My spynilisia na tym, što aŭtakiefalija pieršych stahodździaŭ i bolš paźniejšaja heta nie zusim taja ž źjava. Zaraz ja dabaŭlu, što sučasnaja aŭtakiefalija heta ŭžo ani taja, ani druhaja. Moža heta banalna, ale treba nahadać, što historyja heta praces, vielmi dynamičny praces, na praciahu jakoha sens i rola zvyčajaŭ minułaha značna źmianiajecca. Ale my vielmi pavažajem historyju i zaŭsiody šukajem praź jaje apelacyju taho, što nam bolš da spadoby. Tym bolš, što u historyi možna znajści ŭsio, što zaŭhodna, a dakładnych kryteryjaŭ słušnaści atrymanych vynikaŭ niama.
Aŭtakiefalija pieršych stahodździaŭ uźnikła ŭ vyniku kancentracyi carkoŭnaj ułady. Zrazumieła, što niezaležnyja pamiesnyja cerkvy pieršachryścijanskaj staražytnaści (u kožnym horadzie svaja) mieli i roznyja pamiery, i rozny ŭpłyŭ na ahulny chryścijanski śviet. Pačali vyłučacca samyja bujnyja i značnyja. Pry čym pa roznym pakazčykam – jak pa carkoŭnaj aŭtarytetnaści, tak i pa značnaści centra ŭ hramadskim i dziaržaŭnym žyćci. Miž inšym, adno padtrymlivała druhoje. Tamu ŭ rešcie rešt na pieršy plan vyjšli “apostalskija stalicy”, jakija adpaviadali i tym, i druhim kryteryjam. Rym, Aleksandryja, Antyachija – heta harady z bujnaj jak carkoŭnaj, tak i śvieckaj historyjaj. Specyfična adroźnivajucca ad hetych troch centraŭ Jerusalim i Kanstantynopal. Jerusalim nia byŭ ani carkoŭnym, ani palityčnym centram. Navat i samoha Jerusalima nie było, bo jon byŭ zrujnavany, a na jahonym miescy imperatar Adrian pabudavaŭ novy horad - Elija Kapitalina. Hety nievialiki horad spačatku carkoŭna padparadkoŭvaŭsia mitrapaličamu centru – Kiesaryi Palestynskaj. Ale słava Jerusalima, jak miesca pakutaŭ i Ŭvaskresieńnia Hospada, pryviała da taho, što episkap hetaha horada šanavaŭsia ŭsio bolš i bolš, pakul nia staŭ u rad bujniejšych carkoŭnych centraŭ z tymi pravami, jakija i składajuć hetuju samuju aŭtakiefaliju.
A voś z Kanstantynopalem trochi inšaja historyja. U hetaha horada nie było faktyčna nijakaj apostalskaj historyi, chacia b nia ŭ dziejsnym, a minułym vyhladzie, jak u Jerusalima. Usia jahonaja “zasłuha” tolki ŭ tym, što heta była stalica dziaržavy. I voś na padstavie hetaha, jak “Druhi Rym”, Kanstantynopal byŭ pastaŭleny adrazu na druhoje miesca paśla Rymu, a jaho aŭtakiefalija była faktyčna nia stolki niezaležnaść ad inšych carkoŭnych centraŭ vyrašać svaje unutranyja spravy, kolki niezaležna ad inšych centraŭ pradstaŭlać Carkvu pierad imperataram. Faktyčna heta ŭžo byŭ pačatak novaj aŭtakiefalii – aŭtakiefalii, jakaja nie isnuje biez suviazi z suverennaj dziaržaŭnaj uładaj. Heta aŭtakiefalija, jakaja asacyiruje svaju niezaležnaść ź niezaležnaściu dziaržaŭnaj. Na samoj spravie, kaniešnie, heta byŭ šlach da zaležnaści, nie “sam sabie hałava”, a “imperatar ci car moj hałava, a tamu bolš nichto”.
Ale treba adznačyć, što poŭnaha roskvitu takaja schiema nia mieła ŭ Vizantyi. I mienavita tamu, što ŭsio ž byli ŭ imperyi i inšyja samastojnyja carkoŭnyja centry, i jak ich nie ciaśniŭ carkoŭny Kanstantynopal, zusim ich nia ŭličvać było nielha. Doŭhi čas nia mahła źmirycca z pacisnutym stanoviščam Aleksandryja. Pa-za vialikimi jerasiami i zmahańniami ź imi ŭ peryjad usialenskich saboraŭ biezumoŭna hrała svaju rolu supraćstajańnie Kanstantynopala i Aleksandryi.
