Na budynku Teatru imia Janki Kupały ŭ Miensku dahetul visić šylda, pryśviečanaja balšavickamu tak zvanamu «Pieršamu Ŭsiebiełaruskamu Źjezdu Savietaŭ Rabočych, Sialanskich i Čyrvonaarmiejskich Deputataŭ», jaki adbyŭsia tam u lutym 1919 h.
Tolki ŭdumajciesia:
ustanoŭčy źjezd svajoj maryjanetkavaj biełaruskaj respubliki rasiejcy-balšaviki praviali ŭ dakładna tym ža samym miescy, i nazvali jaho amal słova ŭ słova hetak ža sama, jak Pieršy Ŭsiebiełaruski Źjezd śniežnia 1917 h., na jakim była ŭtvoranaja budučaja Rada BNR.
Heta była vidavičnaja sproba pieraciahnuć na siabie lehitymnaść Biełaruskaj Narodnaj Respubliki i Ŭsiebiełaruskaha Źjezdu 1917 hodu, mimikravać pad ich, zaniać ichnaje zakonnaje miesca.
Vorahi biełaruskaj dziaržaŭnaści lubiać kazać, što biełaruskuju dziaržavu stvaryli balšaviki, a nia sami biełarusy. Jany kažuć, što kamunisty stvaryli «respubliki» navat dla narodaŭ Centralnaj Azii, jakija raniej nia mieli dziaržaŭnaści, a značycca ŭ lubym vypadku aŭtamatyčna stvaryli b i BSSR dla biełarusaŭ, jakaja ŭ 1991 h. nibyta aŭtamatyčna stałasia b niezaležnaj razam ź inšymi respublikami SSR.
Adnak hety tezis krasamoŭna abviarhajecca chacia b elementarnaj chranalohijaj padziejaŭ. Uzbeckaja i Turkmenskaja SSR byli stvoranyja ŭ 1925 hodzie. Tadžyckaja SSR stvoranaja ŭ 1929 hodzie, Kazachskaja i Kyrhyskaja — uvohule ŭ 1936-m. U 1940-m hodzie była taksama ŭtvoranaja Kareła-Finskaja SSR, potym znoŭ dałučanaja da Rasiei (RSFSR).
Pieršaja biełaruskaja savieckaja respublika (SSRB) była abvieščanaja ŭ 1919 hodzie.
Takim čynam,
na momant stvareńnia Kazachskaj SSR u savieckaj Biełarusi ŭžo paśpieli adzin raz pamianiać kanstytucyju, raspačałasia i zaviaršyłasia savieckaja biełarusizacyja, prajšło niekalki chvalaŭ represij suprać biełaruskich niezaležnikaŭ.
Centralnaazijackich respublik nie było b, kali b pierad hetym nie było stvorana Biełaruskaj SSR, Ukrainskaj SSR i troch zakaŭkaskich SSR — to bok, kali b centralnaja savieckaja ŭłada nie pryniała mienavita hetuju kanfihuracyju svajoj dziaržavy u vyhladzie farmalna federacyi niekalkich niezaležnych savieckich respublik.
A biełaruskaj, ukrainskaj i zakaŭkaskich SSR nie było b, kali b na ich miescy pierad hetym nie było niezaležnych dziaržavaŭ i nie było b mocnaha niezaležnickaha ruchu (u tym liku zbrojnaha), ź jakim balšaviki byli b vymušanyja ličycca.
U tym liku i ruchu za niezaležnaść Biełarusi.
SSRB/BSSR była stvoranaja nie na pustym miescy, a vidavočna jak antypod, jak «savieckaja versija» Biełaruskaj Narodnaj Respublicy, jakaja źjaviłasia pierad hetym. Navat abvieščanyja pieršapačatkovyja miežy SSRB supadali ź miežami BNR.
Akupavaŭšy Biełaruś, svajoj samaj pieršaj pastanovaj balšaviki zabaraniali dziejnaść Rady BNR. Bo Rada BNR i ideja niezaležnaj Biełaruskaj Narodnaj Respubliki ujaŭlali dla savieckaj ułady realnuju pahrozu.
Balšaviki byli vymušanyja stvaryć maryjanetkavuju respubliku na miescy BNR tolki i vyklučna tamu, što biełaruski nacyjanalny ruch — adzinaja siła, jakaja patrabavała niezaležnaści ci chacia b aŭtanomii dla Biełarusi — staŭ faktaram, ź jakim nielha było nie ličycca.
Stvaryŭšy BNR, biełarusy naviazali balšavikam paradak dnia i pastavili ich pierad nieabchodnaściu stvareńnia asobnaj biełaruskaj respubliki, a nia niekalkich dadatkovych abłaściej u składzie RSFSR.
Balšavikam było vyhadniej nakiravać biełaruski ruch u rečyšča BSSRaŭskaj kvazidziaržaŭnaści, čym naŭprost supraćstajać bałachoŭcam, partyzanam-niezaležnikam, masavamu niezaležnickamu i nacyjanalna-adradženskamu ruchu siarod biełaruskich intelektuałaŭ.
Biełarusy z zbrojaj u rukach patrabavali sabie niezaležnaści — i balšaviki byli vymušanyja im dać chacia b farmalnyja atrybuty jaje. A razam ź biełarusami aŭtanomiju atrymali i mnohija inšyja narody byłoj Rasiejskaj Imperyi.
Z nadychodziačym Dniom Voli!
