U listapadzie ŭ efir vyjšaŭ aŭdyjośpiektakl «Dziavočyja zaroki, abo Mahnietyzm serca» pavodle pjesy polskaha kłasika Alaksandra Fredry – supolny prajekt kampanii «Prastora.baj» i Polskaha instytuta ŭ Minsku.
Ceły miesiac, kožnuju subotu i niadzielu, śpiektakl hučaŭ na kanale «Kultura» Biełaruskaha radyjo. Chto nie paśpieŭ pasłuchać — moža mieć jaho z saboju ŭ luby čas, nabyŭšy na dysku ŭ kampanii «Prastora.baj», jakaja i vystupiła vydaŭcom hetaha aŭdyjośpiektakla.
Pra muzyku, i toje, nakolki šmat my jašče pra jaje nie viedajem, raskazaŭ hukarežysior studyi Aleh Čyžyk. Na jaho rachunku vosiem albomaŭ Źmitra Vajciuškieviča, try albomy Alesia Kamockaha. Aleh zapisvaŭ i rok-hurty, i fołk-muzykaŭ, chory i arkiestry. Jon nie tolki hukarežysier, ale i aranžyroŭščyk, daśledčyk muzyki i talenavity kampazitar. Niekalki jaho muzyčnych tvoraŭ hučać i ŭ śpiektakli «Dziavočyja zaroki, abo Mahnietyzm serca».
Aleh Čyžyk.
— Spadar Aleh, ź jakimi tvorčymi asobami Vam daviałosia pracavać?
— Na zapis u studyju «Hukapis» zavitvajuć i maładyja muzyki-pačatkoŭcy, i viadomyja śpievaki i hurty. Tut rabili zapisy Aleś Kamocki, Taciana Biełanohaja, Palina Respublika, hurt «HandMade», repier Vožyk… Muzyčnaje afarmleńnie aŭdyjośpiektakla – heta hurt «Vytoki» pad kiraŭnictvam łaŭreata mižnarodnych konkursaŭ Alaksieja Frałova i, taksama, muzyki Kupałaŭskaha teatra Jury Chiłaviec i Hienadź Višniakoŭ. Pracavać było vielmi cikava.
Aleś Kamocki. Zapis novaha alboma.
- A jak siabie adčuvajuć pačatkoŭcy? Treba ž dobra vykanać, atrymać dobry zapis. Ci składana heta?
- Jość u nas cikavaja admietnaść – studyja «Hukapis» zaprašaje muzykaŭ, tvorčych ludziej na biaspłatnuju Dehustacyju huku – pravieryć, jak budzie hučać hołas, instrumient, mikrafon. A ja dapamahaju znajści «svoj huk» i vykanać pieśniu tak, kab jana kranała. Kali pieśnia nikoha nie kranaje, navošta jana?
Taciana Biełanohaja zavitała na dehustacyju huku dla novaj pieśni.
– Muzyka zaraz paŭsiul. Jakoje miesca jana zajmaje ŭ paŭsiadzionnym žyćci i ci nie zašmat jaje vakoł?
– Ciapier muzyka hučyć, sapraŭdy, paŭsiul, na ŭsich upłyvaje, navat kiruje pavodzinami.
Naprykład, z dapamohaj muzyki sprabujuć kiravać nastrojem pakupnikoŭ ŭ kramach, kaviarniach, sałonach pryhažości. Ale robiać heta vielmi niaŭdała.
U kramach stała modna vykarystoŭvać muzyku, jakaja «stymuluje prodažy». Dyk voś, padabranaja čaściej za ŭsio muzyka stvaraje charaktar, jaki nazyvajecca «źniasileńnie».
Charaktar adnosin pakupnika i kramy – źniasileńnie! Čałaviek pry hetym: adchileny, zamknuty, zastoparany, a muzyka: zacyklenaja, pahružanaja, rytmičnaja. Situacyja znajomaja? Muzykaj pa hałavie bum-bum-bum…
Ja nie ŭpeŭnieny, što składalniki muzyčnych padborak dla kramaŭ vyvučali pracy Biechcieravaj ab padbory daŭžyni muzyčnych fraz, kab paźbiehnuć samnambuličnaha stanu. Čym jany kirujucca? Voś ich cytata: «Muzyka farmujecca z ulikam času sutak, siezonnaści, metavaj hrupy». Im navat u hałavu nie prychodzić, što charaktar muzyki pavinien źmianiacca ŭ časie pa zakonach stanoŭčaj dramaturhii, kali chočuć ad pakupnikoŭ stanoŭčaha ŭsprymańnia kramy. Choć by paklikali dobraha dydžeja prakansultavacca!
Što z hetym rabić?
Asabista ja suprać schavanaj manipulacyi ludźmi, ale, jak kampazitar, ja za toje, kab muzyka – niachaj i ŭ handlovych sietkach taksama – ciešyła, kranała, abudžała siły žyć i žyć dobra. U kryzis heta aktualna.
– Akramia taho, što vy majecie niepasrednaje dačynieńnie da zapisu aŭdyjośpiektakla Alaksandra Fredry, jak hukarežysier, raskažycie, jakuju rolu ŭ im vy adyhrali jak kampazitar?