Inšaja reč aŭtakiefalii, što ŭźnikli ŭ inšych krainach prosta tamu, što niezaležnaja dziaržava nie mahła razumieć siabie niezaležnaj, kali jaje carkoŭnaja ŭłada padparadkoŭvajecca, choć i navat davoli farmalna, carkoŭnaj uładzie inšaj dziaržavy, tym bolš imperyi. Siaredniaviečča charaktaryzujecca ciesnaj suviaźziu relihijnaści i dziaržaŭnaści. Ci było to ŭ vyhladzie cezarapapizmu, ci ŭ vyhladzie papaceezaryzmu, ale było abaviazkova. Carkva niepaźbiežna vykonvała dziaržaŭnuju rolu, choć u sensie padparadkavańnia “cezaru”, choć u sensie ŭpłyvu na “cezara”.I dziaržaŭnaja niezaležnaść nie mahła być kančatkovaj, kali nie było niezaležnaści carkoŭnaj. I niezaležnaści mienavita ŭ sensie niezaležnaści ad “inšaha narodu”. I, ŭ adroźnieńni ad Vizantyi, tut była adna Carkva pobač z adnoj dziaržavaj. Heta aznačała poŭnuju zaležnaść ci, dakładniej skazać, uzajemazaležnaść. Bo navat kali b i ustalavałasia raŭnavaha, usia roŭna Carkva akazvałasia ŭ zaležnaści ad patrebaŭ svajoj dziaržavy. Choć nia ŭ vyhladzie hrubaha prymusu, tak ŭ vyhladzie doŭhu. Pry čym hety doŭh niepaźbiežna sakralizavaŭsia i stanaviŭsia “śviatym”.
Ale siaredniaviečča prajšło. Zaraz my žyviem u sekularnym hramadstvie. Zvyčajna z carkoŭnaha boku prychodzicca čuć tolki nehatyŭnuju acenku – maŭlaŭ, “rušacca ŭstoi”, “Carkva pazbaŭlajecca aŭtarytetu” i h. d. Ale na samoj spravie mienavita zaraz Carkva i maje mahčymaść NIEZALEŽNA dziejničać ŭ adpaviednaści sa svaimi pryncypami, a nie pa zakazu ad dziaržavy ci patrebaŭ času. Ad jaje nie patrabujecca, kab jana adkazvała za narod, za krainu, za dziaržavu. Ad jaje patrabujecca, kab jana była sama saboj, vykonvała svaju Misyju. Ale.. Heta pa zdarovamu sensu nie patrabujecca. Znachodziacca i takija, što patrabujuć.Tyja, chto hladzić u knižku pa historyi i nia bačyć vakoł siabie rečaisnaści. Tak, maŭlaŭ, było, tak i pavinna być.
Ale zaraz Carkva nie atrybut dziaržaŭnaści. Zrazumieła, kaniešnie, što niama sensu trymacca jak za niešta śviatoje i za padparadkavanaść niejkamu zamiežnamu centru. Ale zusim nie aktualna śpiašacca rvać hetuju padparadkavanaść lubym koštam. Tym bolš, što košt moža być vielmi vialiki. Dy navat małaha koštu ŭsie hetaja palityčnyja inicyjacyi nia vartyja. A padparadkavanaść budzie i tak niepaźbiežna słabieć, pieratvarajučysia ŭ niejki niadziejsny archaičny atrybut.
Navat, ja dumaju, budzie ŭ padobnaje pieratvaracca i navohuł zaležnaść ad luboha centru, navat svajho nacyjanalnaha. Infarmacyjnaja prastora ŭsio bolš źnižaje sens hijerarchičnaści ŭ hramadstvie. Sam pa sabie čałaviek stanovicca subjektam suśvietnaha žyćcia. Navošta mnie niejkaja struktura, pa jakoj budzie spuskacca niešta dla majho viedama, kali ja i tak sučaśnik i śviedka ŭsiaho pracesu ŭ režymie on-lajn? Hetaja ž tendencyja budzie naziracca i ŭ Carkvie.
Prosta Carkva pa svajoj natury vielmi kanservatyŭnaja, i jana nie ruchajecca adrazu i zaraz. Ale pryjdzie čas, i pastupova, ja dumaju, i Carkva ŭsio bolš budzie aŭtanamizavacca nie pa terytaryjalnamu (tym bolš nie nacyjanalnamu) pryncypu, a pa ŭzajemaparazumieńniu i braterstvu ŭ maštabie ŭsiaho śvietu. Pry hetym aŭtanamizacyja budzie nasić nie arhanizacyjny, a asacyjatyŭny charaktar. Žyćcio kožnaj aŭtanomii budzie jak na dałoni, jaje dośvied budzie adkryty dla karystańnia, jana budzie adčyniena dla svabodnaha ŭvachodu i vychadu. Nia budzie zakrytaści i izalacyjanizmu, nia budzie prymusu i biurakratyi, a budzie svabodnaja jednaść uva Chryście.
