskaha parlamentu.