– U śpiektakli hučać dźvie maje temy, ź jakich paśla apracoŭki atrymaŭsia lejtmatyŭ i niekalki piesień hałoŭnych hierojaŭ. Temy hetyja byli stvorany daŭno, u 1999 hodzie. Tady Pavieł Fadziejeŭ, navukovy dyrektar kampanii «IntełPart», prapanavaŭ mnie niezvyčajny prajekt – napisać muzyku na kožny z 64 charaktaraŭ, apisanych u staražytnaj kitajskaj «Knizie pieramienaŭ» (I-czin). U Paŭła była navukovaja zadača: pravieryć, ci moža kamputar pieradavać pačućci? Akazałasia, moža – z dapamohaj dakładna pazicyjanavanaj muzyki.
Dla mianie heta byŭ vielizarny dośvied traplańnia ŭ zadadzieny charaktar — pry składańni i pry aranžyroŭcy. U vyniku jość praca «64 charaktary ŭ muzycy». Hety prajekt adlustroŭvaje ŭsie mahčymyja charaktary, navat tyja, jakimi sučasny socyum nie karystajecca.
Ja b udakładniŭ, heta 64 charaktary ŭzajemadziejańnia čałavieka z asiarodździem. Heta muzyčnyja temy, jakija dla mianie, jak dla Miendzialejeva jaho tablica, tolki ŭ muzycy.
– Jak vy staviciesia da šou-biznesu jak muzyčnaj źjavy?
– Nie lublu šou-biznes. Jamu plavać, što jon «abdubašvaje» cełyja pakaleńni słuchačoŭ, vyciskaje i vykidaje pačatkoŭcaŭ.
Ja ŭpeŭnieny, što luby biznes pavinien być maralnym, jak i palityka, jak i čałaviečyja kamunikacyi.
– Na vaš pohlad, ci moža źjavicca ŭ muzycy niejkaja novaja płyń?
– U XVIII stahodździ isnavała dramaturhičnaja muzyka – heta kłasičnaja muzyka, jakaja abapirałasia na «sanatnuju formu». Hety kanon dazvalaŭ stvarać muzyku žyvuju, jana raźvivałasia pa tych ža zakonach, što i siužety ŭ žyćci.
Sanaty, simfonii, kancerty stvaralisia na hruncie sanatnaj formy. Z hienijalnych miełodyj atrymlivalisia hienijalnyja tvory. Z tryvijalnych miełodyj atrymlivałasia choć i fonavaja, ale ŭsio ž žyvaja muzyka.
U adroźnieńnie ad sanat i simfonij, sučasnaja pieśnia doŭžycca 3-5 chvilin. Jaje prostaja muzyčnaja forma nie moža zadavać raźvićcio, jakoje budzie pryciahvać słuchača, jak dobraja historyja.
Kuplet-prypieŭ, kuplet-prypieŭ, soła (ci most) i dva prypievy. I kab usio ž pryciahvać uvahu, pop-muzyka napampoŭvaje jarkaść detalaŭ.
Ale čym bolš pašyrajucca jarkija sposaby pryciahnieńnia ŭvahi, tym bolš jany pieratvarajucca ŭ šabłon. I ŭ vyniku takaja muzyka ŭjaŭlaje ŭsio mienšuju kaštoŭnaść. Hetaja supiarečnaść lohka raźviazvajecca za košt stvareńnia muzyki pa siužecie. Prašu nie błytać, heta nie prahramnaja muzyka, jak «Čatyry siezony» Antonia Vivaldzi!
--Jak takuju siužetnuju muzyku stvarajuć?
— Voś adzin z padychodaŭ. Voźmiem z žyćcia ci z tvora mastactva stanoŭčuju historyju, voźmiem svaju miełodyju i budziem rabić aranžyravańnie, abapirajučysia na hety siužet. Možna taksama ŭjavić sabie niamoje kino na hety siužet i ahučvać svajoj muzykaj hetaje kino. Pa siužecie našmat lahčej raźvivać muzyčnuju temu, čym spadziavacca tolki na adnu intuicyju, ja viedaju. Taki ž padychod u mianie da vakalistaŭ. Kali treba, ja dapamahaju padčas zapisaŭ śpieć tak, kab sam hołas raspaviadaŭ historyju, kab heta kranała.
U vyniku atrymajecca muzyka, što raźvivajecca ŭzdoŭž dobraj žyćciovaj historyi. Heta nie tolki pryciahvaje ŭvahu, ale i zapaminajecca, i kranaje, i robicca važnym.
Stanoŭčy – heta nie prosta «pazityŭny». Stanoŭčy toj, chto jašče i kiruje pracesam stanaŭleńnia!
Ja maru, kab našuju muzyku paznavali pa niezvyčajnaj siužetnaj cikavaści aranžyroŭki, pa kranalnaści śpievaŭ.
Ale, kab stać papularnaj, siužetnaja muzyka pavinna mieć zrazumiełuju, zručnuju dla tvorcaŭ formu. Nad hetym ciapier i pracuju. I jašče, treba parušyć jaki-niebudź dehradanski kanon. Voś tak novaje ŭkaraniajecca!
Maja mara, kab u Biełarusi isnavała takaja muzyčnaja płyń – stanoŭčaja muzyka.
Zapis aŭdyjośpiektakla «Dziavočyja zaroki, abo Mahnietyzm serca». Hienadź Aŭsiańnikaŭ i Ihar Piatroŭ.
Zapis aŭdyjośpiektakla «Dziavočyja zaroki, abo Mahnietyzm serca». Marta Hołubieva.
Zapisana! Kupałaŭcy – Marta Hołubieva, Katiaryna Alejnikava, režysior Ihar Piatroŭ. I dyrektar studyi Aleś Kałoša.
X
